Yeni başlangıçların, koca bir yaz arası verilen rutinlerin tazelenmesinin, rehavetten üretime geçişin ayı olan eylül, kültür sanat dünyamız için de sezon açılışı demek. Yaz boyu turne yapan, açık hava sahnelerinde, -kaldığı kadarıyla- festivallerde seyirciyle buluşan tiyatrolar için de en hareketli, en neşeli, en bereketli aydır eylül. Evvelki sezonda karar verilmiş, yaz sonuna doğru prova süreci başlamış oyunlar artık sahneye çıkmaya hazırdır. Biz tiyatro takipçileri de dev bir iştahla kulislerden duyduğumuz yeni oyun projelerinin hayata geçmesini bekleriz.
İşte bu heyecanla ben de hevesli bir tiyatro seyircisi ve ülkemizdeki tiyatro üretimini görünür kılmayı şiar edinen bir tiyatro eleştirmeni olarak 10 senedir her eylülde ‘yeni sezon dosyası’ hazırlıyorum. Klasiklerden özgün uyarlamalara, taptaze yerli metinlerden müzikli oyunlara çok sayıda yeni işi önden duyurmaya çalışıyorum. Aşağıda okuyacağınız dosyayı hazırlarken gördüm ki; pandemiden yaralı çıkan, ekonomik krizin etkilerini derin şekilde yaşayan, sezon ortasında deprem felaketiyle sendeleyen -özellikle bağımsız/özel- tiyatrolar 2023-2024 sezonuna da güçlü umutlarla, bolca üreterek giriyor.
Bu eylül, benim için de yeni bir başlangıca sahne oluyor. Bu hafta itibariyle haftalık tiyatro yazılarım, oyun eleştirilerim ve zaman zaman tiyatro gündemine dair özel dosyalarımla 10Haber’de olacağım. Bağımsız ve kültür sanat alanında iddialı bir mecranın parçası olmak gerçekten heyecan verici.
Oyunlarda, oyun çıkışlarında, umut veren hikâyelerde, nefes kesici performanslarda her hafta buluşmak üzere…
KLASİKLER
📌 Kel Diva/Oyun Atölyesi: Duyurusu geçen aralıkta tiyatro gündemine bomba gibi düşen oyun, tiyatromuzun iki efsanesi Haluk Bilginer ile Zuhal Olcay’ı 20 sene sonra aynı sahnede buluşturacak. Absürd tiyatronun büyük ismi Eugène Ionesco’nun 1950’de kaleme aldığı –bilinen adıyla- ‘Kel Şarkıcı’, iletişim üzerine, janrında kült bir oyun. Ionesco’nun, zekice kalemiyle seyirciye her çağda hitap edebilen oyununu Muharrem Özcan’ın rejisiyle izleyeceğiz. Zuhal Olcay ve Haluk Bilginer’e sahnede heyecan verici isimler eşlik ediyor: Özlem Zeynep Dinsel, Yiğit Özşener, Gözde Kırgız ve Kıvanç Kılınç. Oyun ekimde Oyun Atölyesi’nde başlıyor.
📌 Savaş ve Barış / İBB İstanbul Şehir Tiyatroları: Tolstoy’un büyük eseri, dünya edebiyatının çarpıcı klasiği, Makedon yönetmen Alexander Popovski’nin rejisiyle sahnede olacak. Kurumun, ‘İstanbul Klasiklerle Buluşuyor’ serisi altında… Ekimde başlıyor.
📌 Ders / Kumbaracı50: Ionesco severleri heyecanlandıracak bir haber de Kumbaracı50 ekibinden. Yazarın 1951’de yazdığı ‘Ders’; iki yetkin oyuncu Yiğit Sertdemir ve Semah Tuğsel ile Şirin Keskin İndere’yi sahnede buluşturuyor. Candan Seda Balaban’ın yönetimindeki oyun hizmetçisiyle yaşayan bir öğretmenin evine, özel ders için yeni bir öğrencinin gelmesiyle başlar ama oyun, diyaloglar ve ilişkiler hiç de beklendiği şekilde ilerlemez… 5 Ekim’de Kumbaracı50’de başlıyor.
📌 Venedik Taciri / Kumbaracı50: Topluluk ayrıca Shakespeare’in trajikomik klasiği ‘Venedik Taciri’ni İsmail Sağır’ın yönetiminde sahneleyecek. Sahnede tiyatro takipçilerinin yakından tanıdığı isimler Yiğit Sertdemir, İpek Türktan, Çağdaş Tekin, İbrahim Arıcı, Tuğra Can Bıçak ve Deniz Danışoğlu olacak. Aralıkta başlayacak.
