ABD’nin Montana eyaletinde yaşları 2 ila 18 arasında değişen 16 genç, eyaletin 1972’de aldığı ‘temiz ve sağlıklı çevre’ kararına uymadığını gerekçe göstererek dava açtı. ABD’de bir ilk olan bu davanın duruşması dün başladı. Gençler, 2019’da Hollanda’da olduğu gibi vatandaşları iklim değişikliğinden korumak üzere ABD’de de kritik bir emsal yasa çıkarılmasını umuyor. Öte yandan çocukların dördü yaşları yetmediği için mahkemede ifade veremeyecek.
Söz konusu dava Held v State of Montana olarak adlandırılıyor çünkü dava ilk açıldığında sadece Rikki Held adındaki genç 18 yaşındaydı. Held, 7 bin dönümlük sığır çiftliğinde büyümüş ve ailesinin geçim kaynağının orman yangınları, kuraklık, sel ve daha başka felaketlerle boğuştuğunu görmüş. En uzun su yollarından biri olan ve kuruyan Powder Nehri de ailesinin çiftliğinden geçiyor. İklim değişikliğine yakından şahit olan Held tahsilini de çevre üzerine yapıyor.
Kâr amacı gütmeyen hukuk firması Our Children’s Trust’ın Mart 2020’de açtığı davanın duruşması, eyalette Cumhuriyetçilerin çoğunluğu oluşturduğu yasama organının fosil yakıt sektörü lehine kararlar almasının hemen ardından geldi. Bu yılın başında kabul edilen HB 971 sayılı kanun tasarısı, devlet kurumlarının çevresel incelemelerde sera gazı salınımlarına ya da iklimle ilgili etkilerin analizini dahil etmesine engel oluşturuyor.
Enerji Bilgi İdaresi (EIA) verilerine göre Montana’nın 2017 karbondioksit salınımları 1980’den bu yana 19,5 milyon metrik tondan 30,5 milyon metrik tona yükselerek yüzde 56 arttı. Davayı takip eden gençler, iklim değişikliğinin yaşamları üzerindeki etkisinden ve zaman içinde daha büyük zorluklar yaratacağından endişeleniyor. Çocukların endişeleri arasında gıda kıtlığına ve yüksek gıda fiyatlarına neden olacak tarımdaki aksamalar, yaban hayatı ve balıkçılığın yok olması tehdidi ve ısınan dünyada daha yaygın hale gelmesi kaçınılmaz olan astım, kanser, kalp hastalıkları, felç, sıcağa, gıdaya bağlı hastalıklar ve nörolojik rahatsızlıklar gibi çeşitli sorunlar bulunuyor.
Eyalet yetkilileri ise davayı ‘reklam gösterisi’ olarak nitelendirerek geçiştirmeye çalışıyor. Yargıç Kathy Seeley, davacılar galip gelse bile yetkililere iklim değişikliğini ele alacakları yeni bir yaklaşım oluşturmalarını emretmeyeceğini belirtti. Öte yandan bu davayı diğerlerinden ayıran en kritik özelliği diğer bazı eyaletlerde de benzer girişimler olmasına rağmen davaların reddedilmiş olması. Montana’nın başsavcısı da usulen bu davanın reddedilmesi için girişimde bulunmuşsa da eyaletin anayasal çevre koruma hakkı, davanın başlatılmasına olanak sağladı.
