Direksiyon başındaki alışkanlıkların, hafıza kaybı henüz fiziksel olarak fark edilmeden çok önce zihinsel sağlık hakkında ipuçları verdiği bilimsel olarak kanıtlandı. St. Louis’deki Washington Üniversitesi tarafından yürütülen ve sonuçları tıp dünyasının saygın yayınlarından Neurology dergisinde paylaşılan araştırma, sürüş modellerinin demans tanısında “erken uyarı sistemi” olarak kullanılabileceğini ortaya koyuyor.
İşte sürüş alışkanlıklarındaki o değişimler ve araştırmanın çarpıcı detayları:
Yaşlı bireylerde süpermarket ziyaretlerinin seyrekleşmesi veya gece yolculuklarından kaçınılması sadece “yaşlılık tercihi” olmayabilir. Yapılan son araştırmalar, GPS verileriyle takip edilen sürüş davranışlarının, henüz hafıza testlerinde bile çıkmayan zihinsel gerilemeyi %82 doğrulukla tespit edebildiğini gösteriyor.
Araştırmada yaş ortalaması 75 olan ve haftada en az bir kez araç kullanan 298 kişi mercek altına alındı. Katılımcıların araçlarına yerleştirilen GPS takip cihazları gidilen güzergahları, hızı, yolculuk süresini ve rotadan sapmaları üç yıl boyunca saniye saniye kaydetti.
Araştırmanın başlangıcında sağlıklı olan bireylerle hafif bilişsel bozukluğu olanlar arasında belirgin fark yoktu. Ancak zaman geçtikçe zihinsel kapasitesi zayıflamaya başlayan sürücülerde şu değişimler gözlendi:
Mesafe kısıtlaması: Kat edilen toplam kilometre miktarı azaldı.
Tanıdık rotalara bağlılık: Yeni yerlere gitmek yerine sadece bildikleri güvenli güzergahları tercih ettiler.
Gece sürüşünden kaçınma: Karmaşık görsel uyaranların olduğu gece yolculuklarını tamamen bıraktılar.
Temkinli ama azalan sürüş: Aylık yolculuk sayısı yavaş ama ölçülebilir şekilde düştü; ani manevralardan kaçınma başladı.
Yüzde 87 doğruluk payıyla erken teşhis
Sadece sürüş verilerine bakarak geliştirilen yapay zeka modelleri, kimin bilişsel bozukluk yaşadığını yüzde 82 oranında doğru tahmin etti. Bu verilere yaş, genetik faktörler ve standart hafıza testleri eklendiğinde başarı oranı yüzde 87’ye yükseldi. Bu sonuç GPS verilerinin doktorların elindeki en güçlü tanı araçlarından biri olabileceğini kanıtlıyor.
Araştırma lideri Ganesh M. Babulal bu yöntemin önemini şu sözlerle vurguluyor: “İnsanların günlük sürüş davranışlarını gözlemlemek, bilişsel yeteneklerini izlemek için oldukça basit ve göze batmayan bir yoldur. Bu sayede risk altındaki sürücüleri kaza yapmadan çok önce belirleyebilir ve gerekli müdahaleleri zamanında yapabiliriz.”