2024 Ağustos ayına ilişkin merkezi yönetim bütçe gerçekleşmeleri açıklandı. Buna göre merkezi yönetim bütçe dengesi, ağustos ayında geçen yılın aynı ayına göre belirgin derecede bozuldu. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre Ağustos 2023’te 51,3 milyar TL fazla veren bütçe Ağustos 2024’te 129,6 milyar TL açık verdi. Temmuz ayındaki açık 96,8 milyar TL idi. Ağustos ayında faiz dışı denge ise 32,6 milyar TL açık verdi. Geçen yılın aynı ayında faiz dışı denge 138,4 milyar TL fazla vermişti.
Ağustos ayında bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 12,5 artarak 690,7 milyar TL olurken, bütçe giderleri yüzde 45,8 artarak 820,3 milyar TL oldu. Gelirler kaleminin belirleyicisi olan vergi gelirleri bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 6,2 ile küçük bir artış gösterdi.
Ağustos ayında bütçe giderleri bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 45,8 arttı. Giderler kaleminde en yüksek paya sahip olan faiz dışı giderler, ağustosta yıllık bazda yüzde 52,1 yükseldi. Faiz giderlerindeki artış ise yüzde 1,4 oldu. Ağustos’ta cari transferler ve personel giderleri, faiz dışı giderlerdeki artışta belirleyici oldu. Cari transferlerde yıllık bazda yüzde 61,5 artış olurken, personel giderleri yüzde 77,7 oranında arttı. Ağustos’ta en hızlı artış gösteren faiz dışı gider kalemi ise yüzde 106,5’lik artışla sermaye giderleri oldu. Söz konusu kalemdeki yükselişin deprem bölgesine yönelik yapılan harcamalardan kaynaklandığı düşünülüyor.
Bütçe açığı yıllık bazda hızlı yükseliyor
Açıklanan verilere göre yıllıklandırılmış bütçe açığı ağustos ayı itibariyle 1,97 trilyon TL oldu. Böylelikle bütçe açığı yıllık bazda rekor kırdı. Temmuz ayında ise yıllıklandırılmış bütçe açığı 1,78 trilyon TL olmuştu. Böylelikle 12 aylık toplam faiz dışı açık ise ağustos ayında 926,6 milyar TL’ye yükseldi.
Ocak-ağustos dönemi sekiz aylık toplam bütçe dengesinde ise geçen yılki 383,4 milyar TL’lik açığın ardından, bu yıl 973,6 milyar TL’lik açık ile belirgin bir bozulma görüldü. Faiz dışı denge ise aynı dönemde 16,7 milyar TL fazladan 209,5 milyar TL açığa döndü.
2024 yılının ilk sekiz ayında bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 75,2 artarak 5.253 milyar TL, bütçe giderleri ise yüzde 84,1 artarak 6.226 milyar TL oldu.
Sonuç olarak, geçen yıl ağustos ayında bütçe fazlası verilmesine karşın bu yılın aynı ayında giderlerin gelirlere göre daha hızlı artması sonucu bütçe açığı oluştu ve bütçe dengesindeki bozulma hızlandı. Yılın kalanında bütçe açığının daha da büyümesi beklenmeli. Bunun nedenleri ise şu şekilde özetlenebilir:
- Ekonomide görülen yavaşlama kârlılıkları olumsuz etkileyeceğinden kurumlar ve gelir vergilerinde beklenen artış olmayabilir.
- Yine tüketimdeki yavaşlamaya bağlı olarak en büyük vergi geliri kalemi olan KDV ve ÖTV gelirleri istenen düzeyde artmayabilir.
- Giderler tarafında tasarruf amaçlı kayda değer hiçbir önlem alınmadığından harcamalar israf boyutunda son hızla devam ediyor.
- Personel giderleri hızla artıyor. Kamuya değişik yollardan sürekli personel alımı yapılması sonucu çalışan sayısının ihtiyaçtan fazla hale gelmesi ve memur çalışanların geçtiğimiz yıl maaş artışının yüksek tutulması sonucunda önümüzdeki yıllarda personel giderleri bütçenin en büyük kalemi olacağı görülüyor.
- Deprem bölgesine yönelik harcamalar devam edecek. Deprem harcaması adı altında yapılan harcamaların ne derece etkin ve verimli olduğu belli değil. Çoğunlukla belli kişi ve kuruluşlara yönlendirilen ihalelerde devlet kaynaklarını koruyacak şekilde hareket edilip edilmediği bilinmiyor ve bu konuda şeffaflık yok. Yine deprem harcamaları bahane edilerek ihaleler dışında nerelere, ne amaçla, ne kadar kaynak aktarıldığı da belli değil.
- Merkez Bankasının birkaç ay daha faiz indirimlerine başlamasının zor göründüğü, yılın son aylarında faiz indirse bile bunların başlangıçta küçük oranlarda olacağı düşünüldüğünde, Hazine’nin borçlanma maliyeti yüksek kalacak ve faiz giderlerindeki artış devam edecek.
Dolayısıyla yaşadığımız ekonomik sıkıntıların son dönemde en belirgin merkezlerinden biri bütçe açıkları ve özellikle harcama tarafında hiçbir şey yapılmaması bu sıkıntının artarak devam etmesine yol açacak görünüyor.
