Türkiye’nin diyalog ortağı olduğu Şangay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) devlet ve hükümet başkanları, 3-4 Temmuz’da Kazakistan’da toplanacak. Zirve kapsamında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin‘in Astana’da gerçekleştireceği beklenen ikili görüşmede, özellikle Suriye meselesi gibi önemli başlıkların ele alınması planlanıyor.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Çin ziyareti sonrasında BRICS toplantısı için Moskova’ya giderek 10 Haziran’da Putin ile görüşmüştü. Bu görüşmede Putin, Erdoğan’ın Astana ziyareti sırasında liderlerle buluşacağını açıklamıştı. Geçen hafta Habertürk kanalında gazetecilerin sorularını yanıtlayan Fidan, Erdoğan’ın ilerleyen günlerde Putin ile Kazakistan’da bir araya gelebileceğini belirtti. Fidan, Rusya ile ilişkilerde özellikle Suriye, Ukrayna, enerji konuları, ticaret hacmi ve Rusya’daki Türk firmalarının durumu gibi önemli başlıkları sıraladı.
Erdoğan, ŞİÖ zirvesine ilk kez 15-16 Eylül 2022 tarihlerinde katılmıştı. Astana’nın ardından Erdoğan, Azerbaycan’a geçerek 5-6 Temmuz’da Şuşa’da düzenlenecek Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Başkanları gayri resmi zirvesine katılacak. Bu zirvede Hazar gazının Türkiye üzerinden Batı’ya taşınması, Türk devletleri arasındaki ticari faaliyetlerin artırılması ve ikinci Karabağ operasyonu sonrası bölgedeki normalleşme adımları gibi konular ele alınacak.
Kremlin Dış Politika Danışmanı Yuriy Uşakov, Rus liderin Türkiye, Azerbaycan ve Çin’in yanı sıra Kazakistan, Pakistan, Moğolistan liderleriyle 3 Temmuz’da ayrı ayrı görüşmeler yapacağı bilgisini paylaşan Uşakov, Putin’in Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüşmesine ilişkin şunları açıkladı:
“Türkiye’ye uzun zamandır ziyaret planlanıyor. İki liderin bu konuyu ele alacağını düşünüyorum. Ayrıca, Türkiye’nin konumu dikkate alındığında, özellikle bölgede çok önemli rol oynayan ülkelerin liderlerin görüş alışverişinde bulunacağı pek çok konu olduğunu düşünüyorum. Türk tarafıyla sürekli diyalog halindeyiz, sürekli telefon aracılığıyla temaslar var. Geçen günlerde Putin, Türkiye Dışişleri Bakanı’nı kabul etti. Görüşmede, tüm önemli ve hassas konular ele alınacak.”
İki liderin 2023’teki Soçi görüşmesinden bir kare. / Fotoğraf: AA
Suriye ile normalleşme süreci ele alınacak
Suriye konusunun da Erdoğan ile Putin’in görüşmesinde önemli bir başlık olması bekleniyor. Türkiye ve Suriye arasında başlayan normalleşme sürecinde şimdiye kadar büyük bir ilerleme kaydedilemedi. Ancak son günlerde Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad’ın Putin’in Özel Temsilcisi Alexander Lavrentiev ile yaptığı görüşmede verdiği mesajlar ve Erdoğan’ın sıcak açıklamaları konuyu yeniden gündeme taşıdı.
Suriye’nin başkenti Şam’da yaşayan gazeteci Sarkis Kasaryan, DW Türkçe’den Gülsen Solaker’e yaptığı değerlendirmede, Suriye kaynaklarına göre önümüzdeki günlerde Irak’ın başkenti Bağdat’ta Suriye ve Türkiye heyetleri arasında bir görüşme yapılacağını belirtti. Kasaryan, Türk tarafının bu görüşmenin sadece ikili düzeyde olmasını talep ettiğini ve bu talebin Suriyeliler tarafından kabul edildiğini söyledi. Kasaryan, Şam yönetiminin bu görüşmelere olumlu baktığını ve müzakerelerin uzun süreceğini ifade etti.
Suriye Devlet Başkanlığı Ofisi, Esad’ın “Suriye, ülkenin tüm toprakları üzerindeki egemenliğiyle terör ve terör örgütleriyle mücadeleyi temel alan, Suriye-Türkiye ilişkilerine yönelik tüm girişimlere açıktır” dediğini belirtti. Esad, Türkiye ile ilişkilere açık olduğunu da vurguladı. Erdoğan ise Esad ile geçmişte olduğu gibi gelecekte de bir araya gelebileceklerini ve Suriye ile yeniden diplomatik ilişkiler kurmamak için bir sebep olmadığını söyledi.
Moskova’da yaşayan Siyaset Bilimci ve Rusya Uzmanı Ümit Nazmi Hazır ise Suriye’nin görüşmenin en önemli gündem maddelerinden biri olacağını düşünüyor. Hazır, Moskova’nın Ankara ile Şam arasında “katalizör” olmak istediğini ve Ukrayna’daki savaş nedeniyle Suriye sorununu bir an önce çözmek istediğini belirtiyor. Hazır, Erdoğan ile Esad’ın olası bir görüşmesi için bir planlama yapılmasının muhtemel olduğunu söylüyor.
