Banka kredisini ödemede geciktiniz, kredi kartı ekstrenizin son ödemek tarihi çoktan geride kaldı, bankalarda kredi notunuz giderek düşüyor… Bütün bunlar maaşınızın harcamalarınıza yetmediğinin göstergesi olabileceği gibi önümüzdeki birkaç yıl içinde demans teşhisi alacağınızın da habercisi olabilir.
New York Merkez Bankası’nın araştırması demans teşhisi almadan yıllar önce insanların finansal sorunlar yaşamaya başladığını gösterdi. ABD kredi notu raporları ile Medicare (ABD’de 65 yaş ve üzeri vatandaşların ulusal sağlık sigortası programı) verilerini analiz ederek demans teşhisinden beş yıl öncesine kadar kredi notlarının düşmeye başladığını, ödemelerinde geri düştüklerini görüldü.
Araştırmacılar bu ödeme gecikmelerinin boyutunun teşhisten çok önce yaşananlarla birleştiğinde ‘dikkate değer’ olduğunu yazdı. Erken Alzheimer hastalığı veya demans bozuklukları aşamasında olan herkes bu tür ödeme gecikmesi yaşamasa da, yaşayanlar için ödemeleri yerine getirmemesindeki değişimin ölçeğinin önemli olduğu vurgulandı.
Teşhisten bir yıl önce ortalama kredi kartı borçlarının yüzde 50’den fazla arttığı görüldü. Ev kredisi borcunda ise oran ortalama yüzde 11 oldu. Bu bulgular 2020 tarihli John Hopkins Üniversitesi araştırmasının sonuçlarının daha geniş ölçekte doğruluyor. Araştırma demans hastalarının teşhisin yedi yıl öncesinde ödemelerini aksatmaya başlayabildiğini göstermişti.
Konuyla ilgili uzun zamandır çalışmalar yapan ve yeni araştırmanın yazarlarından ekonomist Joanne Hsu, Fortune’a doktorların uzun zamandır bildiği bu konuyu doğrulayan bir araştırma yapmaktan heyecanlı olduklarını söyledi: “Alzheimer’ı aile üyelerini tanımamak ya da anahtarlarını nereye koyduğunu hatırlamamak gibi bir şey zannediyoruz. Ancak Alzheimer hastalığında ilk kötüleşen şey parayı yönetme becerinizdir. Dolayısıyla bunu finansal verilerle belgeleyebilmek gerçekten önemli.”
Bu tür hastalıklarsa uzman nörolog Mariel Deutsch ilk kötüye gitme belirtilerinin finansal karar verme becerilerinde yaşandığını anlattı: “Çoğunlukla insanlardan faturaların ödenmediği hikayelerini duyuyorum. Durumu eşler ancak bankadan gelen bir aramayla ya da gecikme faiziyle fark ediyor. Otomatik ödeme gibi uygulamaları kullanmayan yaşlılar için norma fatura ödemelerinde ve hesaplarını yönetmelerindeki rutinlerinde sorunları fark etme imkanı oluyor.”
Herkesin arada bir fatura ödemeyi unutma, kredi ödemesini geciktirme ihtimali var, ancak Hsu bu davranış değişikliklerinin fark edilmemesi durumunda acı sonuçları doğabileceğine dikkat çekiyor. Özellikle hastanın eşi veya diğer aile üyeleri için.
Tek bir gecikmede paniğe kapılmaya elbette gerek yok ama yine de dikkat edilmesi gereken noktalar şöyle:
- Tekrarlayarak atlanan ödemeler
- Daha önce ustaca kullanılan bankacılık teknolojilerini kullanmayı becerememek
- Faturaları organize etmekte sorun yaşamak
- Yakın zamanda yapılan bankacılık işlemlerini unutmak
- Çek yazımında ve hesaplarında hata yapmak
