Geçen günlerde Kültür ve Turizm Bakanlığı 2023’ün bandrol rakamlarını açıklamıştı. Fakat detaylı incelediğimizde bakanlığın 2022 rakamları ile Yayımcı Meslek Birliği Federasyonu bandrol rakamlarının tutmadığını aktarmıştık. Hal böyle olunca da 2023’teki okuma eğilimine ilişkin bir değerlendime yapamamıştık. Neyse ki Yayımcı Meslek Birliği Federasyonu da 2023 bandrol verilerini açıkladı. Bakanlığın bandrol verilerine göre daha detaylı bir rapor hazırlanmış. Ayrıca 2022 ve 2021 bandrol rakamlarıyla birlikte bir tablo da oluşturmuş. Böylece bandrol verileri üzerinden Türkiye’nin okuma eğilimini ele alma şansı da vermiş.
Önce rakamlar… Yayıncılık sektörü 2022 yılını 380.296.402 adet kitap üretimi ile tamamlamıştı. 2023 yılını ise 400.340.577 adet ile tamamladı. 2023 yılında bir önceki yıla göre 20 milyon adet, oransal olarak yüzde 5.3 büyüme gerçekleşti. Bir büyüme var ama şöyle de bir durum olduğunu hatırlatalım. Bu rakam 2016 verilerinin bile gerisinde. Yani pandemi, enflasyon, kağıt maliyetlerinin artması yayıncılık dünyasını öyle etkiledi ki 2023’te kitap sektörü ancak 2016’daki döneme yaklaştı.
Gelelim kategorik dağılıma: 2023 yılında basılan kitapların yüzde 15’ini yetişkin kültür, yüzde 14.2’sini yetişkin kurgu edebiyat, yüzde 12.6’sını çocuk, yüzde 0,9’unu gençlik, yüzde 9,7’sini inanç, yüzde 2.2’sini akademik, yüzde 1.4’ünü ithal kitaplar ve yüzde 44’ünü eğitim yayımları oluşturuyor.
Bu verilerden sonra kitap adetleri ve kategori oranlar üzerinden 2021, 2022 ile 2023 kitap yayınlarının kıyaslanmasına bakalım.
Yayımcı Meslek Birliği Federasyonu’nun hazırladığı yukardaki tabloda görüldüğü gibi yetişkin kültür yayımlarının sayısı (araştırma, inceleme) yıldan yıla düşüyor. Lakin yetişkin kurgu edebiyat kitaplarının oranı ise her yıl artıyor. Yani buradan yola çıkarak Türkiye edebiyat okumayı seviyor diyebiliriz. Hatta 2022’te 34 milyon adet yetişkin kurgu edebiyat kitabı basılırken 2023’te bu rakam 56 milyona çıkmış.
Peki en çok hangi türleri okuyor. İlk üç sırada roman, şiir ve öykü kitapları var. Geçen yıl 13.618 roman yayınlanmış. 8.021 ilk defa yayınlanan romanlar. 5.597’i ise daha önceki yıllarda çıkan ama geçen yıl da baskısı yapılan romanlar…
Türkiye’de şiir kitapları okunmaz diye bir genel kabul var. Ama rakamlar bunu doğrulamıyor. Geçen yıl 3.316 şiir kitabı yayınlanmış. 3.256’sı yeni kitap. 560’ı ise daha önceki yıllarda çıkan ama geçen yıl tekrar baskısı yapılan şiir kitapları.
Üçüncü sırada öykü kitapları var. Orada rakamsal durum şöyle: Geçen yıl yayımlanan toplam öykü kitabı sayısı 2.573. Geçen yıl ilk defa yayımlanan öykü kitabı sayısı 1978. Geçen yıl tekrar baskısı yapılan öykü kitabı sayısı ise 595.
Yetişkin kültür kitapları kategorisine bakınca belli bir alanda insanlara bilgi verme amaçlayan eğitim kitapları ilk sırada. 2023’te bu alanda 4.166 kitap yayımlanmış. 3.846’sı daha önce yayımlanmış geçen yıl da baskısı yapılan kitaplar. Bu alanda geçen yıl yeni 320 kitap yayımlanmış. Bunun dışında kategorik olarak kişisel gelişim, tarih-toplum ve kültür, edebiyat ve edebi çalışmalar üzerine kitaplar öne çıkıyor. Kişisel gelişim kitaplarına yönelik bir ilginin olduğu biliniyor. Ama geçen yıl tarihe daha fazla eğilim var. Aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi 2023’te kişisel gelişim kitaplarından daha çok tarih kitabı yayımlandı. Ayrıca genel kültür ve edebiyat incelemelerine de yine ciddi bir eğilim var.
Raporun bir başka önemli noktası ise çocuk kitaplarının sayısının gittikçe artması. 2022’de basılan kitapların yüzde 12.1 çocuk kitabıyken 2023’de oran 12.6 yükselmiş. Hem adet hem de oran olarak bakıldığında yetişkin kültür ve yetişkin kültür edebiyat kategorilerine yaklaşıyor. Adet olarak 59 milyon yetişkin kültür, 56 milyon yetişkin kurgu edebiyat kitabı yayımlandı 2023’te. Buna karşılık 50 milyon adet çocuk kitabı basıldı.