Aşırı savurgan, fark edilir ölçüde tuhaf, acımasız ve bir o kadar da despot… MS. 37-41 yılları arasında Roma İmparatorluğu’nun üçüncü Caesar’i olarak hüküm süren nam-ı diğer Caligula tarihin tozlu sayfalarında böyle anılıyor. Ona deli diyen de var kötü deyip notunu veren de…
Şimdi Roma imparatoru Caligula’nın bir bronz büstü kaybolmasından iki yüz, büstün dökülmesinden iki bin yıl sonra ortaya çıktı. Büst 18. yüzyılın ortalarında Londra’nın güneybatısındaki Twickenham’da kendi gotik evi Strawberry Hill’i tasarlayan yazar ve politikacı Horace Walpole’a hediye edilmişti. Walpole 1797’de hayatını kaybetti. 13 cm boyundaki büstün macerası da o gün başlamış oldu. Büst birçok kez el değiştirdi. Aslında herkes ne kadar önemli bir parça olduğunu biliyordu ancak tasvir edilenin kim olduğuna dair kafa karışıklıkları vardı. Hatta 19. yüzyılda büstün Caligula’dan ziyade Büyük İskender’e ait olduğu düşünülüyordu.
Bronz büst 13 cm yüksekliğinde.
Neyse ki gizem çözüldü. Küratör Dr. Silvia Davoli 10 yıllık çalışmasının ardından büstü yeniden keşfetti, Caligula’yı tasvir ettiğini üst düzey uzmanların da onayıyla kesinleştirdi. Davoli çalışmayı Walpole’un büstün 1780’lerde yaptırdığı bir çizimi Schroders yatırım şirketinin özel sanat ve antika koleksiyonunda saklanan bir bronzla eşleştirerek yürütmüş. Süreci anlatırken “Büstün Caligula olduğuna dair hiçbir fikirleri yoktu. Sonunda bronz büstü görüp bağlantıyı kurduğumda çok mutlu oldum” diyor.
Walpole’un İngiltere’nin İtalya büyükelçisi Horace Mann’dan büstü aldığı için çok heyecanlandığı söyleniyor. Mann bu büstün Vezüv Yanardağı’nın patlamasından sonra Herculaneum kalıntılarından çıkarıldığını iddia etmişti.
Davoli “Koleksiyonumuzun arşivinde Walpole, Mann ve 18. yüzyılın ortalarında Herculaneum kazısını yapan Elbeuf Dükü arasında geçen hediyeyle ilgili bazı mektuplar bulmuştum. Bu başlangıç noktamdı” diyor. Arama daha sonra Yale Üniversitesi’ndeki Lewis Walpole koleksiyonuna götürmüş onu: “Orada Horace Walpole’un ünlü sanatçı John Carter’a bronz heykeli çizmesi için görevlendirdiği eskizle karşılaştım.”
Ama Davoli’nin büstün nerede olduğu hakkında hiçbir fikri yoktu. Biraz daha araştırdıktan sonra Davoli, Walpole’un ölümünden sonra eserin ailesinde el değiştirdiğini, çeşitli koleksiyoncular tarafından ve ardından 1890’larda Sir John Henry Schroder tarafından satın alındığını buldu.
Caligula olduğu bilinmiyordu bile…
Ancak satın almaya dair bir kanıt yoktu. Aslına bakılırsa Schroder’lar ellerindeki bu bronz büstün kim olduğu bilinmeyen bir genç adamın 15. yüzyıldan kalma büstü olduğunu düşünüyordu. Neye sahip olduklarından haberleri yoktu…
Büst bronz kompozisyonun iki bin yıllık nesnelerle uyumlu olduğunu söyleyen Londralı metal konservatör uzmanı Rupert Harris’e götürüldü. Daha sonra imparatorluk Roma ikonografisi uzmanı Dr. Dietrich Boschung’a fotoğrafları gösterildi. Köln Üniversitesi Arkeoloji Enstitüsü’nden Boschung “Onun Caligula olduğuna eminim” diyor.
Caligula “küçük çizme” anlamına geliyor ve bu imparatora gençliğinde verilen bir takma isim. Caligula yaygın olarak müsrif ve cinsel sapkın biri olarak görülüyordu; iki ablasıyla ensest ilişkisi olduğu söylentileri vardı. Pek çok imparator gibi onun da hükümdarlığı sırasında taşınabilen ve ibadet için kullanılabilen birkaç küçük bronz büstü yapılmıştı. Aralarında New York Metropolitan Sanat Müzesi’nde ve kimliği bilinmeyen koleksiyonerlerde de olduğu düşünülen birkaç büst daha olduğu tahmin ediliyor.
