Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan temmuz ayında Vilnius’ta yapılan NATO zirvesinde İsveç’in ittifaka katılmasına ilişkin anlaşmaya imza attı. Ancak İsveç’in üyeliği sadece Erdoğan’ın imzasıyla gerçekleşemiyor, bu anlaşmayı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin de onaylaması gerek. Erdoğan imzayı attığında Cumhur İttifakı’ndaki müttefiki MHP’den üyeliğe itiraz geldi. Bunun üzerine konu zamana yayıldı. Erdoğan ancak iki hafta önce anlaşmayı onay için TBMM’ye gönderdi. Dün Meclis Dışişleri Komisyonu’nun anlaşmayı görüşmeye başlaması bekleniyordu ama bu görüşme ertelendi.
Burada çok taraflı bir dans ve adı konmamış pazarlıklar söz konusu. Çünkü Türkiye bir yandan, F35 savaş uçağı programından dışlanması nedeniyle Hava Kuvvetleri’nde doğacak olası bir savaş uçağı boşluğunu doldurmaya çalışıyor. Bunun için geçici bir çözüm olmak üzere F16’lara yöneldi. Bu savaş uçağının modernize edilmiş ve 4,5. versiyon diye adlandırılan Viper türünü almak için ABD’ye başvurdu. ABD yönetimi savaş uçaklarının satışına izin verdi ancak bu satış Amerikan parlamentosu Kongre’nin belirli bir süre içinde itiraz etmemesine bağlı.
Hem Türkiye hem ABD, İsveç’in NATO üyeliği ile F16 satışı arasında bir bağ olduğunu reddediyor, ‘Pazarlık yok’ diyor ama Amerikan Başkanı Joe Biden’ın F16’lara Kongre’den itiraz gelmeyeceğine garanti vermemesi, Türkiye’nin de ‘Bizim de parlamentomuz var’ demesine yol açtı, yani İsveç’in üyeliğinin Meclis’ten geçmesi de garanti değil.
İsveç’in NATO üyeliğiyle ilgili adı konmamış dans ve pazarlık partnerlerinden biri de Almanya. Çünkü Türkiye bir yandan da EuroFighter savaş uçakları da almak istiyor. Bu uçakları üreten ülkelerin satışa onay vermesi gerek ve onay istenecek ülkelerden biri de Almanya. O yüzden Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın bugünkü Almanya ziyareti de önemli.
Görüşmeler ileri tarihe ertelendi
Meclis komisyonu dün İsveç’in üyeliğini görüşmeye başlasa da herhangi bir karara varılamadı ve görüşmeler ileri bir tarihe ertelendi. Çünkü henüz dansta ilk adımlar atılıyordu.
Komisyonun İsveç’in katılım protokolü görüşmelerine ne zaman devam edeceği ya da yasama sürecinin son aşamasının TBMM Genel Kurulu’na ne zaman taşınacağı bilinmiyor. İsveç’in NATO üyeliğinin onaylanmasını sağlayacak yasa tasarısının önce Dışişleri Komisyonu’nda onaylanması gerekiyor. Ardından tasarı parlamentoda oylamaya sunulacak ve parlamentoda onaylandıktan sonra Erdoğan’a tarafından imzalanacak. İsveç için her şey yolunda gitse bile bu sürecin tamamlanması için zaman gerekiyor.
Ancak AKP’li milletvekilleri bazı konuların açıklığa kavuşturulması gerektiği ve İsveç ile müzakerelerin yeterli “olgunlaşmadığı” gerekçesiyle toplantının ertelenmesi yönünde önerge vermesiyle ertelendi. TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanı Fuat Oktay daha sonra gazetecilere yaptığı açıklamada Türkiye’nin güvenlik endişelerinin giderilmesi için ülkesinin ne gibi adımlar atacağının bilgisini vermek üzere İsveç büyükelçisini bir sonraki oturuma davet edebileceklerini söyledi.
Dışişleri Bakan Yardımcısı Burak Akçapar dün İsveç’in Türkiye’nin güvenlik taleplerini karşılamak için attığı adımlar hakkında komite üyelerine bilgi verdi ve terör örgütü PKK’nın artık “İsveç’te rahat bir hareket alanı bulamadığını” söyledi. Akçapar “İsveç hükümeti ve kamuoyu, ülkemizin meşru güvenlik kaygılarını daha iyi anlamaya başladı” dedi. Bu hafta başında TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş da İsveçli mevkidaşı Andread Norlen ile gerçekleştirdiği video konferansta Türkiye’deki yasama sürecinin “mümkün mertebe en kısa sürede tamamlanmasını umut ettiğini” söyledi.
