Bosna-Hersek’in doğusunda, Sırp Cumhuriyeti (RS) sınırları içinde yer alan Srebrenitsa’nın 11 Temmuz 1995’te Ratko Mladic komutasındaki Sırp birliklerince işgal edilmesinin hemen ardından Birleşmiş Milletler (BM) bünyesindeki Hollandalı askerlere sığınan sivil Boşnaklar Sırplar’a teslim edildi.
Kadın ve çocukların Boşnak askerlerin kontrol ettiği bölgeye gitmesine izin veren Sırplar, en az 8 bin 372 Boşnak erkeği ormanlık bölge, fabrikalar ve depolarda öldürdü, katledilenler toplu mezarlara gömüldü. Srebrenitsa’daki soykırımda hayatını kaybedenlerden kimlik tespiti yapılamayan ve cenazesine ulaşılamayan 1600’den fazla kişi bulunuyor.
Lahey’deki Uluslararası Adalet Divanı, 2007’deki kararında Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi’nden (ICTY) gelen kanıtlar doğrultusunda Srebrenitsa ve civarında yaşananları ‘soykırım’ olarak nitelendirmişti.
BM Genel Kurulu perşembe günü düzenlenen oturumda 11 Temmuz’un ‘Srebrenitsa Soykırımı’nı Anma Günü’ ilan edilmesi istenilen tarihi karar tasarısı için oylama yapıldı.
Oylama öncesinde konuşan Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic karar tasarısının “çok siyasi olduğunu” savundu. Bireysel olarak olaya ilişkin suçluların cezalandırıldığını ifade eden Vucic, karar tasarısının ne Bosna-Hersek ne de bölgedeki istikrar ve birliğe katkı sağlamayacağını, aksine bölünmüşlükleri artıracağını dile getirdi. Sırp lider Almanya’yı karar tasarısını desteklemeyen ülkeleri tehdit etmekle suçlayarak, “Bunlar mı Avrupa’nın değerleri?” sorusunu yöneltti.
Oylama sonrasında da Vucic, BM Genel Kurulu’ndayken Sırp bayrağını taşıdığı fotoğrafını paylaştığı X hesabında “Sırbistan’ımla gurur duyuyorum” diye yazdı. Bir diğer paylaşımında da Sırp lider “Sırp halkını aşağılamak isteyenler başarısız oldu ve asla başaramayacaklar. Yaşasın Sırp halkı, yaşasın Sırbistan” dedi.
Vucic’in savunma niteliğindeki sözlerini ardından nihayet oylamaya geçildi. Almanya ve Ruanda tarafından sunulan ve Türkiye’nin de dahil olduğu 40’tan fazla ülkenin eş sunucusu olduğu karar tasarısı 193 üyeli BM Genel Kurulu’nda 84 “evet” oyuyla kabul edildi. Tasarı 68 “çekimser” ve 19 “hayır” oyu aldı.
Kararda Srebrenitsa Soykırımı’nın inkarı ile insanlığa karşı suç, soykırım ve savaş suçlularının yüceltilmesi kınandı. Soykırım kurbanlarının kimlik tespiti ve cenazelerine ulaşmaya yönelik çalışmaların devamının öneminin altı çizilen kararda, Srebrenitsa Soykırımı’nın henüz yargılanmamış sorumlularının kovuşturulmasına devam edilmesi çağrısında bulunuldu.
Kararda, her yıl 11 Temmuz’un “Srebrenitsa Soykırımı’nı Anma Günü” olması kararlaştırılırken, bu günde hem kurbanların anılmasına ilişkin hem de bilinç ve eğitimi artıracak faaliyetlere yer verilmesi talep edildi. Soykırım suçluları cezalandırılırken uluslararası hukuk uyarınca hiçbir etnik, dini ya da başka bir grup ve toplumun hedef alınmadığı vurgulanan kararda, uluslararası hukukun üstünlüğünün önemine işaret edildi.
Bu arada BM Genel Kurulu’nda her ülkenin bir oy hakkı bulunuyor. BM Güvenlik Konseyinin aksine, hiçbir ülkenin veto hakkı ise bulunmuyor. Bağlayıcılığı olmasa da Genel Kurul kararlarının siyasi ağırlığı bulunuyor ve uluslararası topluma güçlü mesajlar verebiliyor.
