Türkiye, bir süreden beri vergi ödemeyen şirketler tartışmaları yapıyor. Bu tartışmalar önce sosyal medyaya yansıyan bazı belgelerle başladı, derken Hazine ve Maliye Bakanlığı bir açıklama yaparak vergi ödemeyen veya çok az ödeyen şirketler olduğu haberlerini bir anlamda doğruladı, çok sayıda büyük mükellef üzerinde vergi incelemesi yapıldığını duyurdu.
Şimdi bu incelemelerden ilki netice vermiş gibi gözüküyor, Türkiye’de vergi gelirlerini toplayan ana birim olan Gelir İdaresi Başkanlığı’na bağlı Vergi Denetim Kurumu çok büyük olmasa da bir balık yakaladı. Bu balık için Hazine ve Maliye Bakanı ‘Bir yerli şirket’ diyor ama sigara sektörü esasen üç büyük yabancı şirketin elinde, yerli oyuncu pek bilinmiyor.
Bakanlık bu şirkete 6 milyar liralık vergi cezası kesti. Bu, dolara çevirdiğinizde bugünün kuruyla 200 milyon dolar bile etmiyor. Ama cezanın miktarından çok bu vergi suçunun nasıl yakalandığı ve nasıl işlendiği de önemli. Çünkü esas çarpıcısı bu.
Sigara üretimi ve satışı Türkiye’de en sıkı denetlenen şeylerden biri aslında. Sırf bu amaçla kurulmuş bir bağımsız denetim otoritesi bile var, sektördeki kuralları o belirliyor.
Devlet, sigara üzerinden ciddi oranda vergi aldığı gibi bir de bandrol ücreti adı altında yüksek bir harç (veya damga vergisi) da alıyor.
Ancak bunca sıkı denetlenen bu sektörde çalışan uluslararası şirketlerden birinin bir anlamda kayıt dışı üretim yaptığı, kayıt dışı üretiminin girdilerini defterlerine yazmadığı ama yine de bu üretimine bandrol alıp piyasada sattığı ortaya çıktı.
Maliye isterse yapabiliyormuş
Bu şaşırtıcı ve normalde ancak bazı küçük şirketlerin başvurabileceği türden yönteme dev bir uluslararası şirketin cüret etmesi, aslında dünya çapında bir skandal.
Peki Maliye bunu nasıl yakaladı? Bu sorunun cevabı o kadar basit ki, okuyunca insan ister istemez ‘Meğer Maliye isterse yapabiliyormuş’ diyor.
Yöntem basitçe şu: Şirketin satışları ile üretim için gereken ham madde alımları karşılaştırıldı ve bir görüldü ki şirket satın aldığı hammaddeyle üretemeyeceği miktarda sigara üretiyor ve satıyor.
Bu yönteme Vergi Denetim Kurulu ‘Randıman analizi’ adını vermiş. Bu yöntemde işletmelerde imalatta kullanılan maddeler ve diğer üretim girdileri ile üretilmesi gereken mamul ve çıktılar analiz ediliyor. Bu inceleme yöntemiyle önemli sonuçlar da alınıyor.
Buna göre tütün ürünleri imalatıyla uğraşan bir şirket için randıman analizi ve kaydi envanter çalışması yapıldı. Sigara üretim bantlarının kapasite ve çalışma saatlerini dikkate alarak hesaplamalar yapılırken işletmenin doğal gaz, tütün ve sigara filtresi tüketimi verileri de kullanıldı.
AA muhabirinin Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan edindiği bilgiye göre yapılan randıman ve kaydi envanter çalışması sonucu şirketin kayıt dışı hasılat elde ettiği belirlendi. Yani aslında üretmemesi gerektiği kadar çok sigara üretiyordu bu şirket ve bunları satışa da çıkarıyor, para kazanıyordu.
İncelemede işletmedeki bazı belgelerin yasal defter kayıtlarına ve beyanlara dahil edilmediği görüldü. Sigaraların fatura düzenlendiği halde özel tüketim ve katma değer vergilerinin beyanlara yansıtılmadığı da tespit edildi. İnceleme sonucu şirkete yaklaşık 6 milyar lira vergi cezası kesildi. Gecikme faiziyle bu rakamın yükselmesi bekleniyor. Yapılan incelemede kurumlar özel tüketim, katma değer vergileri ile geçici verginin de eksik ödendiği anlaşıldı.
‘Vergi gelirlerindeki iyileşmeyi vatandaşın refahına yönlendireceğiz’
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada yeni denetim çalışmasıyla kaydi ve fiili envanter ile randıman analizi çalışmalarına önem verdiklerini açıkladı. Vergi müfettişlerinin 9 büyükşehirdeki 707 kuyumcuya eş zamanlı denetim başlattığını ve fiili envanter çalışması yaptığını belirten Şimşek “Önümüzdeki dönemde bu tarz denetim yöntemlerini uygulamaya devam edeceğiz. Fiili ve kaydi envanter çalışmaları ile randıman analizi yapılacak yeni sektör ve firmalar sırada. Bu yöndeki çalışmalarımızı sürdüreceğiz” dedi. Şimşek, “çok kazanandan çok vergi alacağız” mesajını anımsatarak paylaşımında şunları ifade etti:
“Büyük mükelleflerimizi de yakından takip ediyoruz. Denetimlerimiz tüm sektörleri kapsayacak şekilde artarak sürecek. Kayıt dışılığın önüne geçerek vergi adaletini artırmakta kararlıyız. Vergi gelirlerinde sağlanan iyileşmeyi vatandaşlarımızın refahı ve ülkemizin istikrarı için verimli alanlara yönlendireceğiz. Vergi kayıp ve kaçağına sebebiyet vererek haksız kazanç sağlayanların ve haksız rekabet oluşturanların takipçisi olmaya devam edeceğiz.”
