Kabaca hayatımızın üçte birini yatakta uyuyarak geçiriyoruz. Hal böyle olunca da, uyku konusu, uykuda yaptıklarımız konusu ve genel olarak uyku sağlığına dair şeyler her zaman kendisine karşılık bulabilen şeyler. Tabii konuşulanların bir kısmı bilimsel gerçekler, pek çoğu ise şehir efsaneleri.
İngiliz The Guardian gazetesi uykuyla ilgili şehir efsanelerini uzmanlara sordu. Bazıları doğru çıktı şaşırttı, bazıları yanlış çıktı şaşırttı. Uyku uzmanı yazar Dr Lindsay Browning, uyku koçu James Wilson, jinekolog Saurabh Phadnis, araknoloji (örümcekler üzerine çalışan bilim) uzmanı Geoff Oxford’un uzmanlık alanlarına göre verdikleri cevaplardan sizin için 10 uyku efsanesini derledik.
Işık açık uyumamalısınız: DOĞRU
Karanlıkta daha iyi uyuruz çünkü ışık biyolojik saatimizi düzenleyen uyku hormonu melatonini bastırır. Gözlerimiz kapalıyken de göz kapaklarınızdan ışığı hissedebilirsiniz. Dolayısıyla karanlık bir odada uyumalısınız. Ancak burada bir istisna söz konusu. Eğer çocukken ışık açık uyuduysanız ya da gürültülü bir evde büyüdüyseniz duygusal olarak güvende hissetmek için gece lambasına ya da beyaz gürültüye ihtiyacınız olabilir.
Uyurgezer birini uyandırmayın: DOĞRU
Belli bir tehlikesi olmamakla birlikte uyurgezer birini uyandırmak korkutucu ya da kafa karıştırıcı olabilir, damarlarına adrenalin yüklenmesine neden olabilir. Uyandırmak yerine onlarla konuşarak yatağa geri dönmelerini sağlayabilirsiniz. Derin uykudayken uyurgezerliğiniz tutarsa araba kullanmak gibi karmaşık bir görevi bile yerine getirebilirsiniz. Çünkü beynin görüş, hareket gibi görevlerinden sorumlu yerler çalışır. REM uykusunda ise genelde paralize oluruz.
Uyurgezerliği önlemede tetikleyicileri bilmek önemli bu stres anksiyete de olabilir, yatmadan önce kafein, alkol tüketimi de… Bazen yüksek vücut sıcaklığı ya da genetik olarak yatkınlık da neden olabilir.
Uyurken sayıkladığınızda gerçekleri söylersiniz: YANLIŞ
Uykuda konuşma diğer adıyla somniloquy en çok yetişkinlik çağında görülür. Stres ve psikolojik rahatsızlıklar nedeniyle olabilir, yine yatmadan önce tüketilen kafein ve alkol de neden olabilir. Uykuda konuşmada söylenenlerin yarısı anlaşılmaz bir takım sayıklamalardan ibarettir. Söylenen şeylerin anlaşıldığı durumda ise ağızdan çıkan en yaygın kelime hayır sözcüğüdür. Ve tıpkı rüyaların gerçek olmadığı gibi sayıklayan insanların ağzından çıkan da her zaman gerçekler değildir.
Uykusuzluktan ölebilirsiniz: DOĞRU
Yemek yemeden 19 gün dayanabilirsiniz ama uyumadan yalnızca dokuz gün. Uyumamak prion proteinin talamusta (basit tanımıyla beynin görme, duyma, işitme, dokunma ve tat alma duyularını ile motor becerileni yöneten kısmı) bu da beyne ve sinir sistemine o kadar zarar verir ki sonunda ölürsünüz. Ama endişelenecek bir durum yok çünkü uyumak yemek içmek gibi bir içgüdüdür ve uykusuz kaldığınızda vücudunuz bir yerden sonra otomatik olarak uyur ya da en azında mikro uyku denen duruma geçer.
