Türkiye’de bayram tatlılarının vazgeçilmezi baklavanın temel malzemesi şeker çocukların bayram sevincinde de önemli yer tutar. Bu yıl şeker fiyatlarının ne olacağı, hem üreticiler hem de tüketiciler için merak konusu. Şeker üretimine dair bir incelemeyle sorunun cevabını arayalım.
Dünya genelinde şeker üretiminin yüzde 81’i şeker kamışından, yüzde 19’u ise şeker pancarından sağlanırken Türkiye’de tüketilen şekerin yüzde 97,5’i pancardan, yüzde 2,5’i de mısırdan elde ediliyor. Türkşeker’in piyasada hakimiyet kurduğu dönemler geride kaldı. Şu anda 15 Türkşeker, 3 Kayseri Şeker, 2 Konya Şeker, 1 Amasya Şeker olmak üzere 21 kooperatif fabrikasıyla birlikte 12 özel şeker fabrikası faaliyet gösteriyor. Bu 33 şeker fabrikasının toplam üretim kapasitesi 3 milyon 151 bin ton civarında. Şeker pancarı dışında mısırdan elde edilen nişasta bazlı şeker üreten 5 şirketin toplam üretim kapasitesi de 990 bin ton.
Şeker pancarı üretimi, 2001 yılında 3,6 milyon dekar alanda 12,6 milyon ton iken, 2023 yılında aynı alanda 23,5 milyon tona yükseldi. Ekim alanlarının aynı kalmasına rağmen üretimdeki artışın nedeni dekara verimin 3,5 milyon tondan yüzde 88’lik artışla 6,6 milyon tona çıkmasından kaynaklandı. Bu güzel gelişmenin yanında bir başka güze gelişme de şekerpancarı üretiminde şimdiye kadar yabancı tohumluk kullanılırken “Turkşeker2023” ve “Turkşeker2053”in tescil edilmesi ile gelecek yıl ilk defa yerli şekerpancarı tohumumuzun topraklarımızda ekilmeye başlayacak olması. Bugün Türkiye yaklaşık 80 bin çiftçi ve 33 fabrikası ile şeker pancarından şeker üreten ülkeler içinde dünyada 5’inci, toplam şeker kamışı ve pancardan şeker üreten ülkeler içinde 14’üncü sırada yer alıyor.
Şeker yeterlilik oranımız düştü
Tüm veriler ürettiğimiz şeker pancarından elde edilen şekerin bize yettiğini gösteriyor mu? Mart ayının son haftasında Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Bitkisel Ürün Denge Tabloları’na göre şeker yeterlilik oranımız 2022 yılında yüzde 91,1’e düştü. 2000 yılında yüzde 144 olan yşekerde yeterlilik oranımızın yüzde 91,1’e düşmesi yukarıda yazdığımız olumlu herşeyi bir anda yok etti.
2021 yılında 2,5 milyon ton şeker üreten ve 2,6 milyon ton şeker ihtiyacı olan Türkiye ürettiği kendine yetmezken bir de yurt dışına yaklaşık 300 bin ton şeker sattıktan sonra 2022 yılında 600 bin ton şeker ithal etmek zorunda kaldı. Burada bir konuya açıklık getirmek gerek. Türkiye, şekerli ürün ihracat eden firmaların Dahilde İşleme Rejimi kapsamında şeker ithalatı yapmalarına izin veriyor. Bu kapsamda son yıllarda ortalama 200 bin ton ithal eden Türkiye, 2022 yılında iç piyasa için 400 bin ton şeker ithal etmek zorunda kaldı.
Peki, bu yıl durum ne? Türkiye 2023 yılında 3,2 milyon ton şeker üretti. Tüketim için ihtiyacı olan 3 milyon ton. Üretimimiz tüketimimizin 200 bin ton üzerinde olması 2024 yılı için çiftçi açısından düşük pancar alım fiyatları olacağını gösteriyor. Ne yazık ki tüketici açısından fiyatlarda indirimi geçtik, en az yüzde 50 zam geleceğini düşünüyorum. Şöyle ki 2022 yılında şeker pancarı alım fiyatları ton başına 1,450 liradan 2023 yılında 1.855 liraya çıkmıştı. Girdi maliyetlerinin de ortalama yüzde 50 arttığı bu yıl alım fiyatları en az yüzde 50 zamlanacağına göre bu da şeker fiyatlarına yansıyacak. Ancak şeker fiyatlarını belirleyen tek unsur artık üretim maliyetleri değil. Buna bir de enerji, işçilik, nakliye, depolama ve kredi maliyetleri de eklendiğinde, şekere yüzde 75 ile yüzde 90 arasında bir zam geleceğini düşünüyorum.
Evet, üretim ve stoklar yeterli olmasına rağmen girdi ve üretim maliyetlerinin artışını 85 milyon olarak hepimiz yaşayacağız.
Her vatandaşımızın kaliteli ürün almaya hakkı var
Hazır Ramazan Bayramı (Şeker Bayramı) olunca baklava fiyatlarına şöyle bir göz gezdirdim. Kaliteli bir cevizli baklavanın kilogram fiyatı 550-750 lira, fıstıklı baklavanın ise 750-900 lira arasında değişiyor. Siz şimdi diyebilirsiniz bunun altında satan yerler vardır. Evet, vardır. Ancak başta siz olmak üzere her vatandaşımızın kaliteli bir ürün almaya hakkı var. Baklava hamurunun buğdayı bizden, şekeri bizden, fıstığı bizden ama biz baklava yiyemiyoruz. İyi mi?
Bayramlık şeker fiyatları ise 140-300 lira arasında değişiyor. Şimdiden fiyatlar almış başını gitmiş durumda. Bayramda ağzınızın tadı kaçmasın demek isterdim. Ama kaçacak.
İyi bayramlar.