Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) hafta içi arşivindeki kimi belgeleri erişime açtı. Belgelerden biri 1921 tarihli ve İngiliz ajanı olan, Mustafa Kemal’e suikast hazırlığı yaparken suç üstü yakalanan sonra da yargılanıp idam edilen Mustafa Sagir’le ilgili.
Mustafa Kemal Atatürk’ün Mayıs 1919’da Samsun’a çıktıktan sonra hep hedefte olduğu bilinen bir gerçek. Yakın zamanda çıkan bir kitapta 1919-1938 arasında tam 41 suikast girişiminin olduğunu öğrendik. İşte bu girişimlerin en önemlilerinden biri Mustafa Sagir’inki.
Çekirdekten ajan
Mustafa Sagir için çekirdekten yetişme bir ajan denebilir. İngilizlerin kontrolünde olan Hindistan’ın Peşaver kentinde doğan ve çocuk yaşta Londra’ya eğitime gönderilen bir zat. Oxford’da okuyor, entelektüel birikimi bir yana birçok dil öğretiliyor. Sonra da sahaya inip ajanlık yapmaya başlıyor. Afganistan’da, İran’da, Mısır’da gizli görevlerde bulunuyor.
Son görevi Mustafa Kemal’e suikast düzenlemek, hem de Ankara’da. Görünüşte Hintli bir Müslüman ve Türkçesi de gayet iyi durumda. Kurtuluş Savaşı sırasında Hindistan ve Afganistan’daki Müslümanlar Anadolu’ya maddi ve manevi yardım ediyor ya, İngilizler de bunu fırsat bilip Hintli bir Müslüman olarak Mustafa Sagir’i sahaya sürüyor. Sagir İstanbul’a geliyor, Horhor’da ev tutuyor, dernek kuruyor, işgal altındaki kentte Hindistan’dan çok büyük paralar getireceğini iddia ederek Kuvayı Milliyecilerle yakınlık kuruyor.
Amaç Anadolu’ya geçmek
İşgal kuvvetlerinin düzenlediği bir operasyonda tutuklanıp 16 gün boyunca Bekir Ağa Koğuşu’na kalıyor. Bir de Anadolu’ya geçmek için Bulgaristan’dan motorla yola çıkıp Yunanlılar tarafından yakalanma hikayesi var düzmece. Bu iki hikaye Sagir’in Kuvayı Milliyeciler’le yakınlık kurmasında kilit rol oynuyor. Ki Sagir’in amacı Anadolu’ya geçmek ve Mustafa Kemal’in yakınında bulunmak.
Öyle de oluyor. Mustafa Sagir güvenilir bir Hintli Müslüman olarak bir gece motorla Karadeniz’den İnebolu’ya götürülüyor. 26 Kasım 1920’de Ankara’ya kabul ediliyor. Bakanları, milletvekillerini ziyaret ediyor. Hatta Mustafa Kemal Paşa ile de görüşüyor. Ne de olsa Hindistan’dan büyük paralar getirecek ya. Planının tıkır tıkır işlediğini düşünerek Mustafa Kemal’in otomobillerinin ne kadar hızla gittiğinden tutun günlük programına kadar bilgiler topluyor. Bunları İngilizlerle paylaşıyor. Suikastın planlarını oluşturuyor.
Lakin bilmediği bir şey var. Türk istihbaratı ve tabii ki Mustafa Kemal Paşa her şeyin farkında. Bir gün Yunus Nadi, Mustafa Kemal’e Mustafa Sagir’i soruyor. Çünkü Sagir Yunus Nadi’yle birlikte gazete çıkarmak istiyor. Nadi de Mustafa Kemal’e danışıyor. Paşa’nın verdiği cevap şöyle: ‘Casustur casus’.
Sonra da Mustafa Kemal, Yunus Nadi’ye Sagir hakkında gizli soruşturma yürütüldüğünden bahsediyor.
Ulus Meydanı’nda asılıyor
Ankara’da Sagir’in suikast planı ete kemiğe bürününce soruşturma hızlandırılıyor. Suç üstü yakalanıyor. Yargılama 1 Mayıs 1921’de başlıyor. Hem de halka açık. Basın büyük ilgi gösteriyor. Sagir açık açık anlatıyor niyetini: “İngilizler beni de tabancayla Milli Hükümeti ortadan kaldırmaya memur etti. Maksadım Mustafa Kemal’i vurmaktı. Bununla Türklerin İstiklal Savaşı duracak, Milli Hükümet yıkılacaktı.”
Mahkemeden idam kararı çıkıyor ve Sagir Ulus Meydanı’nda asılıyor. Tüm bunları Sabahattin Özel’in yakınlarda Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’ndan çıkan ‘Casustur Casus’ kitabından biliyoruz. Ve MİT’in arşivindeki belge Mustafa Kemal’in Yunus Nadi’ye bahsettiği gizli soruşturmadan.