📌 Küçük Prens /DasDas: Antoine de Saint-Exupéry’nin ölümsüz ve her okuyana, her okuduğunda başka bir şey söyleyen eseri, Kayhan Berkin rejisiyle DasDas sahnesinde olacak. Eser, roman halinde olduğu gibi, 10 yaşından büyük herkese yönelik… Topluluk bu sezon Shakespeare’in ‘en kanlı oyunu’ olarak da bilinen trajedisi ‘Titus Andronicus’unu da Ersan Mondtag rejisiyle sahneleyecek. Prömiyer tarihleri henüz belli değil.
UYARLAMALAR
📌 Veda / Tiyatro Kare : Edebiyatımızın çok sevilen ve çok satan yazarı Ayşe Kulin’in, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş dönemine bir konaktan bakan romanı ‘Veda’, Nedim Saban’ın uyarlaması ve rejisiyle sahneye çıkıyor. Tiyatromuzun büyük emektarı Nevra Serezli’yi sıra dışı bir ‘deli saraylı’ olarak izleyeceğimiz, esir şehir İstanbul’daki hüznü ve neşeyi otobiyografik bir hikâyede harmanlayan oyunda Leyla Feray, Fatih Gülnar, Aziz Sarvan, Meral Asiltürk, Alişan Özkan, Zeynep Sevi Yılmaz, Gizem Nur Topaloğlu ve Gizem Çayhanoğlu sahnede olacak. İlk gösterim 20 Eylül Çarşamba, 20.30’da Fişekhane’de.
📌 Ölümün Tersi Arzudur / Kadıköy Emek Tiyatrosu: Tennessee Williams’ın kült metni ‘Arzu Tramvayı’ndan yola çıkılarak kaleme alınan oyun Berlin, Kreuzberg’ de, Türkçe tiyatro yapan bir ekibin prova salonu olarak da kullandıkları evlerinde geçiyor. Alternatif bir ‘Macbeth’ provasında olan ekibin düzeni, İstanbul’dan gelen bir akrabayla bozulurken; iktidar, erk ve ötekileştirme kavramlarına dair tartışmaları da başka bir boyuta geçecektir… Sahnede Engin Alkan, Pınar Yıldırım, Murat Göçmez ve Sinan Çatıkkaş var. 3 Ekim’de Moda Sahnesi’nde başlıyor.
📌 F&Z / Sarı Sandalye: Edebiyat ve sahne eserlerine yaptıkları yaratıcı uyarlamalarla dikkat çeken ekip bu kez J.D. Salinger’ın ‘Franny ve Zooey’ öykülerinden esinle ve yine grotesk bir üslupla sahnede. Doğa Nalbantoğlu’nun yazıp yönettiği, özgün müziklerini Göksu Işık’ın yaptığı oyunda Canan Günaştı, Emre Yıldızlar, Ezgi Yazıcı, Göksu Işık, İrem Kalaycıoğlu ve Ş. Ceren Ülgen rol alıyor. 13 Ekim Cuma, 21.00’de DasDas’ta başlıyor.
📌 Üç Buçuk Kızkardeş / Koma Sahnesi : Çehov’un ‘Üç Kızkardeş’ine bir ‘Koma hareketi’ müdahalesi… Yapım, referans metin ‘Üç Kızkardeş’in ötesine geçerek; isyan, inkar, zayıflıklar, diriliş ekseninde hareketlenecek. Hakaret, psikolojik manipülasyon, kâbuslar ve şiddet ile ilgilenecek… Ezici ve tanıdık bir atmosferde edebi kahramanlara selam verirken hayatta kalan cadılarla söylenen özgürlük şarkılarını araştıran bu özgün işi Sezen Keser, Zeliha Gürsoy, Efsane Odağ ve Ilgaz Kaya’dan izleyeceğiz. Yönetim ise Ilgın Sönmez’de. Prömiyer tarihi henüz belli değil.
ÇAĞDAŞ YERLİ METİNLER
📌 Aile Yalanları / Toy İstanbul : Çağdaş Türkçe edebiyatın güçlü ve üretken kalemlerinden Nermin Yıldırım’ın ‘Bavula Sığmayan’ adlı öykü kitabından, yazarın kendisinin uyarladığı oyun heyecan verici bir üçlünün performansıyla sahnede olacak. Melisa Sözen, Ülkü Duru ve Müfit Kayacan’ın rol aldığı, Hakan Emre Ünal’ın yönettiği oyun tek perdelik bir aile kara komedisi.
Kasımda başlıyor.
