Birleşik Krallık Sağlık Güvenliği Ajansı (UKHSA), Britanya’da son yedi ayda görülen Salmonella enfeksiyonunun önemli bir kısmını Türkiye seyahati ile ilişkilendirdi. Ajansın açıklamasına göre 15 Ocak ile 19 Temmuz arasında ülke genelinde 241 kişide Salmonella enteritidis enfeksiyonu doğrulandı. Salmonella enfeksiyonu geçirenlerin çoğunda ise Antalya bölgesine seyahat öyküsü saptandı. Yapılan incelemelerde vakalardan 93’ünün ayrıntılı seyahat bilgileri incelendiğinde Türkiye’de bir dizi farklı otelde kaldıkları ve bu vakalarının çoğunun her şey dahil tatil paketinin parçası olarak çok çeşitli yiyecekler yedikleri belirlendi.
UKSHA’nın açıklamasında “Hastalığın kaynağı henüz tespit edilmedi ve araştırmalar devam ediyor. Bilgi sağlamak için İngiliz Seyahat Acentaları Birliği (ABTA), Türk sağlık yetkilileri ve uluslararası halk sağlığı kurumları ile irtibat halindeyiz” denildi ve yaz tatili planlaylanlar için bir uyarıda bulunuldu: “Yurt dışı seyahatlerinde mide-bağırsak enfeksiyonlarına yakalanma riskini azaltmak için özellikle tuvaleti kullandıktan sonra, yemek hazırlamadan veya yemeden önce elleri iyice yıkamak alınabilecek basit önlemlerden. Yakın zamanda hazırlanan, sıcak servis edilen, iyi pişirilmiş yiyecekler; muz, portakal gibi soyulabilen meyveler ve yoğurt, süt, peynir gibi pastörize süt ürünleri seyahat edenler için iyi seçeneklerdir. Çabuk bozulan yiyeceklerin mümkün olduğunca buzdolabında ya da derin dondurucuda soğuk olarak tutulduğundan emin olun. Mide-bağırsak hastalığınız varsa belirtiler kaybolana kadar başkaları için yiyecek veya içecek hazırlamaktan kaçının.”
Bu arada gıda güvenliği konusunda haberler yayınlayan Food and Safety News’te yer alan başka bir habere göre de Rixos Sungate’de tatil yaparken hastalanan 50’si çocuk olmak üzere 130’dan fazla tatilci, bu yılın başlarında İngiltere’nin en büyük hukuk firmalarından Irwin Mitchell’den yardım istedi. Hukuk firmasının avukatlarından Jatinder Paul, “Türkiye’de tatil yaparken ciddi mide hastalığına yakalanan 130’dan fazla kişi bizimle iletişime geçti ve bu çok endişe verici. Son derece kaygı verici olan, etkilenenlerin birçoğunun çocuk olması ve birkaç Salmonella vakası görülmesi” dedi.
Peki, salmonella enfeksiyonu nasıl bulaşır, ne tür sorunlara yol açabilir? İstanbul Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Serap Yavuz Şimşek’e sorduk.
Prof. Dr. Serap Yavuz Şimşek
Salmonella enfeksiyonu nasıl bir hastalık?
Salmonella, bağırsak sisteminde hastalığa yol açan bir bakteri. Farklı türleri var. İngiltere’de görülen vakalarda ortaya çıkan türü, gıdalardan insanlara geçiyor ve ateş, ishal gibi yakınmalara neden oluyor. En riskli yiyecek ise uygun saklama ve pişirme kurallarına uyulmadan hazırlanmış tavuk… Örneğin mangal sırasında iyi pişmemiş, bir parçasında kırmızılık bulunan tavuk, Salmonella açısından çok riskli. Yine yumurta da tehlikeli gıdalardan biri, çiğ yumurtadan yapılan kremalardan ve mayonezden salmonella bulaşabiliyor. Bulaşma en sık tavuk eti ve yumurtadan olmakla birlikte pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri ve kırmızı et gibi diğer gıdalardan da olabiliyor.
Ne tür sorunlara yol açıyor?
