Klasik müzikten popa, rocktan hiphopa, türler ve diller değişse de savaşın yıkımına ve anlamsızlığına dair yükselen ses aynı. Her ne kadar savaş meydanlarına davet eden marşlar da var olsa özellikle İkinci Dünya Savaşı’nın yarattığı yıkım sonrasında müziğin sesi ağırlıklı olarak barıştan yana oldu. Türkiye’de Zülfü Livaneli, Cem Karaca, Barış Manço, Bulutsuzluk Özlemi, mor ve ötesi, Sagopa Kajmer; yurt dışında ise Pink Floyd, The Doors, Jimi Hendrix, The Rolling Stones, Muse, The Cranberries ve Green Day gibi müzisyenler, müzikal yolculukları boyunca seslerine savaşa karşı yükseltti. Müzik Radarı, Filistin-İsrail Savaşı’nın ve Gazze’de yaşanan insanlık dışı saldırının sürdüğü günlerde hep yaptığının aksine bu kez yenileri değil, barış için söylenenleri odağına alıyor.
Cem Karaca’dan Bulutsuzluk Özlemi’ne müzik tek ses
Anadolu rockın kurucularından Cem Karaca ile başlayalım. Ustanın 1977 yılında yayınladığı ‘Mutlaka Yavrum’ barış dolu yarınlara duyulan özlemin bir yansımasıydı. Türk rock tarihinin en önemli topluluklarından Bulutsuzluk Özlemi de bu konuda söz söyleyenlerden. ‘Kimse Barıştan Söz Etmiyor’un yanı sıra Amerika Birleşik Devletleri’nin Irak’ı işgali sonrası yayınladıkları ‘Bağdat Cafe’ şarkısı, grubun savaş karşıtı duruşuna en güzel iki örnek. Yine Irak Savaşı döneminde çıkan mor ve ötesi’nin ‘Cambaz’ şarkısı dönemin medya düzenine de sert eleştiriler getiriyordu. Öte yandan Zülfü Livaneli’nin Japon müziğinden esintiler taşıyan ‘Kız Çocuğu’ şarkısı ABD’nin attığı atom bombasıyla yerle bir olan Hiroşima’ya bir ağıt niteliğinde. Bu anlamlı şarkının sözlerinin sahibi Nazım Hikmet, ‘Yaşamaya Dair’ ile savaşın o korkunç yüzünü bir kez daha hatırlatıyordu. Genco Erkal’ın sesine kulak verelim.
https://youtu.be/PJFR3p7UwU0?si=6vBiZ0XACxQItbD4
Türkçe rap müziğin efaneleri Ceza ve Sagopa Kajmer de elbette savaşa karşı söz söyleyenler arasında. Ceza’nın ‘Savaş Çocukları’ ve Sagopa Kajmer’in ‘Bir Savaş Bin Ölü’ şarkıları savaşa karşı sesini yükselten şarkılardan. Savaşın çocuklar üzerinde yarattığı yıkıma dair söz söyleyenlerden biri de Cem Adrian. ‘Dün Gece Bir Rüya Gördüm Anne’ şarkısında bunu dile getiren müzisyenin bestesinin sonundaki ritimler de savaşa dair çarpıcı bir gönderme. Candan Erçetin’in savaş dahil hayata dair pek çok şeyi sorguladığı şarkısı ‘Neden’i de es geçmemek gerekiyor. Keza Teoman’ın ‘Çobanyıldızı’ şarkısını da.
Roger Waters her zaman her yerde
Rotamızı yurt dışına çeviriyoruz. Sanırım Pink Floyd ile başlamamıza kimsenin itirazı olmaz. ‘The Wall’ gibi 20. yüzyılın en kült albümlerinde biri olan çalışmalarının merkezine savaş karşıtlığını alan topluluk ‘Us and Them’ ve ‘The Dogs of War’ gibi farklı albümlerindeki şarkılarıyla da savaşa karşı duruşlarını her daim en net şekilde sergiledi. Grubun kurucularından Roger Waters’ın babasını, o çok küçükken İkinci Dünya Savaşı’nda cephede kaybettiğini de hatırlatmış olalım. Waters günümzüde Filistin’in de en büyük destekçilerinden biri konumunda.
