Temmuz ayının son haftasında Paris’e 713 özel jet uçuşuyla rekor kıran Yaz Olimpiyatları’nın kısa süreli desteğine rağmen özel jet endüstrisi irtifa kaybetmeye devam ediyor. Argus International’ın verilerine göre özel jet charter uçuşları yılın ilk yarısında 2022’deki zirveye göre yüzde 15 düşüşle 610 bin oldu. 2022’in aynı döneminde 716 bin uçuşla rekor kırılırken geçen yıl rakam 645 bine gerilemişti.
CNBC’de yayınlanan habere göre iki yıllık düşüş salgın sırasında ilk kez özel seyahat etmeye başlayan yeni üyeleri ve charter uçuşu yapan şirketlerin geri çekilmesiyle özel havacılık dünyasında devam eden düzeltmeyi gösteriyor. Bu aynı zamanda ultra zengin gezginlerin bile harcamaktan yorulduğunu göstermesi açısından da önemli.
Hava kiralama ve helikopter şirketi Blade Air Mobility CEO’su Rob Wiesenthal durumu “Zirve sırasında herkes ‘İlk kez özel uçan insanlar asla ticari uçağa geri dönmeyecek’ diyordu, Tahmin edin ne oldu? Birçoğu geri döndü. Ve hâlâ da geri dönüyorlar” sözleriyle yorumluyor.
Sektör hâlâ 2019 seviyelerinin ilerisinde ve uzmanlar 2021 ve 2022’deki anormal yükseliş çıkarılırsa işlerin olağan büyüme yolunda olduğunu söylüyorlar. Yine de salgın sonrası patlayan talep sektörde bir coşku dalgası yarattı, halka arzlar ve yeni girişimlerin ortaya çıkmasına ve jetler ve pilotlar için çılgın bir mücadeleye yol açtı. Şimdi pek çok kişi tüm bu genişlemenin bir sarsıntıya zemin hazırladığını söylüyor.
Şirketlerin zararı katlanıyor, batanlar var
Örneğin 2021’de halka açılan ancak hisseleri yüzde 90’dan fazla değer kaybetmeden önce Delta Air Lines’ın ortak olduğu Wheels Up geçen hafta ikinci çeyrekte 97 milyon dolar net zarar ve üye sayısında bir önceki yıla göre yüzde 29 düşüş bildirdi.
Şirketin CEO’su George Mattson, Wheels Up’ın sağlam bir ilerleme kaydettiğini belirterek “Bu çeyrekte yaptığımız çalışmalar, daha önce ayrı olan özel ve ticari seyahat ekosistemlerini sorunsuz bir şekilde birleştiren entegre küresel havacılık çözümleri sunma konusundaki ön saflardaki konumumuzu daha da sağlamlaştırdı” diyor.
Büyük bir ABD özel jet operatörü olan Jet It, Phenom 300, Gulfstream G150 ve HondaJet’lerden oluşan filosunu yere indirdikten sonra geçen yıl kapandı. VistaJet borç yüküyle ilgili defalarca endişe ve basında çıkan haberlerle karşı karşıya kalmış olsa da, kurucusu ve yönetim kurulu başkanı Thomas Flohr durumu hiçbir zaman saklamadıklarını ifade etti.
Sektör uzmanları filolar boşta kaldıkça ve talep düştükçe bazı küçük charter operatörlerinin yakında zor kararlarla karşı karşıya kalabileceğini söylüyor. Private Jet Card Comparisons’ın kurucusu ve editörü Doug Gollan “Üç, dört ya da beş jeti olan daha küçük operatörler zarar görüyor” diye konuşuyor.
Salgından kaçış için iyi bir alternatifti
Özel havacılıkta son dönemde yaşanan zorluklar ve kısa süreli başarıların nedeni salgına kadar uzanıyor. 2020 yılında havalimanları ve havayolları kapanırken, özel jetler uçmak için bir kaçış ve daha güvenli bir yol sundu. Maliyet ve enerji tüketimi nedeniyle nadiren de olsa özel uçakla uçan varlıklı gezginlerin artık 40.000 fitte izole olmak haklı bir nedenleri vardı.
Danışmanlık firması Central Business Jets’in kurucusu ve başkanı Jay Duckson “Covid ile birlikte zenginlerin özel uçuş için bir sebepleri oldu. Bu da talepte olağanüstü bir artışa neden oldu” yorumunu yapıyor.