📌 Hasta Adamın Kızı: Selmin Zeki Hanım / Moda Sahnesi Yeni tanışacağımız genç bir yazarın, Mürüvet Esra Yıldırım’ın kaleminden çıkan oyun bizi Osmanlı’nın son yıllarına, İstanbul’da bir yalının müştemilatına götürecek. Dönemin siyasi gündeminin aile ve kadın-erkek ilişkilerine etkisini izleyeceğimiz oyunu Onur Ünsal yönetiyor. Sahnede Yeliz Kuvancı olacak. Ekimde Moda Sahnesi’nde prömiyer yapacak.
📌 Loop / Omnia Yapım: Umut, Ali’ye âşık olur, hızlıca evlenir ve İstanbul’dan Berlin’e taşınır. Ama hayat Umut’un hayallerindeki gibi akacak mıdır? Ebru Nihan Celkan’dan bir iç hesaplaşma oyunu. Reji gözüne arka arkaya gelen oyunlarıyla kefil olduğumuz Nagihan Gürkan’ın yönetiminde, Berfu Öngören ile Uygar Özçelik’in performanslarıyla. Kasımda prömiyer yapacak.
📌 Afetf&Diana / Tiyatro Boğaziçi: Topluluğun, Theater Tri-bühne ile ortak yapımı oyunu ‘Afet&Diana’ biri Türk biri Alman iki kadını bir şehir çöplüğünde buluşturuyor. Sevilay Saral’ın yazdığı Aysel Yıldırım ile Neslihan Arol’un oynadığı oyun dünya prömiyerini Almanya’da yapmıştı. 23 Eylül Cumartesi 20.30’da BeReZe Gösteri Evi’nde izlenebilir.
📌 Sevgi Soysal Projesi / Tiyatro Boğaziçi: Edebiyatımızın 70’li yıllarına damga vurmuş isimlerinden Sevgi Soysal’ın hikâyesi, Duygu Dalyanoğlu’nun kalemiyle sahneye çıkıyor. Dalyanoğlu’nun Aysel Yıldırım’la yöneteceği oyunda (ismi henüz net değil) Sevgi Soysal tedavi için gittiği Londra’da roman karakterleri vasıtası ile kendi geçmişine ve memleketin tarihine doğru bir yolculuğa çıkıyor. Sahnede Banu Açıkdeniz, Burcu İsra Kanbakoğlu, Duygu Dalyanoğlu, Nihal Albayrak ve Zeynep Okan var. 2023 içinde sahnede olacak.
📌 Güzel Son / Semaver Kumpanya: Orhan Veli, Melih Cevdet, Nurullah Ataç, Sait Faik, Suat Derviş, Halim Şefik ve meyhaneci Lambo gizemli bir davette buluşuyor. Hakan Tabakan’ın kaleminden, bu efsunlu isimlerin gözüyle İstanbul’u anlatan oyunu Volkan M. Sarıöz yönetiyor. 17 Eylül Pazar, 18.00’de Fişekhane’de.
.📌 Geçen Gün / Kundura Sahne: Beykoz’un özgün mekânı bu sezon, 90’lar Türkiye tiyatrosunun yaratıcı ikilisi Kerem Kurdoğlu ile Naz Erayda’nın elinden çıkan taze bir işe sahne olacak. Esme Madra ile Ozan Çelik’i izleyeceğimiz; dansa, oyuna, performansa ve konsere göz kırpan sürprizli bir iş… Aralıkta Beykoz Kundura’da.
.📌 Alevli Günler / Vigor Sanat : Irmak Bahçeci imzalı bu çağdaş yerli komedi, öldükten sonra yakılmak isteyen üç çocukluk arkadaşının öyküsü. Yıldıray Şahinler’in yöneteceği oyunda Güven Kıraç, Erkan Can, Bahtiyar Engin ve Levent Ülgen oynuyor. Prömiyer tarihi henüz açıklanmadı.
.📌 Tarihte Yaşanmamış Olaylar / Kadıköy Boa Sahne: Edebiyatımızın kıymetlilerinden Ülkü Tamer’in okurlarını kurgusal bir gerçekliğin içine çeken eseri; Emrah Eren’in yönetiminde seyirciyle buluşacak. Sonbaharda Kadıköy Boa Sahne’de başlayacak.
