Elon Musk sahibi olduğu SpaceX uzay şirketinin geliştirdiği uydu ağı Starlink nedeniyle Ukrayna ile geçen yıldan beri bir gerginlik yaşıyor ve gerginlik giderek artıyor. Ukrayna istihbaratının son iddiasına göre Rusya işgal altındaki bölgelerde Starlink uydu iletişimi kullandığını doğruladı. Ukraynalı yetkililer Starlink’in Rus işgali altındaki Donetsk’te Rusya’nın 83. Hava Taarruz Tugayı’nın internete erişimini sağladığına dair konuşmalar ele geçirdikleri iddia ediyor.
Rusya işgal hareketinin hemen öncesinde Ukrayna’nın iletişim sistemlerini bozmuştu. Bunun üzerine Musk Ukrayna’ya milyonlarca dolarlık Starlink uydu terminali tedarik etmeyi kabul etmişti. Bugün Starlink Ukrayna’nın askeri operasyonları için çok önemli bir yere sahip. Cep telefonu ve internet ağları ortadan kaldırılsa bile Ukrayna Starlink sayesinde dünya ile bağlantısını koruyabiliyor.
SpaceX şirketinin yetkilileri Rus hükümeti ya da ordusuyla iş yapmadığını söylüyor. Şirketten yapılan açıklamada “SpaceX, Starlink terminalinin yaptırım uygulanan ya da kullanma yetkisi olmayan bir tarafça kullanıldığına dair bilgi edinirse iddiayı araştırır ve bu iddiayı doğrularsak terminali devre dışı bırakmak için harekete geçeriz” dendi. Musk da kendi hesabı üzerinden iddialara tepki gösterdi. “Bilgimiz dahilinde Rusya’ya doğrudan ya da dolaylı olarak Starlink satışı yapılmamıştır” diyen Musk bazı haber kuruluşlarında SpaceX’in sanki Rusya’ya Starlink terminalleri satıyormuş gibi gösterildiğini belirterek bu haberlerin yanlış olduğunu söyledi.
Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov ise Starlink uydu ağlarının Rusya’da kullanılması için onaylanmadığını ve Rusya’ya resmi olarak tedarik edilmediğini gerekçe göstererek bu ağı kullanamayacaklarını söyledi. Peskov “Belki de bu yüzden Kiev rejimi ve girişimci Musk arasındaki tartışmaya girmemeliyiz” dedi.
Geniş bantlı bağlantı sağlayan, yani yüksek hızlı internet hizmeti sunan Starlink hizmetinin Rusya’da çalışmadığı konusunda kararlı. Ancak Ukrayna’nın iddiası zaten işgal altındaki Ukrayna toprakları. SpaceX’in açıklamasında bu ayrıntıya değinilmiyor. Ukrayna askeri istihbarat servisinin başında bulunan Kirilo Budanov geçen yıl “Kesinlikle tüm cephe hatları bunları kullanıyor” demişti. Ayrıca Starlink terminallerinin izinsiz çalıştırılmaması için “konum olarak sınırlandırılmış” olması gerekiyor. Bazıları Rus güçlerinin konum sınırlandırılmasını şaşırtarak aslında uydunun çalışmasına izin verilmeyen bir bölgede çalışmasını sağlayabileceği de tartışılan konulardan biri.
Walter Isaacson’un geçen yıl yayınladığı Elon Musk biyografisinde Ukrayna’daki Starlink uydularıyla ilgili pasaj eylül ayında çok konuşulmuştu. Bu pasaja göre Musk geçen yıl Ukrayna’nın Rus filosuna gizli saldırısını engellemek için Starlink uydu ağını Kırım kıyısı yakınlarında devre dışı bıraktırmıştı. Isaacsoon Ukrayna’nın patlayıcılarla donatılmış insansız deniz araçlarının Rus filosuna yaklaşırken birdenbire bağlantıyı kaybettiklerini ve Rus filosuna zarar veremeden kıyıya çıktıklarını yazmıştı. Isaacson’a göre Musk’ın böyle bir karar almasının sebebi Rusya’nın Ukrayna’nın saldırısına nükleer silahlarla karşılık vermesinden korkmasıydı ki yazara göre bu korku Musk’ın üst düzey Rus yetkililerle görüşmelerinde de kendini göstermişti.
