Her seçim gibi 31 Mart yerel seçimlerinin de kazanan ve kaybeden listesi uzun ama kuşkusuz en dikkat çeken, kurulduğundan bu yana 18 seçim gördüğü halde ilk kez ikinci parti konumuna düşen Ak Parti oldu.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın kurmaylarını yanına almadan yaptığı balkon konuşmasında “umduğumuz neticeyi alamadık” dediği seçim sonuçları (kesinleşmemiş haliyle) partinin oylarında Türkiye genelinde bir erime olduğunu gözler önüne serdi.
Seçmenin yüzde 73.9 katılım sağladığı 31 Mart seçimlerinde Ak Parti için görünen tablo şöyle oldu:
Erime de büyük, kaybın bilançosu da
Saat 02.00 itibariyle sandıkların yüzde 95’i açılmışken Ak Parti belediye başkanlıklarında aldığı 15.542.995 oyla Türkiye genelinde yüzde 35.67 oy oranına ulaştı ve bu oranla yüzde 37.47’ye ulaşan CHP’nin gerisinde kaldı. Ak Parti’nin 2019’daki yerel seçimlerde Türkiye genelinde belediye başkanı seçimindeki oy oranı yüzde 44.33 idi, yani 8 puana yakın bir oy kaybı görüldü.
Yerel seçimi genel seçimle kıyaslamak için kullanılan esas ölçüt başkan adaylarının aldıkları oylar değil partilerin il genel meclisi ve belediye meclisi seçimlerinde aldığı oylar. Buna baktığımızda Ak Parti’nin yüzde 32,43’lük oy oranıyla seçimde yüzde 34,44 oy alan CHP’nin gerisine düştüğü görülüyor. Ak Parti’nin bu yüzde 32,43’lük oyu içinde MHP’nin oyu da var ama bunun sayısını bilmeye imkan yok. Ak Parti’nin bundan 10 ay önce yapılan 14 Mayıs milletvekili genel seçiminde yüzde 35 oy aldığı dikkate alınacak olursa partideki oy kanamasının devam ettiği gözüküyor.
Ak Parti’nin oylarında dün yaşanan bu son erime 2019 yerel seçimlerinde kazandığı dört büyükşehir, 14 il ve 209 ilçe belediyesini kaybetmesine yol açtı.
İktidar partisinin çokça övündüğü il genel meclislerindeki kuvveti de bu seçimle biraz budanmış oldu, çünkü 2019’da bu meclisler için yüzde 42.54 oy oranına ulaşan parti bu kez yüzde 32.65’te kaldı ve bu alanda 10 puana yakın ciddi bir kayıp olduğu görüldü.
Beklenmeyen illerde büyük oy farkları
Kabinedeki bakanların ilçe ilçe gezip Ak Parti’nin adayı Murat Kurum’a oy istediği İstanbul’da mevcut İBB Başkanı ve CHP’nin yine aday gösterdiği Ekrem İmamoğlu rakibine 11 puandan fazla fark attı. İktidar için başkentteki sonuç da hüsrandı. ABB Başkanı Mansur Yavaş oyların yüzde 60’ını alarak Ak Parti’nin adayı Turgut Altınok’a 30 puanlık tarihi bir fark attı. Ak Parti ayrıca ilçeler bazında güçlü olduğu Ankara’da bu kez çoğunluk gücünü de kaybetti, çünkü elindeki 11 ilçe belediyesini de CHP’ye kaptırdı.
Ak Parti uzun süredir elinde olan Bursa Büyükşehir Belediyesi’ni de bu seçimde CHP’ye devretmek zorunda kaldı. CHP’nin adayı Mustafa Bozbey oyların yüzde 48’ini alarak Ak Parti’nin adayına 10 puana yakın fark attı.
Cepte görülen İç Anadolu’da sürprizler
Seçim sonuçlarında dikkat çeken unsurlarından biri de şimdiye dek MHP ile ittifak ortağı olduğu için milliyetçi-muhafazakar kimliğiyle bilinen illerdeki zaferini garanti gören Ak Parti bu kez seçime girilen son düzlükte kendisine bayrak açan Yeniden Refah Partisi’nin azizliğine uğradı. Kaybedişteki bu faktörün en net görüldüğü illerden biri Adıyaman oldu. Ak Parti 2019’daki seçimlerde kazandığı Adıyaman belediyesini bu kez oyların yüzde 49.74’ünü alan CHP’nin adayı Abdurrahman Tutdere’ye kaptırdı. Adıyaman’da Yeniden Refah Partisi’nin adayı ise yüzde 14’e yakın oy aldı.
Şimdiye dek İç Anadolu ile birlikte AK Parti’nin kalesi diye adlandırılan Karadeniz Bölgesi’nde de büyük değişimler göründü. Ak Parti 2019’da kazandığı Zonguldak’ı bu kez 17 puanlık dev bir farkla kaybetti ve dikkat çekici gelişmelerden biri buydu. Giresun da yine 17 puanlık bir farkla CHP’nin eline geçen iller arasında yerini aldı.
Yurdun iç kesimlerinde de oy erimesinin yansımaları göründü. Kırıkkale, Afyon, Uşak Ak Parti’nin 2019’da kazanıp bu seçimde kaybettiği iller listesine girdi.
Doğuda da gerileme var
Tabloya genel olarak bakıldığında Ak Parti’nin oy kaybının yurt genelinde kendini gösterdiği, Karadeniz Bölgesi’nde ve İç Anadolu’da ise CHP’nin atılımı ve Yeniden Refah Partisi’nin yükselen ivme kazanması gibi nedenlerle 2019’a göre geriye düştüğü görüldü.
Askerlere otobüslerle taşınarak oy kullandırıldığı için itirazların yükseldiği Doğu ve Güneydoğu illerinde de erime gözle görünür oranda arttı. DEM Parti’nin üç büyükşehir, yedi il, 63 ilçede başarı kazanması ve CHP’den sonra oylarını yükselten partiler arasına girmesi Ak Parti’nin doğu illerindeki oy erimesini açıklar nitelikteydi.
