Bu yılın üretim sezonu hem kamu hem de özel sektörde çiftçilerin beklentilerini karşılamadığı bir dönem oldu. Bahar aylarında alım fiyatlarının açıklanmasıyla başlayan süreç, yaz aylarına kadar devam etti ancak çiftçimiz istediği gibi bir kapanış yapamadı. Yeni üretim sezonuna yeni destekleme modeli, alım fiyatlarının enflasyon beklentilerine göre belirlenecek olması, girdi maliyetlerinin belirsizliği ve küresel ısınma ile iklim değişikliğinin etkileri gibi birçok belirsizlik içinde çiftçiler üretim yapacak. İşin gerçeği üretmekten başka bir çaresi de yok.
Hasat sonrası borçlarını kapatamayan çiftçimiz bu sezon kredi kullanımında ciddi bir artışla yeni üretim sezonuna başlıyor. Geçen yıla oranla ilk yedi ayda aylık bazda daha az kredi kullanan çiftçiler, ağustos ayında tam 31,2 milyar lira krediye ihtiyaç duydular. Bu duruma iki açıdan bakmak gerekiyor: Birincisi, bu yılın haziran ayında 10,1 milyar lira, temmuz ayında 15,2 milyar lira kredi kullanan çiftçimiz ağustos ayında haziran ayının üç, temmuz ayının iki katı kredi kullandı. İkincisi ise 2022 Ağustos ayında 11,2 milyar geçen yıl 11,8 milyar lira kredi kullanan çiftçimiz son iki yıla göre yaklaşık üç kat kredi kullanımı yaptı. Ve kullandığı kredi aylık bazda 2023 Mart’tan sonraki en yüksek miktar.
2024 yılında çiftçilere verilen tarımsal destek 91,5 milyar lira olarak belirlendi. Ancak sadece ağustos ayında bunun üçte biri kadar kredi kullanıldı. Neden bu kadar üzerinde durduğuma gelince, yazın bolluğun ve bereketin olduğu dönemlerde çiftçimiz mahsulünü satar, bankalar ile piyasaya olan borçlarını öderdi. Bunu yaz ayının başlangıcı olan haziran ayında görüyoruz. Ancak temmuz ve ağustos aylarında mahsulünden para kazanamayan çiftçi kredi çekerek borçlarını kapattı.
Şu an çiftçi, geçen yılın borçları ve bu yılın yeni borçlarıyla üretime başlıyor. Ağustos 2023 itibarıyla bankalara olan borçlar yüzde 50 artarak 738 milyar liraya çıktı. Çiftçi başına düşen borç miktarı ise 314 bin lirayı bulmuş durumda. Üstelik borcunu ödeyemeyen çiftçi sayısı da artıyor. 2024’ün ilk sekiz ayında takibe düşen borç miktarı 2,9 milyar lira ve bu durum 10 aydır üst üste artıyor.
Bu borç sarmalından çıkmak için çiftçinin iki temel talebi var: Ucuz kredi ve takibe düşen borçların yeniden yapılandırılması. Ucuz kredi için Ziraat Bankası devreye girmeli, yapılandırma içinse kamu ve özel bankaların birlikte çalışması gerekiyor. Ocak 2023’te Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, tarım kredisi takip hesaplarındaki borçlardan anaparasını peşin ödeyenlerin faizlerin silineceğini ve zorlanan çiftçilere gecikme veya temerrüt faizi uygulanmadan taksit imkanı getirileceğini açıkladığını hatırlıyoruz. Şimdi benzer bir yapılandırma, yeni sezona giren çiftçiler için de acil bir ihtiyaç.
Sonuç olarak, Hazine ve Maliye Bakanlığı acilen harekete geçmeli ve çiftçilerimize bu ekonomik krizin ortasında sahip çıkarak üretimin sürekliliğini sağlamalıdır. Aksi takdirde çok geç olabilir.