Elbette Pink Floyd bu konuda tek değil. Savaş karşıtı duruşun en simge isimlerinden biri olan Bob Dylan’ın bu konuda söylediği en net söz ‘Masters of War’. Bob Dylan’dan söz açılmışken akıllara gelen bir diğer isim ise Joan Baez, Doğu Avrupa Yahudilerinin konuştuğu Yidiş dilinde bir halk ezgisi olan şarkı, savaş karşıtı duruşun adeta marşı konumundadır. Soykırım kurbanı Yahudilerle de özdeşleşen şarkıyı Baez, yıllardır her konserinde seslendiriyor. Metallica’nın ‘One’ ve ‘For Whom the Bell Tolls’ ile Guns’n’Roses’ın ‘Civil War’ şarkıları ABD’den yükselen savaş karşıtı şarkılar oldu. Jimi Hendrix’in ‘Hey Joe’ şarkısı buna bir diğer örnek. Ancak elbette 2000 sonrası ülkede bu konuda en dikkat çekici çalışmanın Green Day’e ait olduğunu söylemek gerek. ‘Wake Me Up When September Ends’, sadece ABD değil, tüm dünyada savaş karşıtı eylemlerde sıklıkla seslendirilen bir şarkıya diğer bir deyişle marşa dönüşmüştü.
İngiltere’ye dönecek olursak; Dire Straits’in ‘Brothers in Arms’, Sting’in ‘Russians’, The Rolling Stones’un ‘Paint it Black’ ve ‘Gimme Shelter’ şarkıları yine savaş karşıtlığı konusunda akla ilk gelen şarkılardan. Bu şarkılar 1960’lardan bu yana savaş filmlerinde sıklıkla karşımıza çıktı. Bir başka efsane John Lennon’ın ‘Imagine’ ile savaşsız bir dünya düzeni tasavvurunun yanı sıra daha sert bir başkaldırı olan ‘Working Class Hero’yu da bu listeye dahil edebiliriz. Şarkılarıyla bir döneme damga vuran Cat Stevens’ın ‘Peace Train’ şarkısının yanı sıra King Crimson’ın ‘Epitaph’ şarkısı da tüm kasvetiyle listede yerini alıyor.
James Blunt savaş sonrası, savaşa karşı şarkı yazmıştı
Günümüzün en sevilen topluluklarından Coldplay ve Muse, İngiltere’den savaşa karşı sesini yükselten topluluklardan. Coldplay’in ‘Violet Hill’ ve ‘Politik’ şarkılarıyla Muse’un ‘Psycho’ şarkısı buna iyi örnekler. Bir dönem büyük bir çıkış yaptıktan sonra kariyerine daha sakin bir şekilde devam eden James Blunt’ın Kosova’daki barış gücünde yaptığı askerlik sonrası yazdığı ‘No Bravery’ şarkısını da bu listeye dahil etmezsek olmaz.
Öte yandan İngiltere’nin karşı yakasındaki İrlanda’da da benzeri seslerin güçlü bir şekilde yükseldiğini görüyoruz. The Cranberries’in 20. yüzyılın müzik tarihine armağan ettiği en özel şarkılardan biri olan ‘Zombie’ ile U2’nun Bosna’daki savaş sırasında seslendirdiği ‘Miss Sarajevo’ savaş karşıtı sesin en iyi yansımlarından. Şarkının canlı performansında U2’nun solisti Bono ile birlikte sahneye çıkan çağın en büyük tenorlarından Luciano Pavarotti, Bosna’daki insanlık dramının dünya çapında duyulmasında büyük katkı sağlamıştı.
Elbette dünyada yazılmış savaş karşıtı şarkılar bunlardan ibaret değil. Buna farklı dillerden ve farklı dönemlerden eklemey değer daha nice şarkı var. Tarihe not düşmek açısından bir kısmına yer vermeye çalıştık. Sıraladığımız şarkıları Spotify’daki Müzik Radarı’ndaki çalma listemizden dinleyebilirsiniz. Savaşın dünya üzerinden silinip gittiği barış dolu yarınlara…