Esad ile görüşen Putin’in Özel Temsilcisi Alexander Lavrentiev, Türkiye ve Suriye arasındaki arabuluculuk çabalarının başarıya ulaşması için koşulların her zamankinden daha uygun olduğunu belirtti. Lavrentiev, Rusya’nın bu müzakereleri ilerletmeye hazır olduğunu ve Türkiye ile Suriye arasındaki ilişkilerin yeniden tesis edilmesinin hedeflendiğini vurguladı.
Erdoğan ve Putin’in ajandasında hangi başlıkların yer alacağını Sputnik’e değerlendiren Uluslararası İlişkiler Uzmanı Doç. Dr. Levent Ersin Orallı, “Masaya gelebilecek çok önemli konu başlıkları olduğu gerçeğinin bilincindeyiz. Bunlardan ilki Suriye meselesi olacaktır” dedi. Orallı, şöyle devam etti:
“Suriye’nin toprak bütünlüğü çerçevesinde Türkiye’nin uzun zamandan beri masaya koyduğu olası çözüm önerileri Erdoğan ve Esad’ın görüşme sürecini beraberinde getirebilir. Türkiye’nin temel güvenlik kaygıları Rusya’ya aktarılacağı ve Moskova heyetinin bu konudaki duruşunu açık bir şekilde gözlemleneceği kanaatindeyim. Türkiye defalarca Suriye’nin toprak bütünlüğünden yana olduğunu vurguladı. Özellikle Suriye’nin içişlerine karışmak gibi bir niyetinin olmadığı vurgusunu yaptı. Bunula birlikte Suriye’de Esad yönetiminin büyük oranda Moskova ve Tahran yönetimleri ile birlikte hareket ettiği ya da hareket etmek zorunda olduğu gerçeği, Türkiye ve Rusya arasındaki ilişkilerde Suriye’nin temel gündem meselesi olmasını kaçınılmaz kılmaktadır.”
Ukrayna krizi de masada
Putin ile Erdoğan’ın görüşmesinde Suriye’nin yanı sıra Ukrayna’da devam eden savaş, ekonomik ilişkiler, yaptırımlar ve enerji konuları da ele alınacak. Rusya ile Ukrayna arasında bir arabuluculuk için Türkiye’nin şansını bir kez daha deneyebileceğini belirten Hazır, Zelenski’nin yeni bir barış zirvesi için hazırlıklarını sürdürdüğünü hatırlatıyor. İsviçre’nin Burgenstock şehrinde 15-16 Haziran’da düzenlenen ilk zirveye Türkiye adına Dışişleri Bakanı Fidan katılmıştı. Ukrayna yönetimi ikinci barış zirvesinin hazırlıklarına başladığını da duyurmuştu.
Hazır ayrıca, Rusya tarafından yapılan son açıklamalara göre Türkiye’nin BRICS üyeliğinin Astana’daki ikili görüşmede ağırlıklı olarak gündeme gelmesinin beklenmediğini söylüyor. BRICS’in şu anda yeni üyeler almaya sıcak bakmadığını belirten Hazır, ilerleyen dönemde Türkiye’nin stratejik ortaklığının gündeme gelebileceğini ifade etti. NATO üyesi ve AB’ye aday ülke olan Türkiye’nin, Rusya ve Çin’in öncülüğündeki BRICS’e olası katılımı son dönemde çok konuşulan konular arasında yer alıyor.
Son görüşme 10 ay önceydi
Erdoğan ve Putin en son 4 Eylül 2023’te Rusya’nin Soçi kentinde bir araya gelmişti. Erdoğan, Putin’in Türkiye’yi ziyaret edeceğini söylemişti, ancak bu ziyaret Şubat ayında planlanmışken resmen duyurulmadan ertelenmişti. İki liderin, Türkiye’de 31 Mart’ta yapılacak yerel seçimler ve Rusya’da 17 Mart’taki cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra bahar aylarında bir araya gelebileceği basına yansımıştı.
Planlanan bu ziyaret bahar aylarında gerçekleşmedi ve Putin’in en son Astana’da buluşmayı işaret etmesi, bu üst düzey ziyaretin yakın zamanda gerçekleşmeyeceği yorumlarına neden oldu. Habertürk TV’deki yayında Putin’in Türkiye ziyaretini beklediklerini ifade eden Dışişleri Bakanı Fidan, “Sayın Cumhurbaşkanımızın davetleri olmuştu. Onların ve bizim seçim süreci oldu. Önümüzdeki günlerde bu konular oturulur konuşulur diye düşünüyorum” demişti.
Putin’in Türkiye’ye yaptığı son resmi ziyaret 3 Nisan 2018’de, son günübirlik ziyareti ise 8 Ocak 2020’de gerçekleşmişti. Erdoğan ile Putin arasında 2023 yılının başından itibaren 12 telefon görüşmesi ve 1 yüz yüze görüşme gerçekleşti. İki lider arasındaki son telefon görüşmesi ise 25 Haziran’da olmuştu. Erdoğan, Putin ile yaptığı bu telefon görüşmesinde Rusya’nın Dağıstan bölgesinde gerçekleşen saldırıları kınayarak yaşamını yitirenler için taziyelerini iletti.