Hem Akçapar hem de Kurtulmuş’un İsveç için olumlu mesajlar taşısa da hem AKP’den hem de muhalefetten milletvekilleri konuya çekinceyle yaklaşıyor. AKP’li milletvekili Ali Şahin “İsveç’in bugüne kadar attığı adımları değerli buluyoruz ancak yeterli değil” dedi. İYİ Partili milletvekili Kürşad Zorlu ise “NATO’nun genişlemesinin karşısında değiliz. Ancak Macaristan’ın da bu anlaşmayı henüz imzalamadığını görüyoruz. Türkiye’nin güvenliğiyle ilgili somut adımların atılıp atılmadığını gözlemlememiz gerekiyor. Türkiye elindeki bu kartı milli güvenlik çıkarları çerçevesinde iyi kullanmalı” sözlerini dile getirdi.
Ay sonundaki NATO zirvesinden önce oylanabilir
Bazı analistler Meclis’in kararı 28-29 Kasım tarihleri arasında Brüksel’de yapılacak NATO Dışişleri Bakanları toplantısına kadar onaylayabileceğini düşünüyor. Reuters’a konuşan üst düzey bir ABD’li yetkili Türkiye’nin NATO zirvesinden önce kararı onaylamakla “çok ilgili olduklarını” ancak nihai kararın Ankara’ya ait olduğunu söyledi. Yetkili ABD ve Türkiye’nin bu konuda temaslarda bulunmaya devam ettiğini de sözlerine ekledi.
Biden yönetiminin F-16 uçaklarının satışını İsveç’in NATO üyeliğiyle ilişkilendirilmediğini belirten yetkili, Temsilciler Meclisi’nin karar oylanana kadar satışı onaylamayacağını açıkça belirttiklerini de sözlerine ekledi. Yani ABD parlamentosu ‘Önce Türkiye İsveç’in NATO üyeliğini onaylasın, sonra F16’lara bakarız’ demiş oluyor.
Türkiye EuroFighter için Almanya’dan da onay istiyor
İsveç’in NATO üyeliğine onay dansının bir başka partneri Almanya. Cumhurbaşkanı Erdoğan bugün Almanya’da Şansölye Olaf Scholz ile bir araya gelecek. İki liderin görüşme öncesi birbirleri hakkındaki yorumlar olumsuz olsa da Erdoğan’ın bu ziyarette özellikle Eurofighter Typhoon savaş uçaklarını satın alma konusunu gündeme getirmesi bekleniyor. Almanya savaş uçakları üreten ülkeler konsorsiyumunun bir üyesi ve uygun görmediği ülkelere silah satışını engelleme gücüne sahip.
Rusya’dan S400 savunma sistemini aldığı için kurucu ortağı olduğu F35 savaş uçağı programından ABD tarafından çıkarılan Türkiye önümüzdeki yıllarda savaş uçağı filosunda oluşacak boşluğu doldurmaya çalışıyor. Halen F4 Phantom ve F16’lara sahip olan Türk Hava Kuvvetleri’nin bu filosu eskimeye başladı. Geçmişte F4’ler ciddi bir modernizasyondan geçti ama gelişen yeni teknolojilere hem F4’lerin hem de F16’ların uyum sağlaması zor.
Bu sebeple Türkiye kendi 5. nesil adı verilen savaş uçağını geliştirmeye başladı. Bu uçak bir yandan geliştirilirken o uçağın filoya katılmaya başlamasına kadar geçecek süre için çözüm arandı ve zaman zaman ‘4.5. nesil’ diye adlandırılan yeni nesil F16 uçakları ile Avrupa’nın ortak üretimi olan EuroFighter uçakları değerlendirmeye alındı.
Dün Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler bakanlığının bütçesiyle ilgili bilgi verirken ilk kez Türkiye’nin EuroFighter uçak almak istediğini resmen duyurdu. Bu konudaki haberimizi buradan okuyabilirsiniz.
Türkiye EuroFighter üreten konsorsiyum üyesi ülkelerin (İngiltere, Fransa, İspanya, İtalya ve Almanya) onayını almak istiyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bugün yapacağı Almanya ziyaretinin önemli başlıklarından biri de bu uçaklarla ilgili. Erdoğan son haftalarda İtalya Başbakanı Meloni ile de sık sık telefonda konuşuyor. Anlaşma sağlanırsa Türkiye ilk etapta İspanya’nın elindeki hazır EuroFighter uçaklarından alacak, ayrıca Türkiye için yeni nesil uçak da üretilecek.
Financial Times’a göre Alman hükümeti Ankara ile yaşanan güvenlik sorunları çözülmeden Türkiye’yle Typhoon satışı için anlaşmayı görüşmeye başlamayı bile düşünmüyor. Bu güvenlik sorunlarının başında da İsveç’in NATO’ya katılımı geliyor.
Milli Savunma Bakanı Güler’in dün verdiği bilgiye göre yerli savaş uçağı Kaan, TSK envanterine 2030-31 yıllarından itibaren girmeye başlayacak.