Yorgun askerler ve asker kıtlığı ayrı sorun
Her iki tarafın askerleri de cephe hattında dondurucu soğuk ve çamurlu siperler altında savaş veriyor. Zaiyat yüksek ama Rusya daha önce getirdiği kısmi seferberlik sebebiyle asker sorununu en azından ileriye ötelemeyi başardı. Ukrayna’da ise bu konuyla ilgili tartışmalar sürüyor. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski seferberliğin kolay bir karar olmadığı düşüncesinde. Hatta bu yüzden halk arasında popüler olan “eski” Genelkurmay Başkanı Aleksandr Zalujni ile çatıştıkları da oldu.
Zalujni daha çok, 450 bin ila 500 bin civarında askere ihtiyacı olduğunu yoksa Batı’dan gelen silahlara rağmen savaşta ilerleme kaydedemeyeceklerini söylüyordu. İkili arasındaki bu çatışma Zalujni’nin halk arasında Zelenski’den daha güvenilir bulunmasıyla iyice harlandı ve sonuç olarak geçen hafta perşembe günü Zalujni görevinden alındı. Ama yerine atanan yeni Genelkurmay Başkanı Aleksandr Sırski de Zalujni’yle aynı görüşü paylaşıyor: Üçüncü yılına girecek savaşta yorgun ve yıpranmış birliklerin biraz olsun rahatlamaya ihtiyacı var.
Ukrayna silah konusunda müttefiklerine güveniyor ama kendilerine silah ve mühimmat sağlayan ABD’den gelecek yardım kongrede askıya alındı. Parlamentonun orduya alınma yaşını genç erkekleri de kapsayacak şekilde genişletme önerisine karşı küçük çaplı protestolar patlak verdi.
Zelenski seferberlik ve askere yeni alımlar yapmadan savaşa devam edebilmek için yeni yöntemler bulmaya çalışıyor. Bunlardan biri de savaşı cephe gerisinden sürdürmek. Ukrayna bir yandan seferberlik ilan ederek saflarını sıklaştırmayı planlarken diğer yandan da Rusya’nın içinde uzun menzilli insansız hava araçlarını kullanarak sabotajlar düzenlemeyi planlıyor. Ama bakıldığında seferberlik yasası uzun zamandır savaşta olan askerler için o kadar kötü sayılmaz.
Bununla birlikte seferberlik yasa tasarısı Ukrayna parlamentosuna geldi. Tasarıda orduya alınma yaşıın 27’den 25’e indirilmesi, askerden kaçanlara ağır ceza verilmesi gibi ifadeler yer alıyor. Ukrayna savaşta bugüne kadar 27 ila 60 yaş arasındaki erkekleri orduya alıyordu ama sıkıyönetime göre 18-60 yaş arası erkeklerin ülkeyi terk etmesi yasak.
Üç ya da daha çok çocuğu olan erkekler bu yasalardan muaf tutuluyor. Bununla birlikte gönüllü olarak orduya katılan ya da hizmetteyken ailesi genişleyen üçün altında çocuğu olan erkeklerin ise ordudan ayrılmalarına izin verilmiyor. Yeni tasarıya göreyse üç yıl orduya hizmet eden askerlerin terhis olmasına olanak tanınıyor. Ülkenin muhalif partisi Holos’tan milletvekili olan Yaroslav Zelejniyak Telegram’dan yaptığı açıklamada yasanın bu ay geçmesini ve mart ayında yürürlüğe girmesini beklediklerini belirtti.
Ancak seferberlik yasasının birtakım riskleri de var. Mesela savaşa daha zinde ve sağlıklı askerler katılacak ama bu da ülkenin nüfus yapısına uzun vadeli zararlar verebilir. Ukrayna da 1990’lardaki ekonomik buhran nedeniyle doğum oranlarının düşmesinden payını almıştı. Nüfustaki bu düşüş nedeniyle Ukrayna’da şu anda 40’lı yaşlardaki erkekler 20’li yaşlardakinden üç kat fazla.
