İran devlet televizyonu Hamas’ın Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye’nin Tahran’da öldürüldüğünü duyurdu. Hamas da Haniye’nin hayatını kaybettiğini doğruladı ve saldırıyı İsrail’in düzenlediğini açıkladı. İsrail 7 Ekim’de başlayan savaştan bu yana birçok Hamas savaşçısını öldürdüğünü açıklasa da direniş liderlerini ele geçirme konusunda başarısız olmuştu. Haniye’yi hedef alan operasyon ordunun şimdiye kadarki en önemli operasyon oldu. İran’ın Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney de yeni Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan da intikam yemini etti.
İran’ın resmi haber ajansı IRNA Haniye’nin “güdümlü füze”yle öldürüldüğünü yazdı. Saldırı yerel saatle gece iki sularında düzenlendi. Haniye Tahran’ın kuzeyinde gaziler için yapılan konutlardan birinde kalıyordu. IRNA operasyonun ayrıntılarını ve merminin ateşlendiği konumu belirlemek için araştırmaların devam ettiğini de yazdı.
86 ülkeden temsilci katılmıştı
Haniye dün Tahran’da Pezeşkiyan’ın yemin törenine katılmıştı. Törende 86 ülkeden temsilciler vardı. Türkiye’yi temsilen de Dışişleri Bakanı Hakan Fidan törene katılmıştı. Bunun dışında Irak Başbakanı Muhammed Şiya Sudani, Azerbaycan Başbakanı Ali Esedov, Mısır Dışişleri Bakanı Bedir Muhammed Abdel Ati, Ürdün İçişleri Bakanı Mazin Abdullah Hilal El Feraya, Suriye Başbakanı Hüseyin Arnus, Kuveyt Dışişleri Bakanı Abdullah El Yahya, Suudi Arabistan İçişleri Bakanı Prens Abdülaziz bin Suud bin Nayef ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Savunma Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Şeyh Hamdan bin Muhammed’in yanı sıra Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan da törene katılmıştı.
Hamas’a göre İsrail ordusu törenden sonra Haniye’nin Tahran’da kaldığı konuta hava saldırısı düzenledi. Haniye ile birlikte yanındaki korumanın da öldüğü bildirildi. Örgütün üst düzey yetkilisi Musa Ebu Merzuk İsrail’e yanıt vereceklerini söyledi. Haniye’nin naaşı, perşembe günü düzenlenecek cenaze töreni için Katar’a götürülecek.
Öte yandan Hamas bağlantılı El Aksa TV Hamas liderinin ölümünün ardından Filistinlilere genel grev çağrısı yaptı. İkinci İntifada’dan kısa süre sonra Yaser Arafat’ın izniyle kurulan Filistin Ulusal ve İslami Güçleri koalisyonu da genel grev kararı aldı. İşgal altındaki Batı Şeria’da bulunan Birzeit Üniversitesi’ndeki öğrenciler de benzer bir çağrı yaparak öğrencilerden üniversite kampüsündeki protestolara katılmasını istedi.
Devrim Muhafızları soruşturuyor
İsrail haber yayına hazırlandığı saatlerde saldırıya ilişkin bir açıklama yapmamıştı. İran’da ise Cumhurbaşkanı Mesut Pezeşkiyan ve Devrim Muhafızları Ordusu komutanlarının ülkenin dini lideri Ali Hamaney’in evinde bir olağanüstü güvenlik zirvesi gerçekleştirdiklerine dair haberler var. Beyaz Saray sözcüsü Haniye’nin öldürüldüğüyle ilgili haberleri gördüklerini söylese de böyle bir saldırının düzenleneceğinden haberdar olup olmadıkları konusunda yorum yapmadı.
İslam Devrimi Muhafızları Ordusu Haniye’nin öldürülmesinin soruşturma altında olduğunu ve elde ettikleri bulguların bugün içinde açıklanacağını söyledi. İran ordusunun elit kanadı olan Devrim Muhafızları “kahraman Filistin halkına, Müslümanlara, direnişçilere ve asil İran halkına Filistinli direniş liderinin ölümü” için taziyelerini iletti.
İran’ın dini lideri Ali Hamaney dün Hamas’ın siyasi büro şefi İsmail Haniye ile görüşmüştü. İsrail’in bir hava saldırısıyla İran’ın başkenti Tahran’da Haniye’yi öldürmesi İran dini lideri başta olmak üzere bütün İran liderlerinde de güvenlik endişesi yarattı.
İsmail Haniye dünkü Tahran temasları sırasında İran’ın dini lideri Ali Hamaney’le de görüşmüştü.
