Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu haziranda TRT Haber ekranlarından HPV aşısının 2025 sonu itibarıyla ulusal aşı takvimine alınacağını, yani ücretsiz uygulanacağını açıklamıştı.
Memişoğlu söz konusu açıklamasında 13 yaşındaki tüm çocukların, 15 yaşın üzerindekilerinse talep etmeleri halinde aşılanacağını söylemişti.
Benzer ‘müjde’yi selefi Fahrettin Koca da Kasım 2022’de vermişti.
Erkek çocuklarını da kanserden koruyor
Halen yaklaşık 150 ülkede HPV aşısı çocuklara ücretsiz uygulanıyor. Çok sayıda ülke erkek çocuklarını da aşılıyor.
Rahim ağzı kanserlerinin yüzde 99’u HPV’den (human papilloma virus) kaynaklanıyor. Dünya genelinde her iki dakikada bir kadın, rahim ağzı kanseri nedeniyle hayatını kaybediyor.
HPV aşısının etkisi rahim ağzı kanserini önlemesinden ibaret değil. Kadın ve erkekleri HPV virüsünün yol açtığı başka kanserlerden de koruyor. Vajen, baş ve boyun, penis, anal kanserler ilk akla gelenler. Çalışmalar bazı meme kanserine karşı dahi koruyucu olabileceğini işaret etmeye başladı.
CİN1, CİN2, CİN3’ü de engelliyor
Her yıl dünya çapında 690 bin kadın ve erkeğe HPV ile ilişkili kanser tanısı konuyor.
Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı’na göre HPV’ye bağlı kanserler erkek kanserlerinin en az yüzde 1’inden, kadın kanserlerinin ise yüzde 5-10’undan sorumlu. Ayrıca yaşam kalitesini son derece bozan, tedavisi güç olabilen cinsel bölgedeki siğillere karşı etkili.
Varlığını öğrendiklerinde kadınların yüreğini ağzına getiren, rahim ağzı kanseri öncüsü genital lezyonları (CİN1, CİN2, CİN3) da engelliyor.
Aşıyla kanserden korunabilmek büyük şans
Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği (EKMUD) Başkanı Prof. Dr. Meltem Taşbakan, sadece enfeksiyondan değil, kanserden de koruyan iki aşıdan birinin HPV asışı olduğunu hatırlattı. Diğeri hepatit B aşısı. Bu da sadece enfeksiyondan değil, karaciğer kanseri ve sirozdan koruyor.
HPV cinsel yolla bulaşan en yaygın enfeksiyon. Virüsün 200’den fazla tipi var. Tip 16 ve tip 18 kanser açısından yüksek, tip 6 ve tip 11 ise daha düşük risk yaratıyor. Sebep oldukları genital siğiller yaşam kalitesini ciddi oranda düşürüyor. Bu arada anneden doğum sırasında bebeğe bulaşabiliyor.
Taşbakan aşılanmanın kanserden neredeyse yüzde 100 korunmak anlamına geldiğini söyledi: “Bu çok yüksek bir oran. HPV sadece kız çocuklarına, kadınlara yapılması gereken bir aşı değil. Virüs erkeklere de bulaşıyor. Erkekler eşleri için bir rezervuar (kaynak) olabiliyor. Kendileri de kansere yakalanıyor. Bu nedenle çoğu ülkede HPV aşısı hem kadın hem de erkeklere yapılıyor. Aşıyla HPV’nin dolaşması ve bulaşması kesilince, yok olma ihtimali de var.
Aşı yaptırmak kanser tedavisinden çok daha ucuz
Türkiye’de yılda yaklaşık 2 bin 300 kadın rahim ağzı kanseri tanısı alıyor. Yine kadın ve erkeklerdeki diğer kanserler eklendiğinde ciddi sayılara ulaşılıyor.”
Taşbakan aşının maliyet etkin olduğunu vurguladı: “Minimum maliyetle, maksimum sonuç alınıyor. Sadece bir rahim ağzı kanseri hastasının tedavisinin tutarı kadar maliyetle, çok sayıda aşılama yapmak mümkün. Üstelik çok daha kolay.”