Hükümet harcamaları, teşvikler, düşük faiz oranları ve yükselen borsadan gelen likidite seli de özel uçuşların artan maliyetlerini karşılamak için rekor miktarda servet yarattı. Şirketler uçak satın almak, pilot kiralamak ve yeni üyeler kaydetmek için acele etti. 2019’dan önce, özel jet kiralamalarının 100 bini aştığı yalnızca birkaç ay vardı. 2021’de neredeyse her ay 100 bini aştı ve Temmuz 2021’de 300 bini de geçti.
Talep sektörü alt üst etti. Uçuşlar için altı rakam ödeyen özel jet yolcuları, operatörlerin yeterince hızlı uçak satın alamaması veya kiralayamaması nedeniyle gecikmeler ve iptallerle karşılaşmaya başladı. Pilot ve parça sıkıntısı da filoları yere indirdi.
Ancak 2023 yılında daha fazla uçak ve pilot çevrimiçi olmaya başladığında talep düşmeye başladı. Bazı zenginler Covid’i artık özel uçmak için bir bahane olarak kullanamayacaklarını hissettiler. Diğerleri içinse yükselen özel uçuş fiyatlarının kontrolden çıkması yeterli oldu.
Doug Gollan fiyatlar 2019’da olduğundan yaklaşık yüzde 20 daha yüksek olduğunu belirterek “Pek çok insan ‘Geçen yıl uçuşlar için 300 ya da 350 bin dolar harcadım, bu yıl 400 bin ya da 450 bin dolar harcamayacağım’ diyor. Paraları olsa bile, kafalarında aşmak istemedikleri bir dolar rakamı var” diyor.
Uçuşları azaltmanın yanı sıra bazı gezginler şehirden şehre kolay seyahatler için ticari uçmaya başladılar ve yıl boyunca hem ticari hem de özel jetleri karışık olarak kullandılar. Gollan özel jetle uçanlarla yapılan bir ankette yüzde 87’sinin “nereye uçtuklarına bağlı olarak havayolları ve özel arasında geçiş yaptığını” tespit etti.
İkinci el özel jet fiyatları düşüyor
Talebin azalmasıyla birlikte satılmayan uçakların sayısı artmaya ve fiyatlar düşmeye başladı. Jefferies’in raporuna göre satılık ikinci el iş jeti sayısı temmuz ayında bir yıl öncesine göre yüzde 17 arttı. Rapora göre fiyatlar ise yüzde 7 düştü. Jet brokerlerine göre, yeni jet siparişleri güçlü kalmaya devam ederken bekleme süreleri birçok model için üç veya dört yıldan yaklaşık iki yıla düştü.
Birçok sektör yöneticisi talepteki düşüşü memnuniyetle karşılayarak, sektörün kârlı rotalar, mevcut uçaklar ve daha mutlu müşterilerle daha dengeli bir dengeye döndüğünü söylüyor.
Argus’un yazılımdan sorumlu kıdemli başkan yardımcısı Travis Kuhn “Sektör uzun vadede daha sürdürülebilir bir yolda ilerliyor. Biraz soğumuş olması kötü bir şey değil” diyor.
Gollan ara sıra uçanların bir kısmı özel havacılıktan uzaklaşmış olsa da, “ağır kullanıcıların” hâlâ uçtuğunu söylüyor. Gollan’ın yaptığı anket Covid döneminde özel jetlerle uçmaya başlayanların yüzde 95’inin devam ettiğini, yüzde 77’sinin üyelik, jet kartı veya kısmi programa dahil olduğunu gösteriyor.
Berkshire Hathaway’in sahibi olduğu sektör devi NetJets de daha fazla insanın daha iyi güvenilirlik ve kalite nedeniyle charter’dan kısmi programa geçmesinden yararlandı. Argus’a göre kısmi uçuş sayısı 2024’ün ilk yarısında yüzde 12 artarak 308.000’e ulaştı. Travis Kuhn bunu “Bu yeni üyelerden bazıları etrafa bakıp piyasayı değerlendirdi ve belirli saatlerde ve daha büyük filoyla yapılan kısmi programı beğendiler” sözleriyle açıklıyor.
