Ketamin, kısa süreliğine bilinç kaybına yol açmak için doktorların anestezik olarak kullandıkları bir ilaç. Hikayesi oldukça ilginç. Ketamin 1962 yılında keşfediliyor. Tam iki yıl sonra ABD Michigan’da bulunan Jackson Hapishanesi’ndeki gönüllü mahkumlar üzerinde test ediliyor. İlacı kullanan mahkumlar, uzuvlarında hiçbir his olmadan uzayda süzülüyormuş gibi hissettiklerini söylüyor. Bazıları ise yaşadıklarını “ölüm hissi” olarak tanımlıyor. Bu araştırmanın ardından ketamin “dissosiyatif anestezik” olarak nitelendiriliyor.
Ketamin ciddi bir yan etkiye yol açmadı.
Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) 1970 yılında ketamini anestezik ilaç olarak onaylıyor. Hemen ardından Amerikalılar, ilacı Vietnam Savaşı sırasında ciddi yaralanmalarda kullanmaya başlıyor. Ampütasyonlar, kesikler gibi savaş alanında yaygın görülen hem fiziksel hem de zihinsel olarak acı verici durumlar için ketamin kurtarıcı oluyor. Ketamin, kan kaybı, şok ve ağrının giderilmesindeki etkileri ve kolay uygulanabilir özelliği nedeniyle savaş alanına inanılmaz yardım sunuyor.
Ketamin devrim niteliğinde tıbbi özelliklere sahipken, 70’lerde birçok kişi ketaminin eğlence amaçlı da kullanılabileceğini keşfediyor. Ketamin çok geçmeden Amerika’da psikedelik (dilimize yerleştiği şekliyle saykodelik) etkileri nedeniyle ün kazanıyor ve popüler bir uyuşturucu haline geliyor. Sokakta “özel K”, “süper asit”, “kedi valium” ve “K vitamini” gibi isimlerle anılıyor.
Kötüye kullanımı ölümcül olabilir
Pek çok ilaçta olduğu gibi ketaminin de doktor teşhisi ve rehberliği olmadan kullanımı inanılmaz derecede tehlikeli, hatta ölümcül olabiliyor. Ketaminin kötüye kullanımı ölümcül olmadığında ise karaciğer yetmezliğine, idrar yolu sorunlarına ve zihinsel zorluklara yol açabiliyor.
Neyse ki, Ketamin’in faydaları, zararlarından daha fazla. Ketamin şu anda hastanelerde ameliyat öncesi ve sırasında anestezi amaçlı kullanılıyor. Diğer birçok anestezik gibi kalp atış hızını, solunum hızını veya kan basıncını düşürmediği için en güvenli anesteziklerden biri olarak kabul ediliyor. Ayrıca ağrıyı hafifletmek için yaygın olarak analjezik (ağrı kesici) olarak kullanılıyor. Ketamin veteriner hekimlerin de evcil hayvanların tedavisinde yaygın olarak başvurduğu ilaçlar arasında.
Ketamin ve akıl sağlığı
Bilim insanları sürekli olarak ketaminin başka özelliklerini de öğreniyor. Örneğin ketaminin 2014 yılında travma sonrası stres bozukluğundan mustarip hastalarda rahatlama sağladığı keşfedildi. Son yıllarda ketamin, dirençli depresyonu tedavi etmek, kaygıyı iyileştirmek ve intihar düşüncelerini azaltmak için kullanılıyor. Bu arada ketaminin ruhsal hastalıklarda kullanımıyla ilgili çalışmalar da hızla devam ediyor. Son araştırmalardan biri geçen hafta yayınlandı. Bu araştırmada ağır depresyon tedavisinde kullanılan elektrokonvülsif tedavi (elektroşok tedavisi) ile ketamin karşılaştırıldı. New England Journal Of Medicine’da yayınlanan çalışmaya göre, ketamin tedavisi alanların yüzde 55’inde ciddi yan etkiler olmadan depresif belirtilerde sürekli iyileşme sağlandı.
Araştırma Mart 2017’den Eylül 2022’ye kadarki zaman diliminde beş farklı merkezde 403 hasta üzerinde yapıldı. Hastaların bir kısmına haftada üç kez elektroşok tedavisi, bir kısmına da haftada iki kez ketamin verildi. Hastalar tedaviden sonra altı aylık bir süre boyunca takip edildi.
Depresyon en yaygın görülen ve en çok yeti kaybı yapan psikiyatrik hastalıklardan biri.
Belirtiler azaldı, yaşam kalitesi arttı
Araştırmacılar, ketamin alanların yüzde 55’inin ve elektroşok alanların yüzde 41’inin depresif belirtilerinde en az yüzde 50 iyileşme ve altı aylık izleme süresi boyunca yaşam kalitelerinde yükselme tespit etti. Şok tedavisi hafıza kaybı ve kas-iskelet sisteminde yan etkilere neden oldu. Ketamin tedavisi ise “geçici dissosiyasyon deneyimi” dışında yan etkiye yol açmadı.
Araştırmayı yürüten bilim insanlarından biri olan Harvard Tıp Fakültesi Psikiyatri Profesörü Amit Anand, “Elektroşok tedavisi 80 yılı aşkın süredir şiddetli depresyon tedavisinde altın standart. Ancak aynı zamanda tartışmalı bir tedavi çünkü hafıza kaybına neden olabilir, anestezi gerektirir ve sosyal damgalama ile ilişkilidir. Araştırmamız, depresyon için ketamin ve elektroşok tedavilerini karşılaştıran en büyük çalışma özelliğini taşıyor. Aynı zamanda iki tedavinin hafıza üzerindeki etkilerini de ölçen tek çalışma. Tedaviye dirençli depresyonu olan insanlar çok acı çekiyor. Bu yüzden bu tür çalışmaların onlara yeni seçenekler sunması heyecan verici” diyor.
Araştırma ekibinde bir Türk de var
Araştırmanın Cleveland Clinic ayağındaki lideri Psikiyatrist Murat Altınay ise şunları söylüyor: “Geleneksel psikiyatrik tedavilere yanıt vermeyen ve yüksek düzeyde bakıma ihtiyaç duyan sürekli artan sayıda hasta için elektroşok tedavisi, tedaviye dirençli depresyonda en etkili tedavi olmaya devam ediyor. Bu çalışma ise bize şunu gösterdi: Ketaminin psikotik olmayan tedaviye dirençli depresyon tedavisinde elektroşok tedavisinden aşağı kalır yanı yok. Ketamin, duruma göre elektroşok tedavisine alternatif bir tedavi olarak düşünülebilir.”
(Derleyen: 10haber.net)