Sağlık Bakanlığı’nın yürüttüğü kanser tarama programına göre Türkiye’de tip 16 ve tip 18 tiplerinin yanı sıra tip 31, tip 33 ve tip 35 de sık görülüyor.
Taşbakan bu nedenle HPV’nin dokuz tipine karşı etkili aşının uygulanması gerektiğini söyledi: “Dokuz valanlı aşı varken, halkımıza daha düşüğünü yapmaya hiç kimsenin hakkı yok. HPV aşısı mutlaka dokuz valanlı olmalı. Şu anda dünyada bu uygulanıyor.”
Zaman kaybediyoruz
Aşıların daha etkili olması için 9-13 yaş arasında, iki doz halinde vurulması öneriliyor. İlk aşıdan altı ay sonra ikinci doz yapılmalı. 15 yaş ve üzerindekilere ise üç doz gerekiyor. Yine ilk dozdan sonraki ikinci ve altıncı aylarda diğerleri tamamlanmalı.
Taşbakan daha önce ikili HPV aşısı olanların, dokuzlu aşıyı da yaptırarak daha geniş korumaya ulaşmasını önerdi. Aşıdan önce HPV testi gerekmiyor.
Taşbakan ailelere devlet verecek diye beklememesi, olanakları varsa zamanı gelen çocuklarını HPV’ye karşı aşılatmaları gerektiğini düşünüyor.
‘Bakanlık açıklama yapsın’
HPV aşısının ulusal aşı takvimine alınması için mücadele fitilini ateşleyen Boyun Eğmeyen İlaç Emekçilerinden eczacı Cem Kılınç, Sağlık Bakanları tarafından verilen sözlerin tutulmasını beklediklerini ifade etti.
Aşının takvime alınacağı inancını taşıdıklarını belirten Kılınç, aşıyla ilgili bazı politik önyargıların aşılmasının dahi önemli ve büyük adımlar olduğunu söyledi.
Kılınç vaadini verdiği tarihte gerçekleştirmeyen bakanın artık topluma bir açıklama yapması gerektiği konusunda ısrarcı: “Ülkede her yıl bin 250 kadın rahim ağzı kanserinden ölüyor.
Hangi aşı, ne zaman yapılacak, üreticilerle görüşüyorlar mı, hangi süreçte, neden yetişemiyor? Gerekçelerini en azından makul bir şekilde açıklamalı ki en azından çaba sarf ettiklerini bilelim.
Hâlâ iyi niyetli bir yerden bakmaya çalışıyoruz. Bazı aşı üreticileriyle görüşüldüğünü duyuyoruz. Demek ki bir planlama var ama sanırım muvaffak olunamıyor.”
Tek dozu yaklaşık 4 bin 600 lira
Kılınç da aşının bütçeye bir yük olarak değerlendirilmesi gerektiğini söyledi. Aksine aşının maliyetleri düşürdüğünü anlatan Kılınç, “Bu tartışmayı yapmaya bile gerek yok” dedi.
HPV aşısının tek dozunun eczanedeki fiyatı yaklaşık 4 bin 600 lira. Ancak devletler yüksek miktarda talep ettiği için çok daha düşük fiyattan satın alabiliyor.
Dünya Sağlık Örgütü’nün 2022’deki küresel eylem çağrısına göre, HPV aşılanması, tarama programları ve gereken müdahalelerle rahim ağzı kanseri halk sağlığı sorunu olmaktan çıkarılabilir. Örgüt bunun için ülkeleri, 2030’a kadar ’90-70-90‘ formülünü hayata geçirmeye çağırıyor.
Buna göre ilk hedef, kız çocuklarının yüzde 90’ının 15 yaşına kadar aşılanması. Kadınların yüzde 70’inin 35 ve 45 yaşında olmak üzere iki kez taranması, kanser öncesi lezyon ya da kanser saptananların yüzde 90’ının da tedavi edilmesi gerekiyor.