Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2023 yılına dair ‘Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri’ni açıkladı. Buna göre ölüm sayısı 2023 yılında yüzde 4,1 artarak 525 bin 814 oldu. Ölen kişilerin yüzde 53,9’unu erkekler, yüzde 46,1’ini kadınlar oluşturdu.
2023 yılının can kaybı verilerinde 6 Şubat 2023 depreminin acı izlerine rastlanıyor.
Ölüm nedenleri ve geçmiş yıllara kıyasla değişimin en çok yaşandığı kategori, içinde deprem kaynaklı ölümlerin de yer aldığı ‘Dışsal yaralanma ve zehirlenmeler’ kategorisi oldu. Bu kategoride gerçekleşen ölümler, 2023’te ölüm nedenleri arasında dördüncü sırada yer aldı. Toplam ölümlerin yüzde 12,3’ünü oluşturdu. Bir önceki yıla bakıldığında bu oran yüzde 3,9’ken 2021 ve 2020’de sırasıyla yüzde 3,1 ve 3,5.
TÜİK verilerine göre 6 Şubat 2023’te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerde ölen Türk vatandaşlarının sayısı 45 bin 784. 14 Nisan 2023’te dönemin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun açıklamasına göreyse depremde “50 bin 500 vatandaşımız” hayatını kaybetmişti. ‘1020 civarında kimliksiz’ ile ilgili de değerlendirmelerinin devam ettiğini belirtmişti Soylu. Bu yıl ise koltuğunu devrettiği Ali Yerlikaya depremin yıldönümünde yaptığı açıklamada ’53 bin 537 canımızı yitirdik’ ifadesini kullanmıştı.
Bu kafa karıştıran farklı sayıların nedeni olarak istatistiklerin altına not düşülen “Geçici koruma statüsüyle ülkede bulunan Suriyeliler Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistiklerine dahil değildir” ibaresi olma ihtimali var ancak geçen yıl Soylu can kaybını açıklarken ‘vatandaşımız’ ifadesini kullandığından bu not da aradaki farkı açıklamaya yetmiyor.
2023 yılında 2022’ye kıyasla nedenlere göre ölüm oranları. Tablo: TÜİK
Bin kişi başına düşen ölüm sayısını ifade eden kaba ölüm hızında da 6 Şubat’ın izleri açıkça görülüyor. Kaba ölüm hızının en yüksek olduğu il, 2023 yılında binde 18,0 ile Adıyaman oldu. Bunu binde 17,1 ile Hatay, binde 14,8 ile Kahramanmaraş izledi. Önceki iki yılda bu üç il kaba ölüm hızında ilk 10’da dahi yer almadı. Bir başka ifadeyle depremden en çok etkilenen bu üç ilimizde her bin kişiden ortalama 17’si hayatını kaybetti.
İstatistiklerden diğer önemli verilerse şöyle:
Kaba ölüm hızı, 2022 yılında binde 5,9 iken 2023 yılında binde 6,2 oldu. Diğer bir ifade ile 2022 yılında bin kişi başına 5,9 ölüm düşerken 2023 yılında bin kişi başına 6,2 ölüm düştü.
Ölümler nedenlerine göre incelendiğinde, 2023 yılında yüzde 33,4 ile dolaşım sistemi hastalıkları ilk sırada yer aldı. Bu ölüm nedenini yüzde 15,0 ile iyi huylu ve kötü huylu tümörler, yüzde 13,2 ile solunum sistemi hastalıkları izledi.
Dolaşım sistemi hastalıkları kaynaklı ölümler illere göre incelendiğinde, 2023 yılında bu hastalıklara bağlı ölüm oranının en yüksek olduğu ilin yüzde 50,2 ile Çanakkale olduğu görüldü. Bu ili yüzde 45,6 ile Kırşehir, yüzde 44,7 ile Balıkesir, yüzde 43,0 ile Kırıkkale izledi. Bu hastalıklara bağlı ölüm oranının en düşük olduğu ilin ise %10,9 ile Adıyaman olduğu görüldü. Bu ili yüzde 12,6 ile Hatay, yüzde 13,5 ile Kahramanmaraş, yüzde 27,8 ile Kilis izledi.
İyi ve kötü huylu tümörlerden kaynaklı ölümler alt ölüm nedenlerine göre incelendiğinde, ölümlerin yüzde 29,2’sinin gırtlak ve soluk borusu/bronş/akciğerin kötü huylu tümörü, yüzde 7,7’sinin kolonun kötü huylu tümörü ile lenfoid ve hematopoetik kötü huylu tümörü kaynaklı olduğu görüldü.
İyi ve kötü huylu tümörlerden kaynaklı ölümler illere göre incelendiğinde, 2023 yılında bu hastalıklara bağlı ölüm oranının en yüksek olduğu ilin yüzde 22,0 ile Tunceli olduğu görüldü. Bu ili yüzde 21,0 ile Ardahan, yüzde 20,9 ile Erzurum, 20,6 ile Van izledi. Bu hastalıklara bağlı ölüm oranının en düşük olduğu ilin ise yüzde 3,4 ile Adıyaman olduğu görüldü. Bu ili yüzde 3,5 ile Hatay, yüzde 4,1 ile Kahramanmaraş, yüzde 8,8 ile Gaziantep izledi.
Bebek ve çocuk ölümlerinde artış
Bebek ölüm sayısı, 2022 yılında 9 bin 555 iken 2023 yılında 9 bin 575 oldu. Bin canlı doğum başına düşen bebek ölüm sayısını ifade eden bebek ölüm hızı, 2022 yılında binde 9,2 iken 2023 yılında binde 10,0 oldu.
Doğumdan sonraki beş yıl içinde ölme olasılığını ifade eden beş yaş altı ölüm hızı, 2022 yılında 11,2 iken 2023 yılında binde 14,5 oldu.