DÜNYADAN ÇAĞDAŞ OYUNLAR
.📌 İki Kore’nin Birleşmesi / Moda Sahnesi: Çağdaş Fransız tiyatrosunun yaratıcı isimlerinden Joël Pommerat, oyunlarını Türkiye’de sık gördüğümüz bir kalem değil. Kemal Aydoğan yönetimindeki oyun, aşk ilişkilerine dair çeşitlemeler yapan kesitlerden oluşuyor. Ve hayır, oyunun ‘bildiğimiz’ iki Kore’yle bir alakası yok! Sahnede Neriman Uğur, Levent Tülek, Sedat Ktotoalkavan, Asiye Dinçsoy, Reyhan Özdilek, Melek Ceylan ve Damla Pehlevan’ı izleyeceğiz. Dün akşam prömiyer yapan oyun sezon boyunca Moda Sahnesi’nde.
.
📌 Uzun Yol / Oyun Atölyesi: İngiliz yazar Shelagh Stephenson’ın metni, genç oğulları beklenmedik şekilde öldürülen bir ailenin yıkıcı yolculuğuna davet ediyor seyirciyi. Son sezonların üretken yönetmenlerinden Berfin Zenderlioğlu’nun gözünden; Evrim Alasya, Sena Başdoğan, Zeynep Alkaya, Faruk Barman ve Aykut Akdere’den oluşan bir oyuncu ekibinden izleyeceğiz. Ekimde Oyun Atölyesi’nde.
.📌 Sevgi ve Her Şey / Ekip Kafile: İngiliz feminist oyun yazarı Cary Churchill’in metnini sahneye taşıyan ekip tüm iletişim modellerine ve ‘her şey’e sirayet eden bir ihtiyaç, sevgi üzerine zihnimizi çalıştıracak… Prömiyer tarihi henüz net değil.
📌 CIRCIR BÖCEKLERİ, İTLER VE BİZ/ART12: En son 11 sene önce ‘Pragma’ ile birlikte sahneye çıkan Buğra Gülsoy ile Serhat Teoman bu sezon yeniden bir arada. İkili, Ayşe Lebriz Berkem ve Burak Sarımola ile birlikte, Sam Shepard’ın ‘True West’ oyununa günümüzden bakan ‘Cırcır Böcekleri İtler ve Biz’ adlı oyunu sahneye taşıyor. Mert Öner’in yönettiği oyun, biri kentli, eğitimli bir senarist diğeri ormanlara sığınan, özgür ruhlu bir hırsız olan iki kardeşin birbirlerini keşfetme ve birbirlerine dönüşme öyküsü… 18 Eylül’de Zorlu PSM’de başlıyor.
MÜZİKALLER&MÜZİKLİ OYUNLAR
.📌 100/İBB Kültür Daire Başkanlığı: Cumhuriyet’in 100 yıllık yolculuğunu, 2 bin yıllık efsaneleşmiş Anadolu ve Türk tarihinden ilhamla anlatan gösterinin müzikleri Fahir Atakoğlu’nun, metni ve rejisi Özen Yula’nın imzasını taşıyor. Oyunda tarihe damga vurmuş karakterleri Timur Acar, Sezin Akbaşoğulları, Burak Deniz, Ozan Dolunay, Beyti Engin, Güven Kıraç, Tansel Öngel, Ahmet Tansu Taşanlar ve Vahide Perçin canlandırıyor. Bu gece ve yarın gece saat 21.00’de Harbiye Cemil Topuzlu Açıkhava Tiyatrosu’nda.
.📌 Bu Memleket Bizim / İBB Şehir Tiyatroları: Cumhuriyetimizin 100’üncü yılına özel hazırlanan müzikli oyun tüm İBB Şehir Tiyatrosu oyuncularını sahnede buluşturacak. Mustafa Kemal Atatürk’ün ‘Nutuk’undan Nâzım Hikmet’in ‘Kuvayi Milliye Destanı’na, milli mücadele ve cumhuriyetin kuruluşuna değen pek çok metni içeren bir kurgu bu. Ali Gökmen Altuğ, Aslı Öngören, Yıldırım Fikret Urağ ve Yiğit Sertdemir tarafından sahneye taşınan oyunun müzik direktörlüğünü Çiğdem Erken üstleniyor. Bu özel gösteri Harbiye Cemil Topuzlu Açık Hava Tiyatrosu’nda, sadece 16 ve 17 Eylül akşamlarında iki kez sahnelenecek.
.
