“Alışırsınız, Alışırsınız…”

Toplumların kontrol edilmesi, büyük değişimlere hazırlanması ve buna tepkisizleştirilmesi sürecini anlamak için tarih boyunca kullanılan iki çarpıcı metafor vardır: salami taktik ve yavaş yavaş ısınan suyun içindeki kurbağa.

Bu iki yaklaşım, bireylerden topluluklara, devletlerden uluslararası stratejilere kadar geniş bir yelpazede uygulanmış, hala da uygulanmaktadır. Ancak asıl dikkat çekici olan, bu yöntemlerin bireyleri ve toplumları farkında olmadan nasıl uyuşturduğu, onları nasıl edilgen hale getirdiğidir.

Salami Taktik: Dilim Dilim Kontrol

Adını salamın ince dilimlere ayrılarak tüketilmesi metaforundan alan salami taktik, büyük bir değişimi bir kerede uygulamak yerine küçük ve fark edilmez adımlarla hayata geçirir. Her bir adım, bağımsız bir gelişme gibi görünür. Ancak süreç tamamlandığında, başlangıçta fark edilemeyen devasa bir dönüşüm meydana gelmiş olur.

Bu yöntem, özellikle siyasi ve toplumsal dönüşümlerde sıkça karşımıza çıkar. Dünyanın birçok ülkesinde otoriter rejimler, hak ve özgürlükleri bir anda kaldırmaz. Bunun yerine, onları küçük küçük kısıtlar ve halkı bu kayıplara alıştıra alıştıra bir “yeni normal” yaratır. İnsanlar, her adımı tek başına önemsiz görüp sessiz kalır. Ancak süreç sonunda, toplumun tüm yapısı sessizce değiştirilmiş olur.

Türkiye’de bu yöntemin bazı izlerini görmek mümkün. Atatürk’ün itibarının zedelenmesi, laikliğin geri plana itilmesi, yargı bağımsızlığının aşındırılması, anayasa ihlalleri, eğitimin dini temellere dayandırılması gibi dönüşümler bir gecede gerçekleşmedi. Bunlar, zamanla ve toplumun tepkisini minimize edecek şekilde adım adım hayata geçirildi. Sonuçta, toplumun büyük bir kısmı bu dönüşümleri kabullenir hale geldi.

Kurbağa Metaforu: Yavaş Yavaş Kaynayan Su

Kurbağa metaforu ise suyun kademeli olarak ısıtılmasıyla kurbağanın tehlikeyi fark etmeyip haşlanmasını anlatır. Ani bir değişiklik kurbağayı harekete geçirebilir; ancak ısı yavaşça arttığında, kurbağa bu süreci doğal bir durum olarak algılar.

Toplumlar da aynı şekilde yavaş yavaş değişime alıştırılabilir. Büyük ve ani bir kriz genellikle ciddi tepkiler yaratır. Ancak değişim, yavaşça ve kademeli olarak sunulduğunda insanlar bunu “normal” kabul etmeye başlar.

Örneğin, ekonomik krizler bu metaforla açıklanabilir. Ani bir çöküş toplumda büyük bir tepkiye yol açabilir. Ancak kriz, adım adım gelir kaybı, işsizlik ve artan yaşam maliyetleri şeklinde yavaşça yayıldığında, insanlar bu durumu olağan karşılamaya başlar. İşte bu, tepkisizleşmenin başlangıcıdır.

İklim değişikliği de bu sürece bir başka örnektir. Küresel ısınmanın etkileri kademeli olarak hissedildiği için çoğu insan bu süreci uzak ve önemsiz görür. Ancak bu alışkanlık, uzun vadede geri dönülemez felaketlerin doğal kabul edilmesine neden olur.

Toplumları Tepkisizleştirme Sanatı

Salami taktik ve kurbağa metaforu, bireylerin ve toplumların farkındalığını köreltmekte son derece etkilidir. Bugün medya, propaganda ve dijital araçlar, bu yöntemlerin etkisini daha da artırmıştır. Küçük bir yasa değişikliği, önemsiz gibi görünen bir karar veya sıradan bir uygulama, toplumun gözünde “olağan” hale getirilir. Ancak bu küçük değişimlerin birikimi, köklü bir dönüşümü beraberinde getirir.

Örneğin, eğitim sisteminin ideolojik bir temele oturtulması, basının kontrol altına alınması, yargı bağımsızlığının zayıflatılması gibi adımlar, tek başına büyük bir tehdit olarak algılanmayabilir. Ancak tüm bu adımların toplamı, bir ülkenin temel yapı taşlarını tamamen değiştirebilir.

Bilinçli Toplum İçin Yeni Bir Paradigma

Bu tür yöntemlere karşı koymanın yolu, toplumun eleştirel düşünme yeteneğini ve farkındalığını artırmaktan geçer. Eğitim, medya okuryazarlığı ve aktif bir sivil toplum yapısı, bireyleri manipülasyona karşı daha dirençli hale getirir.

Toplumlar, küçük adımların ardındaki büyük resmi görebilme becerisine sahip olmalıdır. Her küçük değişim sorgulanmalı, her düzenleme dikkatle analiz edilmelidir. Çünkü bir kez farkındalık kaybolduğunda, büyük değişimlere karşı direnç de kaybolur.

Alışmak Felaketi Normalleştirir

Alışkanlık, bireylerin ve toplumların özgürlüklerini kaybetmesine neden olabilir. Çünkü insanlar, zamanla en radikal değişimlere dahi duyarsız hale gelebilir. Bu, yalnızca bireylerin değil, ulusların da bağımsızlıklarını yitirmesine yol açar.

Bu nedenle, toplumlar tepkisizleşmekten ve alışmaktan kaçınmalıdır. Her adım sorgulanmalı, hak ve özgürlükler korunmalıdır. Salami taktik ve kurbağa metaforu, yalnızca bir uyarı değil; aynı zamanda, daha bilinçli ve özgür bir toplum yaratma mücadelesinde bir rehberdir.

Sonuç: Alışmak Özgürlüğü Yok Eder

Alışmak bazen en büyük tehdittir. Alıştığınız her şey, bir sonraki adımı daha az fark edilir kılar. Bir gün gözlerinizi açtığınızda, her şeyin değişmiş olduğunu görürsünüz. Ancak o noktada artık çok geçtir.

Bu yüzden, alışmamak ve her durumu eleştirel bir gözle değerlendirmek, özgür ve adil bir dünya inşa etmenin ilk adımıdır. Toplumların en büyük düşmanı, farkındalıklarını yitirmeleri ve sessizce kabullenmeleridir. Unutmayın, alışkanlık bir tuzaktır. Bu tuzağa düşmemek, hem bireylerin hem de ulusların elindedir.