Kitap kulübünüzde okumalar istediğiniz hızda gitmiyorsa bilin ki sizden çok daha yavaşları var. İşte karşınızda bir kitabı 28 yılda bitiren ‘Finnegans Wake’ kitap kulübü.
Kabul, okudukları kitap kolay lokma değil, dünyanın en zor okunan kitabı olarak nam salan ‘Ulysses’in İrlandalı yazarı James Joyce’un bir başka romanı.
Washington Post’ta yer alan habere göre 20 kişilik grup geçen ay bir Zoom toplantısında bir araya geldi ve 28 yılın ardından ‘Finnegans Uyanması’nın son buluşmasını yaptı.
Grup kitabı okumaya 1995’in Ekim ayında Kaliforniya’nın Venice şehrinde bir kütüphanede başladı. Her ayın ilk Salı günü, üyeler bir ya da iki sayfayı yüksek sesle okudular ve yorumlarını tartıştılar.
Yıllar içinde bazı üyeler öldü. Birçoğu kulüpten ayrıldı, başkaları Toplantı yeri birçok kez değişti, ama her ay toplanmaya devam etti.
Yıllarca kütüphanelerde toplandıktan sonra koronavirüs pandemisi sırasında Zoom buluşmalarına başladı. Geçtiğimiz ay nihayet 628 sayfalık kitabı bitirdi. Washington Post’a konuşan kitap kulübü üyeleri, harcadıkları yıllardan bir saniye bile pişmanlık duymadıklarını söyledi. 38 yaşındaki üye Peter Quadrino, bu deneyim için “Hayatımdaki en tatmin edici şey” dedi.
Yazması daha kısa sürdü
Joyce ‘Ulysses’i bitirdikten sonra 17 yılını “Finnegans Uyanması’nı yazarak geçirdi. Atmosferi ve karakterleri sık sık gerçeklik ve rüya arasında gidip gelen romanın anlamı kitap kulübü dışındaki birçok okur için de uzun süredir tartışma konusu.
Kulübü kuran Gerry Fialka, romanı “Olmuş ve olacak her şey hakkında” diye tanımlıyor, kristal bir küreye benzetiyor ve okuma deneyiminin “En iyi arkadaşınızla aranızda kurduğunuz gizli bir kod dili” gibi olduğunu söylüyor: “Finnegans Wake’te bir anlam yok, ancak sizin bir anlamınız olabilir.”
Kulübün 78 yaşındaki üyesi Duncan Echelson ise kitabın “Bizi dile, ilişkilere, tarihe ve dine gerçekten derinlemesine bakmaya zorlayan kozmolojik bir mercek” diye özetliyor.
Bugün 70 yaşında olan Gerry Fialka 1970’lerin başında Michigan Üniversitesi’nde modern sanat ve film teorisi okurken, Kanadalı filozof Marshall McLuhan’ın çalışmalarına ilgi duymuş. Yapım asistanı olarak çalışmak üzere 1980 yılında Kaliforniya’ya taşındıktan sonra felsefe okumaya devam etmiş ve Joyce’un çalışmalarına yönelmiş. ‘Finnegans Wake’i tartışmak için bir grup kurma fikri daha o yıllarda aklındaymış.
1995 yılında kitap kulübü için el ilanları dağıtmış, yerel gazetelye ilan vermiş. Felsefeyle ilgilenen grup yaklaşık iki saat süren oturumlarda buluşmaya başlamış. 1996’da Los Angeles Times’a bir röportaj veren Gerry Fialka, 2010’da kitabın üçte birini bitirmeyi umduğunu söylüyor. Bu açıdan bakınca hızlı bile sayılabilirler!
Akademisyenler Joyce’un ‘Finnegans Uyanması’nda 60’tan fazla dilin sözlüğünü kullandığını ve Joyce’un roman boyunca kendi sözcüklerini de yarattığını düşünüyor. Örneğin ‘Funferal’ kelimesiyle bir cenaze törenine gönderme yapmış, ancak uydurduğu bazı kelimeler de var. Mesela bir düşüşü temsil ettiği varsayılan ‘bababadalgharaghtakamminarronnkonnbronntonnerronntuonnthunntrovarrhounawnskawntoohoohoordenenthurnuk’ kelimesi!
James Joyce 1939’da tamamladığı kitabı 17 yılda yazdı
Kitap kulübü yavaş yavaş okuyarak kitapta yer alan onlarca temayı tartıştı: Ölüm sonrası, dilin nasıl yaratıldığı, şimdiki zamanda nasıl yaşanacağı ve teknolojiye bağımlı olmaktan nasıl kaçınılacağı…
Kulübe sonradan katılan muhasebeci Peter Quadrino, 2009 yılında felsefeye ilgi duymaya başladıktan sonra Joyce’u keşfettiğinde, Fialka’nın blogunda kitap kulübüyle ilgili bir yazı okumuş. Ayda bir kez, toplantılara katılmak için San Diego’daki işinden üç saat araba sürerek Venice’e gelmiş. Yaşları 15 ile 95 arasında değişen diğer kulüp üyelerinin yorumlarını dinlemenin kendisine yeni bakış açıları kazandırdığını söylüyor.
Peter Quadrino, “Bu dev bir arkadaş grubu ve sanki çok dilli, çok referanslı bir şiiri okuyor gibiyiz” diyor, Joyce’un kitapta hem atom bombasını hem de Donald Trump’ın başkanlığını öngördüğüne inanıyor.
2011’de başka bir eyalete taşınan Peter Quadrino 2011 yılında kendi ‘Finnegans Wake’ kitap kulübünü kurdu. Son yıllarda kitap için New York ve Boston’un yanı sıra İsviçre ve Avustralya’da da kulüpler kuruldu.
Üyeleri kitabın anlamını tam olarak anlamadıklarını kabul etseler de romanın hayata bakış açılarını değiştirdiğini söylüyor. Tarihsel perspektiften bakınca ne kadar önemsiz olduklarını ve herkesin kusurlu olduğunu fark etmelerine yardımcı olduğunu sezdiklerini belirtiyor.
Kurucu Gerry Fialka, 3 Ekim’de son sayfayı okumadan önce, orada bulunan yaklaşık 20 üyeden kendisiyle birlikte derin bir nefes almalarını istedi. Ardından, her üye yazar tarafından yarım bırakılmış son cümleye (A way a lone a last a loved a long the,) kadar ikişer satır okudu.
İki ayrı Türkçe çevirisi var
Çevrilmesi çok zor hatta imkansız denen kitap aralarında Türkçe’nin de olduğu dokuz dile çevrildi. Umur Çelikyay’ın çevirdiği ilk cilt 2015 yılında ‘Finneganın Vahı’ adıya yayınlandı. Şimdi de “Finnegan Uyanması” adıyla Fuat Sevimay tarafından çevrildi.
Finnegans Wake’in iki ayrı Türkçe çevirisi var