14 Mayıs pazar günü saat 17.00’den sonra seçim sonuçlarını takip etmenin stres yükü hepimiz için fazlaydı belki ama o gecenin tansiyon hastalarına yansıması ayrı oldu. Bazılarında kan basıncı kontrolden çıktı ve tansiyon aletinin göstergesi yüksek rakamları gördü. Uykusuz geçirilen gecenin yorgunluğu da eklenince düşmeyen tansiyon nedeniyle pek çok kişiye doktor yolu göründü. Uzmanlara göre, stresin gerçekten tansiyonu zıplatma ve kalbe zarar verme gücü var.
Amerikan Kalp Derneği’nin yayınları JAHA ve Circulation’da yakın geçmişte yayınlanan iki önemli araştırma, 2016 Amerikan seçimlerindeki aşırı stres ve öfkenin zararlı etkisini ortaya koyuyor. Araştırmaların ilkine göre, seçimler kalp ritim bozukluğunda ciddi bir artışa neden oldu. İkinci araştırma ise seçim stresinin yüksek tansiyona etkisine farklı etnik gruplar üzerinden baktı, siyahilerde ve Meksikalı Amerikalılarda yüksek tansiyonun daha da kötüleştiğini tespit etti. Şimdi soru şu: Bir hafta sonra bir seçim daha var, stresin etkisi nasıl hafifletilebilir, tansiyon hastaları hangi önlemleri alabilir? Kardiyoloji Uzmanı Dr. Asil İşçi, önemli ipuçları verdi.
Seçim gecesi televizyon başında beklenmedik sonuçların ardından strese bağlı yüksek tansiyon nedeniyle hastanelere başvurular arttı.
Stres tansiyonu yükseltir mi?
Strese girdiğimiz zaman vücudumuzda bir savaş tepkisi başlar ve hormon dengesi bozulur. Böbreküstü bezlerinden kortizol ve adrenalin gibi hormonlar salgılanır. Buna bağlı olarak tansiyonumuz yükselir. Ne kadar sık stres altında kalırsak bu hormonların salınımı da o kadar aktif hale gelir. Aldığımız kötü haberler, trafikte sıkışıp kalmak, ekonomik sıkıntılar tansiyonumuzu yükseltebilir.
Seçim sonrasında tansiyon kontrolünde zorluk yaşayan hastanız oldu mu?
Hem yoğun stres hem de o gecenin uykusuz geçirilmesi nedeniyle “Tansiyonum bir türlü düşmüyor” diyen çok sayıda hastamız oldu, evet.
Asabi tansiyon diye bir şey var mı?
Böyle bir tanımımız yok ama yüksek tansiyonun en önemli sebepleri içinde stres yer alıyor. Strese bağlı çıkan tansiyona da halk arasında “asabi tansiyon” deniyor.
Stres, tansiyon hastası olmayan birinin tansiyonunu yükseltebilir mi?
Yükseltir ama stres faktörü kalkınca tansiyonunuz da normale döner. Mesela doğada vahşi bir hayvanla karşılaştığınızda “kaç-kurtul” mekanizması devreye girer, solunumunuz hızlanır, adrenalin salgılamaya başlarsınız, tansiyonunuz yükselir. Hayatta kalmak için bütün bu tepkiler son derece normal. Ama modern yaşamda aslında arkamızdan vahşi bir hayvan koşturmuyor. Komşuluk ilişkileri, geçim derdi, trafikte sıkışmak, işleri yetiştirememek, ekonominin gidişatı bizde sanki doğada bir panterle karşılaşmışız etkisi yaratıyor. Bu stres kronik hale geldiğinde tansiyon hastası olabilirsiniz. Kronik stres hem tansiyonun tetiğini çekebiliyor hem de tansiyon hastasında tansiyonun kontrolünü zorlaştırıyor. Ayrıca kalp sağlığını da kötü etkiliyor, tansiyon hastası olmayanlar, gençler için bile bu bilgi geçerli.
Tansiyon hastaları, stres nedeniyle tansiyonunun çıktığını hissedebilir mi?
Bazen belirti olmuyor ama bazen enseden gelen ağrı, kulak çınlaması, tabiri caizse kendisini aptal, sersem gibi hissetme gibi bazı yakınmalar olabiliyor.
Tansiyon hastasına o sırada ne yapmasını önerirsiniz?
Öncelikle elinizi yüzünüzü yıkayın. Ardından nefes egzersizleri yapabilirsiniz. Ben hastalarıma beş-altı-yedi kuralıyla nefes egzersizi öneriyorum: Önce beş saniye burundan derin nefes alın, nefesinizi altı saniye tutun, ardından nefesinizi yedi saniyede ağzınızdan yavaşça verin. Bu egzersizi bir-iki dakika tekrar edin. Sadece stresliyken değil gün içinde de rahatlamaya ihtiyaç duyduğunuzda bu egzersizi yapabilirsiniz.
Biraz parka bahçeye çıkıp dolaşmanızı da öneririm. Amerikalılar buna “grounding” diyor, doğanın içinde olmak, toprağa basmak, ağaçla, böcekle uğraşmak… Belki Türkçeye “topraklama” diye çevirebiliriz. Doğada vakit geçirmek terapi etkisi yaratır, stresinizi azaltır, sizi rahatlatır.
Tansiyonu düşürmek için dilaltı kullanmaya gerek var mı?
Kural şu: Rakam kaç olursa olsun herhangi bir şikayetiniz yoksa dilaltı almanıza gerek yok. Ama kulak çınlaması, baş ağrısı gibi şikayetleriniz varsa ve doktorunuz önermişse dilaltı alabilirsiniz. Genel olarak biz mümkün olduğu kadar dilaltı vermek istemiyoruz. Rutin kullanılan tansiyon ilaçları ve yaşam tarzı değişiklikleriyle tansiyonun kontrol altında tutulmasını öneriyoruz.
Tansiyonu hangi sıklıkla ölçmek gerekir?
Tansiyonunuz aniden çıktığında panikleyip sık aralıklarla tansiyon ölçümü yapmanıza gerek yok. Dinlenmek, bir yarım saat rahatlamaya çalışmak lazım. Kaygılı, stresli ya da öfkeliyken yaptığınız ölçümlerde tansiyonunuz yüksek çıkar.
Limon suyu içmek işe yarar mı?
Bazı araştırmalara göre, limondaki flavonidler ‘ACE grubu tansiyon ilaçları’ ile benzer bir mekanizma ile tansiyonu bir miktar düşürüyor. Ama bu bilgiye güvenerek bazı hastalar ilacını kesebiliyor. Limon suyu asla tansiyon ilacının yerini tutmaz.
Peki, ne zaman doktora başvurmak gerekir?
İlaç almanıza rağmen tansiyonunuz düşmüyorsa, tansiyon yüksekliğine göğüs ağrısı eşlik ediyorsa, kollarda veya bacaklarda uyuşma, güçsüzlük varsa vakit kaybetmeden doktora başvurmak lazım.
Stresi yoğun olan tansiyon hastalarına stresle baş etmek için neler önerirsiniz?
İşleri yetiştirememek en önemli stres kaynaklarından biri, iyi bir zaman planlamasıyla bu sorunu aşabilirsiniz. Biraz hobilerinize, kendinize, ailenize vakit ayırmanız, dostlarınızla vakit geçirmeniz stresi azaltıcı etki sağlar. Egzersizi mutlaka hayatınıza dahil edin, en azından her gün yarım saat yürüyün, kendinizdeki değişimi hemen fark edeceksiniz. Yoga, meditasyon ya da pilates de stresi azaltmak için oldukça etkili.