Ruslar ve Sırplar karşı çıkmıştı
Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic, 29 Mart’ta yaptığı açıklamada tasarının temel amacının, Sırp halkını özgürlükçü ve bağımsız politikasından dolayı cezalandırmak ve Kosova konusunda ek olarak baskıya maruz bırakmak olduğunu savunmuştu.
Bosna Hersek’teki iki entiteden Sırp Cumhuriyeti (RS) Başkanı Milorad Dodik ise “Orada yaşananlar savaşın verdiği yorgunluk, nefret ve acılar sonrası yaşanan bir suçtu ancak soykırım değildi. Srebrenitsa’da soykırım yaşanmadı, bu ‘korkunç kelime’ bizim değil, çocuklarımızın ve torunlarımızın sırtına yüklenmek istenen bir kelimedir” diye konuşmuştu.
Dodik BM Genel Kurulu’nda Srebrenitsa soykırımı hususunda bir karar alınması durumunda RS yetkililerin Srebrenitsa’da toplanarak, buranın “kendilerine ait olduğunu” göstereceklerini söylemişti.
Sırbistan Ulusal Meclis Başkanı Ana Brnabic de Sırbistan’ın BM’de bu tür eylemlere karşı çıkacağını ifade etmişti.
Rusya’nın BM Daimi Temsilcisi Vassili Nebenzia ise tasarının konuyu “tek taraflı” ele aldığını öne sürmüştü. Rusya tarafı uzun yıllardır Srebrenitsa meselesine kulak tıkamaya devam ediyor.
Balkanlar’da mutluluk, Sırplarda tepki
Balkan ülkeleri Bosna Hersek, Slovenya, Hırvatistan, Kosova ve Arnavutluk karar tasarısını kabul etmesini memnuniyetle karşıladı.
Bosna Hersek Dışişleri Bakanı Elmedin Konakovic sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda “Kararın kabulü, soykırım mağdurları için adaletin bir gereğidir. Soykırımın işlendiği gün olan 11 Temmuz, BM Genel Kurulunun yanı sıra dünyanın diğer ülkelerinde de anılacak” dedi. Konakovic “Çocuklar okullarda eğitim görecek ve Srebrenitsa Soykırımı hakkında farkındalığın artırılması dünyanın uygar kesimi için bir zorunluluk olacak.” değerlendirmesinde bulundu.
Slovenya hükümetince X’ten yapılan açıklamada Başbakan Robert Golob’un, BM Genel Kurulu’nun kararını memnuniyetle karşıladığına vurgu yapıldı.
Hırvatistan Dışişleri Bakanlığının sosyal medya hesabından yapılan paylaşımda, kararın memnuniyetle karşılandığına yer verilerek, “Hırvatistan, tavrını uluslararası hukuka, saygıya dayandırıyor” dendi.
Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani de kararın ardından sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda “Dünya gelecek nesillere Srebrenitsa’dan alınacak derslerden öğrenme şansı veriyor” diye yazdı.
Arnavutluk Cumhurbaşkanı Bayram Begaj da sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, ülkesinin, söz konusu karara oy vererek Batı değerleriyle uyumunu bir kez daha teyit ettiğini ifade etti. Begaj “Bu tarih, soykırımın kınanması konusunda daimi bir hatırlatma görevi görecek, bu tür katliamların bir daha asla tekrarlanmamasını sağlayacak ve aynı zamanda soykırımı ve bu tür korkunç suçları inkar edenlere bir cevap niteliğinde olacaktır” dedi.
Karadağlı Sırplar ise başkent Podgoritsa’da BM Genel Kurulu’nun kararı oyladığı anlarda hükümet binası önünde toplanarak oylamaya ve hükümetin karara verdiği desteğe tepkilerini dile getirdi.
Kosova’nın kuzeyindeki Kuzey Mitroviça belediyesinde ise bir grup Sırp, BM Genel Kurulunda Srebrenitsa ile ilgili oturumuna katılan Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic’e destek vermek amacıyla konvoy organize etti.
