İstanbul’da Beyoğlu’nda İstiklal Caddesi’nin tünel tarafından girişinde bulunan Şahkulu Bostanı Sokak’ta yer alan Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezibirçok insanın hafızasına kazınmış mekanlardan biridir. Bunun da sebebi aktif olarak çok uzun yıllar İstanbullulara bir kültür sanat merkezi olarak hizmet sunması.
İsmiyle müsemma kültür merkezlerinden biriydi burası. Söyleşiler düzenlenir, şiir dinletileri olur, film gösterimleri yapılır, önemli sergilere ev sahipliği yapardı. Özellikle kültür sanat etkinliklerine ekonomik nedenlerle erişim sıkıntısı çekenlerin uğrak yerlerinden biriydi. Çünkü İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ait olan merkezdeki etkinlikler ya ücretsiz olurdu ya da cüzi bir ücret karşılığında insanlar katılırdı.
Mekanın kaderi 2013’te değişti
Lakin 2013 yılında Beyoğlu Evlendirme Dairesi’ne dönüştürüldü mekan. Birden kültür sanat merkezi işlevini yitirdi. O dönem buradan yolu geçenler bu karara çok üzülmüşlerdi. 2010’lı yıllarda Beyoğlu’nda kültür mekanları bir bir kapanırken bu kültürsüzleştirme politikasına bir de İBB çivi çakmıştı.
Kültür merkezi olmadan önce Beyoğlu Evlendirme Dairesi olan mekanda kıyılan bir nikahın şahitliğini yazar Ahmet Hamdi Tanpınar yapmış.
Dönemin Beyoğlu Belediye Başkanı olan Ahmek Misbah Demircan aslında yapının aslına rücü ettiğini savunmuş, dönemin İBB Başkanı Kadir Topbaş da kendisine destek vermişti. Teknik anlamda doğruydu bir anlamda, Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi 1946’da evlendirme dairesi olarak inşa edilmiş, 1948’den 1993’e kadar da Beyoğlu Evlendirme Dairesi olarak hizmet vermişti.
Ama yıllar içinde İstanbul büyüdükçe, kültür sanat merkezlerine ihtiyaç duyuldukça 1993’te İBB yapıyı kültür sanat merkezine dönüştürüp İstanbulluların hizmetine sunmuştu. Belediyenin kararın ne kadar yerinde olduğunu da zaman doğrulamış İstanbullular mekanı kültür sanat merkezi olarak bağrına basmıştı.
Karardan vazgeçildi ama
Toplumun her kesimi bir kültür merkezinin evlendirme dairesine dönüştürülme kararını eleştirdi. Tarihçi Erhan Afyoncu bile o dönem bunun bir kültürel kayıp olduğunu söylüyordu. İBB kararını tekrar gözden geçirmek zorunda kalınca mekan çok amaçlı kültür merkezi olarak 2017’ye kadar kullanımda kaldı. Çok akaçlıdan kasıt da bir yandan evlendirme dairesi olarak kullanmak bir yandan da kültür merkezi işlevini korumak. Lakin artık eskisi gibi etkili bir program yapılmıyordu. Cazibesini yitirdi ya da insanların ayağının kesilmesi için bunlar yapıldı, orası meçhul. Sonra da mekan kapatıldı.
2019 yılında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığına Ekrem İmamoğlu’nun seçilmesiyle işler değişti. Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi’nin restorasyon için kapatıldığı hatta kapatıldıktan sonra mekanın Kültür Bakanlığı’na devredildiği İmamoğlu’nun başkan seçilmesi sonrasındaki süreçte öğrenildi. O dönem bu devir nasıl oldu bir yetkili de çıkıp kamuoyunu aydınlatmadı. Bakanlık restorasyonu üstlenip kültür merkezini yeniden ayaklandırdı. 2020 yılında Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy açılışını bizzat yaptı.
Artık mekan bakanlığın düzenlediği kültürel etkinliklere ev sahipliği yapıyordu. 2020, 2021 ve 2022 yıllarında aktif olarak kullanıldı. Belli bir çizgi de tutturuldu. Ama özellikle bu yılın üç ayında programın artık zayıflamaya başladığı anlaşıldı. Mekan eski günlerini arıyordu.
90’lı yıllarda Cüneyt Arkın’ı da ağırlamıştı Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi. Fotoğrafta en sağda daha sonra yönetmen olacak Murat Şeker bulunuyor.
Ah İBB Meclisi
Öte yandan Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi artık kurumlar arasında bir mücadele alanına dönüşmüştü. İBB Başkanı İmamoğlu kültür merkezini bakanlığın elinden geri almak istiyordu. İşte bu mücadele sonucunda geçen yıl Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi’nin İBB Meclis kararıyla bakanlığa devredildiği anlaşıldı. İlk karar beş yıllığına 2018’de alınmıştı, geçen yıl da yine beş yıllığına bu devir kararının yenilenmesi gündeme geldi. İBB Başkanı İmamoğlu’ydu ama İBB Meclisi’nde AK Parti-MHP üstünlüğü vardı. Geçen haziran ayında AK Parti-MHP grubu önerge verdi, mekanın bakanlığa tahsis süresinin beş yıl daha uzatılması isteniyordu. Önerge oy çokluğu ile kabul edildi ancak başkan olarak İmamoğlu kararı veto etti.
İşte dün İBB Meclis’i bu kararı yeniden gözden geçirmek için toplandı. 31 Mart yerel seçimlerinden sonra İBB Meclisi’ndeki üstünlüğü kaybeden AK Parti-MHP grubunun artık bu tahsise onay verecek durumu yoktu. Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi mülk sahibine tekrar dönecekti.
Siyasilerin, karar vericilerin şehrin hafızası olan bir mekanı, dar bakışlarıyla nasıl atıl hale getirebileceklerinin bir örneği aslında Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi’nin hikayesi. Mekanın asıl sahibinin o mekanı kullananlar olduğu bir türlü kavranamadı. 1993’ten 2013’e 20 yıl kaliteli bir programla, erişilebilirlilik gözetilerek yönetilen kültür merkezi, 2013’ten 2024’e kadar kültürel ve siyasal bir çekişmenin mekanı oldu. Oldu ama kaybeden kim oldu? İstanbul ve İstanbullular!