Üzeyir Hacıbeyli, “Doğu’nun ilk operası”nı yazalı tam 116 yıl oldu. ‘Leyla ile Mecnun’ adlı eseriyle ilke imza atan Azerbaycanlı bestecinin bir diğer bestesi Ankara’da sahnelenecek. 111 yıl önce bestelenen ‘Arşın Mal Alan’ opereti, rejisör Hafız Guliyev’in yönetiminde 13 Ocak’ta Ankara’daki Opera Sahnesi’nde tekrar seyirciyle buluşacak. Romantik komedi türündeki eser özellikle kız çocuklarını görücü usulü ile evlenmesini istemeyen bir düşüncenin üzerine kurulu. 1915-1921 arasında altı yılda 800 kez sahnelenen eser, bu alanda dünya üzerinde en çok çevirisi yapılan operetlerden biri konumunda. Eser, aralarında Çince, Rusça ve Arapça’nın da yer aldığı 100’den fazla dile çevrildi.
18 Eylül 1885 yılında doğan Üzeyir Hacıbeyli, 23 Kasım 1948 tarihinde Bakü’de hayatını kaybetmişti.
Üzeyir Hacıbeyli eserleri günümüzde de sahnelerde
Genel prova öncesinde açıklama yapan eserin yönetmeni Hafız Guliyev, besteci Üzeyir Hacıbeyli’nin eserinin ilk kez 1913’te Rusya’da sahnelendiğini ve kısa sürede üne kavuştuğunu ifade etti. Kendisinin eseri ilk kez 1997’de Bakü’de izleme fırsatı bulduğunu belirten yönetmen sonrasında eseri 2003’te Ankara’da, ardından Rusya, Bulgaristan ve Çin’de de sahnelendiğini belirtti. Guliyev provalar esnasında sanatçıların büyük keyif aldığını da sözlerine ekledi. Çeşitli dönemlerde Gürcistan, Türkmenistan ve İran’ın yanı sıra Londra, Paris, Berlin, Moskova’da da sahnelenen eser, Azerbaycan’da çok defa, ABD’de ise 1937’de beyaz perdeye taşındı.
Yönetmen Hafız Guliyev, “Milletinden bağımsız, her yerde bu eser çok seviliyor. Üzeyir Hacıbeyli insan ruhunu iyi bilirmiş, bu ruhu da eserlerine yansıtmış. Konusu da dikkat çekici. Eskiden görücü usulü evlilik yapılırdı. Eserde ise o yıllarda yazılmasına rağmen, görücü usulü evliliğe bir karşı duruş var. Zamanında zor karşılanırdı bu karşı çıkış. Bu düşünce zamanla herkes tarafından kabul edildi. Operet, konuyu keyifli bir dille anlatıyor. Konunun, dans ve şarkılarla uyumlu olması da eseri çekici kılıyor” dedi.
Dekor ve kostümlerin Azerbaycan kültürünü yansıttığını belirten Guliyev, dekorun arka planında ise Bakü’nün şehir dokusunun aktarıldığını kaydetti. Üzeyir Hacıbeyli’ye ait eserin rejisör yardımcısı ve Esger rolünü seslendiren tenor Şenol Talınlı, ‘Arşın Mal Alan’ın Ankara’da 1983-1987 arasında Türkçe oynandığını, 2003’te dönemin Genel Müdür Yardımcısı Bülent Ateşoğlu’nun eseri Azerbaycan Türkçesiyle yapılması teklifini getirdiğini ve kendisinin 3 hafta üzerinde çalışarak Türkiye’de anlaşılabilecek şekilde esas librettoya sadık kalarak metni yazdığını söyledi.
Bestecinin Azerbaycan makam müziğinin temelini attığını ve bu eserde de bayati şiraz, şüşter, şur gibi makamları kullandığını belirten tenor Şenol Talınlı, “Bizim halkımıza, Anadolu insanına yakın gelen melodiler vardır. Otantik lezzeti bozmadan, üniversal düzeyde yazılmış bir eser. Darısı Türk operasının başına. Böyle güzel eserleri inşallah Türkiye de üretir” dedi.