📌 Aşık Shakespeare / Çolpan İlhan&Sadri Alışık Tiyatrosu, Piu Entertainment, Zorlu PSM: Beyazperdede yarattığı heyecanın tadı, geçen 25 seneye rağmen hâlâ damağımızda desek abartmış olmayacağımız filmin sahne uyarlaması. Tom Stoppard ile Marc Norman’ın kaleminden çıkan bu çağdaş klasik, son yılların öne çıkan oyuncularından Uraz Kaygılaroğlu ile tiyatromuzun parlayan yıldızı Nezaket Erden’i sahnede buluşturuyor. Yönetmenlik Serdar Biliş’e, koreografi Beyhan Murphy’ye ve müzikler Tuluğ Tırpan’a emanet. Şebnem Sönmez, Merve Polat, Kerem Arslanoğlu, Ceren Taşçı ve Ekrem Can Arslandağ’ın da aralarında olduğu; oyuncular, dansçılar ve müzisyenlerle birlikte 35 kişilik bir ekipten izleyeceğiz bu büyük prodüksiyonu. Oyunun özgün şarkılarıysa Gülinler ve oyun için oluşturulan müzik grubu tarafından canlı seslendirilecek. Shakespeare dönemi tiyatrosuna ve yazarın yaşamına eğlenceli bir bakış… 4 Ekim Çarşamba, 20.30’da Zorlu PSM’de başlıyor.
.📌 Yıl 1974-Tanju Okan Şarkıları / Vigor Sanat: İkonik müzisyen Tanju Okan’ın ayrılık ve sevda şarkılarını ve o şarkıların öykülerini Hakan Meriçliler’in performansıyla izleyeceğiz. 16 Ekim Pazartesi, 20.30’da Baba Sahne’de başlıyor.
ANADOLU’DA NELER OLUYOR?
.📌 Deli Dumrul / İzmir Şehir Tiyatrosu: Güngör Dilmen klasiği, Yücel Erten’in rejisiyle topluluğun sezon açılış oyunu olacak. Nâzım Hikmet’in ‘Yolcu’su da Orhan Alkaya rejisiyle İzmirli tiyatroseverlerle buluşacak. Topluluk sezonu 1 Ekim’de açıyor.
.📌 Öksüzler / Nilüfer Kent Tiyatrosu: Sıradan bir genç çiftin evlerinde verdiği bir kutlama yemeğinin ortasına nasıl bir trajedi düşebilir? İngiliz yazar Dennis Kelly’nin çarpıcı metni Murat Daltaban’ın rejisi; Melisa İclal Yamanarda, Mesut Özsoy ve Barış Ayas’ın performanslarıyla sahnede olacak. 27 Eylül’de Bursa/Nilüfer’de prömiyer yapacak.
.📌 Üç Kızkardeş / Bursa Şehir Tiyatrosu: Çehov’un, ülkesi Rusya’nın 1800’lerin sonunda yaşadığı büyük dönüşümü aristokrat bir aile üzerinden anlattığı klasik eseri, çok sayıda projeye yönetmen olarak katkı sunan Kayhan Berkin’in rejisiyle sahnelenecek. 6 Ekim’de Bursa’da prömiyer yapıyor.
.📌 Ayak Bacak Fabrikası / Eskişehir Şehir Tiyatroları: Sermet Çağan’ın 60’lara damga vuran, ezen-ezilen ilişkisini ‘bilinmeyen’ bir ülke üzerinden anlatan oyunu Murat Karasu yönetiminde sahnede olacak. Topluluk ayrıca; tiyatromuzun özgün kalemi Memet Baydur’un, sıradan insanların hayatlarına iğneleyici bir bakış atan oyunu ‘Düdüklüde Kıymalı Bamyayı’ da Murat Atak rejisiyle sahneleyecek. Topluluk sezonu ekimde açıyor.
.📌 Karmakarışık / Mersin Şehir Tiyatrosu: İngiliz yazar Ray Cooney’in klasik komedisi ‘Karmakarışık’, Hülya Savaş yönetiminde sahnede olacak. Topluluk bu sezon, savaş sürecinde sanatçının tavrını ele alan, Jose Santis Sinisterra imzalı ‘Carmela ve Paolino’, Turgut Özakman’ın gerilimli eseri ‘Duvarların Ötesi’ ve Muzaffer İzgü komedisi ‘Lütfen Kızımla Evlenir misiniz?’ini de seyirciyle buluşturacak. Topluluk sezonu ekimde açıyor.
Elbette bitmedi! Tiyatro sezonunun şüphesiz en ışıltılı ayı 25 Ekim-25 Kasım tarihleri arasında gerçekleşecek ve 11’i yerli toplam 20 oyunu ağırlayacak İstanbul Tiyatro Festivali dönemi olacak. Festival kapsamında prömiyer yaparak sezonda da karşımıza çıkacak yerli oyunları bu dosyaya dahil etmedik. Festivalin ‘yerlileriyle’, haftaya İstanbul Tiyatro Festivali’ni mercek altına alacağımız dosyada yakından tanışacağız.
