Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Başkanı Erhan Çetinkaya’nın yaptığı basın toplantısında söyledikleri gündem olmaya devam ediyor. Kamuoyunda yeralan sözlerinin yanı sıra toplantıdaki gazetecilere “yazılmamak üzere” söylediği öyle bir şey var ki; görev tanımının dışına çıkıp para politikasıyla ilgili, hem de ekonomi yönetiminin söylemlerine ters bir yorum yaptığını gösteriyor. Başkan Çetinkaya gazetecilere bu toplantıda “enflasyon hedefi zaten tutmaz” bile demiş…
Toplantıda bulunan gazeteciler “off the record” kuralına uyarak Başkan Çetinkaya’nın bu söylediklerine doğal olarak yazılarında yer vermedi. Ancak üçüncü şahıslardan duyduğum bu iddialı sözleri toplantıya katılanlardan onaylattım ve gerçekten bu sözleri “yazılmamak üzere” de olsa söylediğini teyit ettim. Bu sözler üzerine gazeteciler Başkan Çetinkaya’ya “alt sınır mı tutmaz, üst sınır mı” diye sormuşlar ve o da yüzde 38’lik nokta hedefi kastettiğini ifade etmiş.
Başkan Çetinkaya’nın basın toplantısında konuştuklarına ilişkin çok değişik kesimlerden tepkiler geliyor. Son olarak TOBB Başkanı Rıfat Hisarcıklıoğlu, Çetinkaya’nın enflasyonda şirket karlarının etkisine ilişkin söylediklerine karşı “herkes kendi işine baksın” türü sert bir cevap verdi. Toplantıdan basına yansıyan haberlerde TÜİK Başkanı Erhan Çetinkaya “Türkiye’deki şirketler enflasyonist ortamı kullanarak normalde alması gereken kârlardan daha yüksek ve fahiş kârlar elde ediyor. Enflasyondan bağımsız şirket kârlarına bağlı bir fahiş fiyat artışı var. Bu etki pandemi sonrasından itibaren gözlemleniyor” demişti.
TOBB’DAN ‘işine bak’ tepkisi geldi
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkan Rıfat Hisarcıklıoğlu dün şirketler için kamuoyunda karalama kampanyaları düzenlendiğine ilişkin bir sosyal medya mesajı yayınladı. Mesajın bir bölümü belli ki doğrudan TÜİK Başkanının söylediklerine yönelikti. “Herkes kendi işini en iyi şekilde yapsın” diyen Hisarcıklıoğlu aynen şunları söyledi:
“Bir çağrım da şirketleri enflasyonun müsebbibi gösterip özel sektörü suçlu ilan edenlere. Üreten, istihdam sağlayan, bu ülkenin geleceğine yatırım yapan özel sektörü suçlu ilan etmeden önce herkes kendi işini en iyi şekilde yapsın. Sap ile samanı birbirine karıştırmayalım. Fahiş fiyat artışı yapan şirket varsa kamunun yetkili kurum ve kuruluşları işlem yapsın. Toptancı anlayışla bütün şirketler suçlu ilan edilemez.”
Hisarcıklıoğlu’nun TÜİK Başkanının basına yansıyan sözlerini duyar duymaz çok sinirlendiğini, ama tepki vermek için biraz beklemeyi tercih ettiğini öğrendim. Başkan Hisarcıklıoğlu’nun ayrı bir açıklama yerine genel olarak piyasalardaki şirket spekülasyonları nedeniyle gelen şikayetlerin çok artması üzerine yaptığı açıklamaya TÜİK Başkanı’na karşı bu sert sözleri de koyduğu belirtiliyor.
TÜİK Başkanı’nın açıklamalarında tartışılacak çok sayıda unsur vardı. Yüzde 75 enflasyonla yüzde 45 enflasyon arasında vatandaşlar açısından fazla fark bulunmadığı sözleri yayımlanınca TÜİK bir açıklama yapmış şunları söylemişti:
“Kurum Başkanımız Dr. Erhan Çetinkaya tarafından 08.07.2024 tarihinde medya kuruluşlarının Ankara temsilcilerine yapılan sunumda yer alan ve toplantıda konuşulan hususların manipüle edildiği görülmektedir. Başkanımız bir soru üzerine ‘Yüzde 45 ve yüzde 75 oranlarının her ikisi de son derece yüksek enflasyon oranlarıdır’ ifadesini kullanmış olup açıklamalar bağlamından koparılarak maksatlı olarak medyaya farklı bir şekilde servis edilmiştir.”
Görev alanı dışında sözler
Uzun zamandır TÜİK rakamlarına olan güvensizlik maaş zamları öncesinde açıklanan Haziran ayı enflasyon rakamlarıyla yeniden gündeme geldi. Halbuki uzun zamandır bu güven sorunu var ve bu köşeden de daha önce “ekonomi yönetiminin TÜİK rakamlarına güven sağlamadan beklentileri düzeltmesi çok zor, bu nedenle de rakamların sağlıklı olduğunu göstermek için bilim adamlarının yer aldığı Danışma Kurulu uygulamasına dönülebilir” demiştim.
Son Haziran ayı rakamlarından sonra alevlenen bu tartışmalar üzerine benim tahminime göre Bakan Mehmet Şimşek’in isteğiyle böyle bir toplantı düzenlenmiş olabilir. Ancak Başkan Çetinkaya sanki TÜİK başkanı olarak değil de uygulanan ekonomik programla ilgili görüş belirten bağımsız bir akademisyen tavrıyla yorumlar yapınca toplantı amacından çıkmış görünüyor.
Bu açıklamaları danıştığım bir akademisyen “Siz Merkez Bankası Başkanı ya da dışarıdan bir akademisyen değilsiniz ki… TÜİK Başkanının görevi istatistik üretmek ve ürettiği istatistiklere kamuoyunun ve tüm kesimlerin güvenini sağlamaktır” yorumu yaptı.
‘Büyük bir gaf yaptığı söylenebilir’
Bence de şirket karları dahil, söyledikleri başka akademisyenlerin de gündeme getirdiği, tartışmaya muhtaç konular. Ancak belli ki Başkan Çetinkaya görev tanımının dışına çıkan işlere girmiş gibi. Bu arada “yazılmamak üzere” söylese bile enflasyonun tutmayacağını söyleyerek maksadını aşan büyük bir gaf yaptığı da söylenebilir.
Bu toplantının olduğu gün gazeteci arkadaşımız Alaattin Aktaş’ın artık yayımı durdurulan eski madde gruplarını mevcut verilerle güncelleyerek yazdığı, birçok mal ve hizmette gerçek dışı gözüken fiyatların ortaya çıktığı yazısı yayımlanmıştı. Başkan Çetinkaya bu yazının basın toplantısına denk gelmesini de kasıtlı bir hareket olarak yorumlamış. Daha sonra nasıl veri toplandığını teknik olarak anlatmış ama söyledikleri sunumun önüne geçti.
