Türkiye, 19. yüzyıldan itibaren bu topraklardan yasa dışı yollarla yurtdışına çıkarılan tarihi eserlerin iadesi için hukuk mücadelesi veriyor. Bu konuda toplumsal bilincin ve kamuoyu desteğinin de zaman içerisinde gelişmesi konu hakkında duyarlılığı artırdı. Kanayan bir yara Troya Hazineleri’nin iadesi, Türkiye’nin iadesi için büyük mücadele sarf ettiği tarihi eserler arasında yer alıyor. Heinrich Schliemann buradan kaçırdığı hazineleri ölümünden önce Berlin Ulusal Müzesi’ne bağışlamıştı. 2. Dünya Savaşı sonrası müzeyi yağmalayan Sovyet birlikleri, hazineleri Moskova’ya götürmüştü. Hazine, günümüzde Moskova’daki Puşkin Müzesi’nde sergilenmekte.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kaçakçılıkla Mücadele Daire Başkanı Zeynep Boz, 150 yıl önce yurtdışına kaçırılan eserlerinin Türkiye’ye iade edilmesinde bir zaman vermenin mümkün olmadığını belirterek, “Nasıl ki ABD’de bulunan ve Troya kökenli olan bir grup eserimizin 2012 yılında iadesini sağlamıştık, yine aynı şekilde Rusya’da, İngiltere’de, Almanya’da bulunan bölgeye ait eserlerimizin de iadesini sağlayacağımıza inanıyoruz” dedi.
Troya Hazineleri’nin iadesi için mücadele sürüyor
Zeynep Boz, Troya eserlerinin Türkiye’ye iadesine ilişkin çalışmaların uzun yıllardır devam ettiğini anlatarak, “Burada çalışan kişilerin de bıraktıkları işleri sürdürüyoruz. Her ne kadar bu eserlerin bulunduğu ülkeler, bulunduğu kurumlar vermemek yönünde bir eğilime daha yakınlarsa da biz de bunların iadesini sağlamakta o kadar kararlı bir eğilim içindeyiz” dedi.
Troya Hazineleri’nin iadesi dışında bir diğer önemli konu da Türkiye’ye geri getirilen tarihi eserler. Türkiye’ye 2023 yılında dört bine yakın eserin iade edildiğini anlatan Zeynep Boz, son 20 yılda toplam 12-13 bin eserin iadesinin sağlandığını söyledi: “Yakınlarda bir dosyamızın yüzdük yüzdük kuyruğuna geldik. Müjdeli haberler vereceğimizi umuyoruz. Türkiye’nin büyük bir yağmalamaya maruz kalan, bir bölümü götürülmüş birtakım güzide eserlerinin iadesini yakın zamanda sağlayacağımıza ve bunun duyurusunu yapacağımıza inanıyoruz.”
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın, İngiltere’nin ünlü müzelerinden British Museum’un depolarından çalınan ve kaybolan eserlerin bazılarının çevrim içi alışveriş sitesi üzerinden satışa konması sonrası Anadolu kökenli eserlerin iadesine ilişkin bir süreç başlattığının hatırlatılması üzerine, Zeynep Boz, şunları söyledi: “British Museum ile birtakım eserlerin iadesi konusunda görüşmelerimiz sürüyordu. Gelinen noktadan çok rahatsız olduk. 2 binden fazla eserin orada çalışan bir kişi tarafından kaçırılması, müzeye ihbar edildiği halde gerekli girişimlerde bulunulmasının gecikmesi bizi bu anlamda rahatsız etti. Öncelikle Anadolu kökenli eserlerimizin durumunu sorduk. Çünkü bu eserleri korumakla mükellef olan ülke biziz. Bunların iadesinin sağlanmasını istedik.”
2004’te çalınan 136 parça çini bulundu
Öte yandan Kültür ve Turizm Bakanlığı, Troya Hazineleri ile benzer bir kaderi yaşayıp 2004 yılında Diyarbakır Ali Paşa Camisi’nden çalınan 136 parça çininin, İstanbul’un Sarıyer ilçesinde bulunduğunu açıkladı. Bakanlık tarafından yapılan açıklamada Diyarbakır Ali Paşa Camisi’nden çalınan 136 parça çininin İstanbul Sarıyer’de 8 Eylül’de ele geçirildiğini duyuruldu. 1534-1537 yıllarında dönemin Diyarbakır Valisi Ali Paşa tarafından Mimar Sinan’a yaptırılan Ali Paşa Cami, 6 Şubat depreminde hasar gören camiler arasında yer alıyor. Ali Paşa Camisi’ne ait çiniler restorasyon kapsamında tekrar yerlerine yerleştirilecek.