Öncelikle Salmonella’nın Türkiye’ye özgü bir enfeksiyon olmadığını vurgulamak isterim, bu soruna tüm dünyada rastlanıyor. Salmonella’nın tifo yapan daha tehlikeli formu ülkemizde çok yaygın değil, bu form daha çok Hindistan, Pakistan gibi ülkelerde sık görülüyor. İngiliz turistlerde tespit edilen gıda zehirlenmesi formu ise bebekler, yaşlılar, kronik kalp ve damar hastalığı olanlar ve bağışıklık sistemi baskılanan hastalarda tehlikeli olabiliyor. Sağlıklı kişilerde ise ishal, ateş, bulantı, kusma, dışkıda mukus, kan gibi birkaç gün sıkıntıya neden olan bir tabloya yol açıyor.
Salmonella enfeksiyonu geçiren biri hastalığı başkasına bulaştırabilir mi?
Esas bulaşma yolu kontamine gıdalar olmakla birlikte nadiren, hastalığı klinik olarak geçiren veya geçirdikten sonra belirti göstermeyen taşıyıcı kalmış kişilerden de bulaşabiliyor. Bu kişilerden bulaşma özellikle el ve tuvalet hijyenine dikkat edilmediğinde gerçekleşiyor.
Bakteri içeren yiyecek tüketildikten sonra belirtiler ne zaman başlıyor?
Salmonella enfeksiyonlarının kuluçka süresi çok uzun değil, kontamine gıdayı aldıktan sonra sıklıkla bir-üç gün içinde (nadiren bu süre daha uzun olabilir) klinik bulgular ortaya çıkıyor. Kişiden kişiye değişen farklı klinik tablolar görülüyor. Normalde ateş, kusma, ishal gibi yakınmalarla seyrediyor, sadece yeterli sıvı ve elektrolit desteğiyle kısa süre içinde ciddi bir soruna yol açmadan, kendi kendine iyileşiyor. Ama yaşlılar, çocuklar, kalp hastaları gibi riskli gruplarda daha ağır seyredebiliyor, komplikasyonlar gelişebiliyor, bakteri kana karışabiliyor ve ciddi sorunlara yol açabiliyor. Hastalık hafif seyrettiğinde sıvı alımının artırılması yeterli oluyor, ağır seyrettiğinde ise ayaktan farklı tedaviler veriliyor, gerekirse hasta, hastaneye yatırılıyor.
Çiğ yumurta ve çiğ yumurtadan yapılan mayonez ve kremalar Salmonella açısından riskli.
Peki korunmak için neler yapılabilir?
Öncelikle gıdaları uygun koşullarda saklamalıyız. Mesela şu sıcak yaz günlerinde buzdolapları yeterli çalışmayabilir. Buzdolabı ısısının dört-sekiz derecenin altına inmemesi lazım. Tatil yerlerinde sık sık yaşanan elektrik kesintileri nedeniyle buzdolabı içinde ısı artabilir, bu da yiyeceklerde hızla bakteri üremesine yol açabilir. Dikkat etmemiz gereken ikinci şey gıdaların iyi pişirildiğinden emin olmamız. Mesela Salmonella bakterisi içeren bir tavuk ya da et iyi pişirilmezse bu besinlerdeki mikrop ölmez ve sizi hasta eder. O nedenle pişmemiş ya da az pişmiş tavuk, et, yumurta, çiğ süt ve ürünlerinden uzak durmalıyız.
Üçüncü önlem, pişmiş gıdaları oda ısısında bırakmamak. Pişen besinler hemen tüketilmeyecekse buzdolabında saklanmalı. Dördüncü önlem çiğ tüketilen besinleri hazırlarken kullandığımız kesme tahtalarıyla, tavuk, et gibi besinleri hazırlarken kullandığımız tahtaları ayırmak. Diyelim ki tahtanın üstünde önce tavuk, ardından da salata için domates, salatalık kestiniz. Bu durumda tavuktaki bakteriler kolayca domates ve salatalığınıza geçebilir ve enfeksiyona neden olabilir.
Son olarak tüm enfeksiyon hastalıklarından korunmada olduğu gibi, ishalli hastalıklardan korunmada da özellikle gıda hazırlamadan önce ve sonra, yemekten önce ve tuvaletten sonra el yıkamak son derece önemli.
