Ölüme dakikaların kaldığı kısacık anlarda beynin içinde neler olup bittiğine dair bildiklerimiz çok sınırlı. Bilim insanları ancak geçen yıl, ölmekte olan bir insanın beyin dalgalarını çarpıcı ayrıntılarıyla ilk kez kaydedebildi. Araştırmacılar o çalışmada gama dalgaları olarak bilinen belirli bir beyin aktivitesi türünde artış gözlemlemişti. Bu yeni çalışma ise yaşam desteği çekilmiş dört hastanın ikisinde benzer bir şekilde gama aktivitesinde kısa süreli bir artış görüldüğünü bildiriyor.
Nörolog Jimo Borjigin ve ekibi, 2013 yılından beri ölüme çok yakın insanların beyninde, farelerde suni kalp durmasında elde ettikleri bulgulara paralellikler arıyordu. Hayvanların uyanık haldeyken görülen seviyelerinin çok üstüne çıkan bu kısa süreli beyin aktivitelerinin, kalp krizi geçiren birçok kişinin anlattığı ölüme yakın deneyimlerin biyolojik karşılığı olduğuna inanıyorlardı.
Ölmekte olan hastaların solunum desteğinin kesilmesinden önce ve sonra beynin nöral aktivitesini araştırmaya yönelen ekip, Michigan Üniversitesi’nin akademik tıp merkezi Michigan Medicine’de 2014 yılından bu yana nöroloji yoğun bakım ünitesinde ölen hastaların vaka incelemesini yaptı.
Kalp durması ve beyin kanamasının ardından vefat eden dört hastanın ikisinin EEG kayıtları, beynin bir bölümünde gama dalgasının yükseldiğini ve bu dalgalanmaya beyinde oksijen eksikliğinin eşlik ettiğini ortaya koydu. Bu, geçirilen bir krizin artçı etkisi değildi. Ekip, bu verilerle çevremizi algılama yeteneği olan bilincin muhtemel bir işaretine rastlamış olabileceklerine inanıyor.
Yaşam desteği kesildikten sonra bir hastada kaydedilen beyin aktivitesinin dalgalanması. Fotoğraf: PNAS
Gama dalgalarının ilk olarak beynin, bilincin sinirsel bağlantılarının olduğu ‘sıcak bölge’ olarak kabul edilen alanında yükseldiği tespit edildi. Buna benzer bir dalgalanma, rüya ya da halüsinasyon gören insanlar ile beden dışı deneyim yaşadıklarını iddia eden hastalarda gözlemlenmişti.
Yakın zamanda yapılan inceleme, ölmek üzere olan insanlarda bilinci saptamaya çalışmanın yarattığı sorunları kabul ediyor ve bazı bilinç göstergelerinin yanıltıcı olduğunun kanıtlandığına dikkat çekiyor.
Araştırmacılar, “Ölmekte olan beyinde arka sıcak bölgenin aktif hale gelmesi, bu hastalarda bilincin arttığını düşündürse de bunu kesin olarak göstermiyor” diyor. Hastaların hiçbiri ölümün eşiğinde neler gördüklerini, hissettiklerini veya deneyimlediklerini anlatacak kadar hayatta kalmadı. Hayatta kalsalar bile beyin aktivitesindeki dalgalanmaları bireylerin kişisel deneyimleriyle ilişkilendirmek, belirsizliğe bolca alan bırakıyor.