Hafta sonları daha iyi uyursunuz: YANLIŞ
İnsanlar hafta sonları ya da tatillerde daha iyi uyuduğunu söyler çünkü kendilerini daha rahat hissederler. Ancak geç saate kadar uyumak her zaman iyi bir şey değildir. Tutarlı uyku düzenleri metabolizmayı düzenlemeye yardımcı olur. Sosyal jetlag olarak bilinen uyku düzeninin bozulduğu, hafta sonları geç saatlere kadar uyunduğu uyku düzeninin bağırsak sağlığına iyi gelmediğine dair araştırmalar var. Ayrıca kalp rahatsızlıkları ve diyabet riskini artırma ihtimali söz konusu.
İç çamaşırınızla uyumamalısınız: DOĞRU (sayılır)
Kadınlar için dar iç çamaşırlarıyla uyumak tavsiye edilmiyor. Hava almasına engel olarak vulva derisinde bakteriyel hastalıkların riskini artırıyor. Ayrıca egzama, dermatit gibi hastalıklara davetiye çıkarabiliyor.
Ancak hijyenik sebeplerde iç çamaşırı giymek faydalı olabilir, bunu da aklınızın bir köşesinde tutmakta fayda var.
Erkekler kadınlardan daha iyi uyur: DOĞRU
Araştırmalar az bir farkla da olsa kadınların erkeklerden daha çok uyumaya ihtiyacı olduğunu gösteriyor. Ayrıca kadınların insomniadan muzdarip olma ihtimalinin erkeklerden yaklaşık iki kat daha fazla olduğu da biliniyor.
Bu kadınların hamilelik, menstrüasyon ve menopoz gibi dönemlerde hormonal dalgalanmalar yaşaması ve erkeklere kıyasla daha çok bakım yükümlülüğü altında olmasından kaynaklanan anksiyeteyle açıklanıyor. Uykusu hafif olma durumu da kadınlarda daha yaygın, yıllarca çocuklarla uyanmaktan kalan tatsız bir davranış kalıbıyla ilintili.
Uyurken yılda sekiz örümcek yutarsınız: YANLIŞ
Örümcekler uyuyan bir insanın açık ağzını hiç de çekici bulmuyor. Bu internetin ilk yaygınlaşmaya başladığı yıllardan kalma bir uyduruk şehir efsanesi. Yüzeyde avlanan örümcek türleri yüzeydeki ya da havadaki titreşimlere bakarak avının yerini tespit ediyor. Dolayısıyla sıcak, nemli, esintili bir ağız bu avlanma sürecinde uygun koşulları sağlayan bir ortam değil. Ağ örerek avlanan örümceklerin ise ağlarını atacak duvarlardaki köşeler ya da küçük yarıklar gibi desteklere ihtiyacı var, uyuyan insanların ağzına değil.
Gece yarısından önceki saatler sonrakilerden daha önemlidir: YANLIŞ
Erkenci kuşsanız gece yarısından önce daha derin uyuyor olabilirsiniz ama gece kuşları için bu geçerli değil. Hani şu başarılı iş insanlarının, CEO’ların röportajlarında sürekli söylediği “Sabah beşte kalkarım” cümlesi vardır. İşte sabah beşte kalkmak ya da akşam erkenden yatağa girmek sizi başarılı insan yapmaz. Uyku spekturumu diye bir şey var aslında. Yani bir nevi herkesin uykusu kendine. Uyku tipiniz yaşam tarzınızın tamamlayıcısı aslında. Dahası nasıl uyuduğunuz yüzde 85’e varan oranda genetiktir. “Ay ben nerede kafamı koysam uyurum” diyorsanız bu ebeveynlerinizden size mirastır aslında. Uyku söz konusu olduğunda tutarlı bir düzen ve ne kadar süre uyuduğunuz kaçta yatağa gittiğinizden daha önemli.
Çok kazananlar az kazananlardan daha iyi uyur: DOĞRU
Bir araştırmaya göre ortalama olarak daha çok kazananlar daha az kazananlardan yaklaşık 1.5 saat daha fazla uyur. Kişinin sosyoekonomik durumu uyku sorunlarıyla güçlü bir ilişki içindedir. Daha çok kazananlar ve daha yüksek eğitim seviyesi olanlar daha uzun süre uyuma eğilimdedir. Bu durum daha düşük sosyoekonomik seviyede olan bireylerin daha uzun çalışma saatleri, finansal zorlukların yarattığı stres gibi durumlarla başa çıkmak zorunda olmasıyla açıklanır.