Reuters ajansına konuşan Hamas yetkilisi Sami Ebu Zuhri, Haniye’nin öldürülmesinin bölgedeki savaşın şiddetlenmesi anlamına geldiğini söyledi. Benzer şekilde İranlı yetkililer de çok öfkeli. New York Times’ın haberine göre bir Devrim Muhafızları komutanı ‘Bu İsrail’in İran’a savaş açmasıdır’ dedi.
ABD ‘İsrail’e saldırılırsa devreye gireriz’ dedi, İran intikam yemini etti
Hamas İran öncülüğündeki Direniş Ekseni’nin bir üyesi olmasa da Gazze’deki savaş başladığından beri gerek Lübnan Hizbullahı gerek Yemen’deki Husiler İsrail ile dayanışma örneği sergiledi. İsrail dün ayrıca Beyrut’a düzenlediği bir hava saldırısında Hizbullah’ın iki numarası Fuat Şükrü’yü öldürdüğünü duyurmuştu ama bu iddia henüz bağımsız kaynaklarca doğrulanmadı. Yine de daha büyük bir savaş riski devam ediyor.
Pezeşkiyan göreve geldikten bir gün sonra Haniye suikastıyla ilgili yaptığı ilk açıklamada İsrail’i sert şekilde kınayarak “İşgalci terör rejimini yaptıklarına pişman edeceğiz. İran egemenliğini, haysiyetini, itibarını ve onurunu koruyacaktır” sözleriyle İran’ın misilleme yapacağının sinyalini verdi.
İran’ın dini lideri Hamaney İsrail saldırılarında torunları ve çocuklarını kaybettiği zaman Haniye’nin dediği “Allah’tan geldik, Allah’a gideceğiz” ifadeleriyle açıklamasına başladı ve sözlerine şöyle devam etti:
“Cesur ve tanınmış Filistinli Mücahid lider Sayın İsmail Haniye, bugün şafak vakti Allah’la buluşmak için yola çıktı ve büyük direniş cephesi yasını tuttu. Suçlu ve terörist Siyonist yapılanmanın, sevgili misafirimiz ve şehidimize evimizde suikast düzenlemesi bizi üzdüğü gibi, kendisine de ağır bir ceza hazırlamıştır. Şehit İsmail Haniye, kıymetli ruhunu uzun yıllar onurlu mücadele meydanlarında ellerinde taşımış, kendini şehadete hazırlamış, çocuklarını ve yakınlarını bu yolda feda etmiştir. Şehit Haniye, Allah’ın kullarını kurtarmak için Allah yolunda şehit olmaktan korkmadı. İslam Cumhuriyeti’nde yaşanan bu acı ve zorlu olayda şehidin kanının intikamını almak bizim görevimizdir.”
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ise Haniye’ye düzenlenen suikasttan önceden haberdar olmadığını, “Bu konuda bilgi sahibi değildik, dolayısıyla müdahil de olmadık” dedi. Singapur’da Channel News Asia’ya konuşan Blinken “Odaklandığımız konulardan biri Gazze’deki çatışma halinin başka yerlere sıçramaması. Böyle devam edeceğiz” dedi. Singapur’dan Moğolistan’a uçmadan önce El Sani’yi arayan Blinken, Katarlı başbakanla Tahran ve Beyrut’taki şiddet olaylarını görüştü.
Öte yandan ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin Ortadoğu’da savaşın kaçınılmaz olduğunu düşünmediğini söylemekle birlikte İsrail’e saldırılırsa ABD’nin devreye gireceğini vurguladı. “Nisanda yaptıklarımızı gördünüz, aynısını yapmamızı bekleyebilirsiniz” diyen Austin “Ama böyle bir şey yaşanmasını istemiyoruz. Tansiyonu düşürmek için elimizden geleni yapacağız ve bunu yaparken de diplomatik yolları kullanacağız” dedi.
İsmail Haniye birkaç ay önce Ankara’daydı ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından kabul edilmişti. Tahran’da İran Cumhurbaşkanı’nın yemin töreninde Türkiye’yi Dışişleri Bakanı Hakan Fidan temsil etti. Fidan’ın törende Haniye ile görüşüp görüşmediği bilinmiyor.
Saldırıyı kınadılar
Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas Haniye’nin öldürülmesini şiddetle kınayarak İsrail’in bu hareketini “korkakça” olarak niteledi. Abbas ayrıca Filistin halkının birleşmesini ve İsrail işgaline karşı hem sabırlı olmalarını hem de dik durmalarını istedi.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı da “alçakça suikast” olarak nitelediği saldırıyla ilgili “Kendi vatanlarında, kendi devletlerinin çatısı altında huzur içinde yaşayabilmek için Haniye gibi yüz binlerce şehit veren Filistin halkına başsağlığı diliyoruz” açıklamasını yaptı. İsrail’in “barışa erişme niyetinde olmadığının” vurgulandığı açıklamada “Bu saldırı aynı zamanda Gazze’deki savaşı bölgesel boyuta yayma hedefi taşımaktadır. Uluslararası toplum İsrail’i durdurmak için harekete geçmediği takdirde, bölgemiz çok daha büyük çatışmalarla karşı karşıya kalacaktır” sözleri de yer aldı.
Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Cemil Ertem bakanlığın açıklamasını alıntılayarak “Direnişin sembol ismi idi. Şahadeti de direnişe ve katil İsrail’in yok edilmesine katkı sağlayacaktır şüphesiz. Filistin halkının başı sağ olsun” dedi.
Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Bogdanov Haniye’nin öldürülmesinin “kesinlikle kabul edilemez bir siyasi suikast” olduğunu söyledi. RIA NOvosti’ye konuşan Bogdanov, “Bu çok yanlış. Bölgedeki tansiyonun daha da yükselmesine neden olacak” dedi.
Katar’ın Dışişleri Bakanlığı da Haniye’nin öldürülmesini “çirkin bir suç ve tehlikeli bir yükseliş” olarak kınadı. Katar yıllardır Haniye’ye ve Hamas’ın ofislerine ev sahipliği yapıyor. Hatta bu yüzden son zamanlarda ABD ile anlaşmazlığa bile düşmüştü.
Bu savaşta evlatlarını, torunlarını, kardeşini kaybetti
İsrail’in 10 Kasım 2023’te Gazze kentinde yerinden edilmiş kişilerin bulunduğu bir okulu hedef alması sonucu Haniye’nin torunlarından biri hayatını kaybetti. İsrail ordusu 10 Nisan’da Ramazan Bayramı dolayısıyla Gazze kentinin batısındaki Eş-Şati Mülteci Kampı sakinleri ve yakınlarıyla bayramlaşmaya giden Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye’nin ailesinden birçok kişinin bulunduğu aracı hedef aldı. Saldırıda üç oğlu ve dört torununu kaybeden Haniye ölüm haberini aldığında “Allah’tan geldik Allah’a döneceğiz” demişti.
Aylar sonra 25 Haziran 2024’te de Şati mülteci kampına düzenlediği hava saldırısında Hamas’ın siyasi büro lideri İsmail Haniye’nin ailesinden 10 kişi öldü. Ölenler arasında Zahr Haniye (kız kardeşi), Nahid Haniye Ebu Gazi, İman Haniye Umm Gazi, İsmail Nahid Haniye, Muhammed Nahid Haniye, Moamen Nahid Haniye, Zehra Nahid Haniye, Emel Nahid Haniye, Şahid Nahid Haniye ve Sümeyye Nahid Haniye olduğu biliniyor.
İsrail’in ilk suikastı değil
İsrail daha önce İran’da bir bilim insanını, Suriye’de üst düzey Devrim Muhafızları komutanını öldürdü. Bunlar bilinen suikastlar. İsrail’in Hamas liderlerini genel olarak hedef aldığı beşinci saldırı. 1996’dan bu yana bu saldırıların üçü Gazze’de, biri Beyrut’ta düzenlendi. Haniye dışında öldürülen diğer liderler Yahya Abdullatif Ayyaş, Ahmed Yasin, Abdülaziz er-Rantisi, Adnan al-Ghoul ve Salih el-Aruri.
Mossad’ın en bilinen suikastlerinden biri de bir diğer Hamas lideri Halid Meşal’i hedef alan saldırıydı. 1997 yılında sürgünde olduğu Ürdün’de iki Mossad ajanı tarafından öldürülmek istenen Meşal panzehirle hayata tutunmuştu. Meşal’e panzehri veren ise enjekte edenlerle aynıydı: İsrail.
Ürdünlü yetkililer suikast girişimini ortaya çıkarınca iki Mossad üyesi tutuklanmıştı. Dönemin Ürdün Kralı Hüseyin, Netanyahu’dan Meşal’e enjekte edilen maddenin panzehrini istedi. Panzehir talebini reddeden Netanyahu dönemin ABD Başkanı Bill Clinton’ın baskısıyla panzehri temin etmişti.
Bunun dışında Hamas’ın Batı Şeria’daki liderlerinden 63 yaşındaki Mustafa Muhammed Ebu Ara da İsrail’in güneyindeki Ramon Hapishanesi’nde uğradığı işkenceler sonucu hayatını kaybetti. Ara’nın tutuklanmadan önce de sağlık sorunları yaşadığı, üstüne bir de hapishanede gördüğü işkenceler sonrasında hastanede de tedavi göremeyince hayatını kaybettiği açıklanmıştı.
