Hükümet tüketimi dizginlemek için tüketici kredileri ve kredi kartlarında kısıtlayıcı önlemler almaya hazırlanırken ING Türkiye’nin Tasarruf Eğilimleri Araştırması (TTEA) 2023 yılının son çeyreğinde tasarruf sahipliğinin arttığını gösteriyor.
ING Türkiye’nin kentsel yerleşim bölgelerinde yaşayan yetişkin bireylerin tasarruf eğilimlerini izlemek amacıyla 2011 yılından bu yana IPSOS iş birliğiyle gerçekleştirdiği araştırmaya göre söz konusu dönemde tasarruf sahipliği yüzde 23.3 düzeyinde oldu. Bu araştırmanın yapılmaya başlandığı 2011 yılından bu yana tasarruf sahipliğinde görülen ikinci en yüksek tasarruf sahipliği oranı. Dördüncü çeyrekte çocuklu bireylerde tasarruf sahipliği yüzde 19 ile aynı düzeyde kalırken çocuksuz bireylerde tasarruf sahipliği beş puan artarak yüzde 29’a yükseldi.
Tasarruf sahibi her 10 bireyin yedisi düzenli tasarruf yapıyor
Araştırmaya göre tasarruf sahipleri içinde düzenli tasarruf yapanların oranı bu çeyrekte de yüzde 69 ile geçen çeyrekteki seviyede oldu. Erkeklerde düzenli tasarruf yapanların oranı bir önceki çeyreğe göre üç puan artışla yüzde 74’e yükselirken kadınlarda bu oran yüzde 61’e düştü. Tasarrufu olanların tasarruf yapma gerekçeleri arasında “geleceğe yatırım” altı puan artışla son çeyrekte 62’ye yükselerek yine ilk sırada yer alırken “çocuklarım için” unsuru ise yüzde 17 ile ikinci sırada. Tasarrufu olmayanlar arasında yakın gelecekte tasarruf yapmayı planlayanların oranı yüzde 38.5’tan yüzde 40.8’e yükseldi.
Hisse senetleri yükselmeye devam ediyor
Tasarrufu olanların tercihlerinde yüzde 26 ile yastık altı altın ve nakit son çeyrekte birinci, sistem içi altın ise yüzde 16 ile ikinci sırada yer aldı. Türkiye’nin altın ithalatındaki yüksek oranlı artış da bireylerin altın sevdasını da gösteriyor.
Hisse senetlerinin tasarruflarda artan payı 2023’ün ilk çeyreğinden beri Borsa İstanbul’daki “yüksekten uçuşa” paralel devam ediyor. Hisse senetleri üçüncü çeyreğe göre iki ve ilk çeyreğe göre toplam dokuz puanlık yükselişle yüzde 14 arttı ve en çok sahip olunan üçüncü tasarruf aracı oldu. Erkekler hisse senedini yine kadınlardan daha çok tercih etti. Tasarruf araçları tercihi sıralaması kadın ve erkekler arasında hemen hemen aynı kalırken sahiplik davranışı oransal olarak değişiklik gösterdi. 2023 dördüncü çeyreğinde kadınların erkeklere göre daha çok tercih ettiği tasarruf araçları beş puan farkla yastık altı altın ve nakit, sistem içi altın ve altı puan farkla vadesiz hesap oldu. Erkeklerin kadınlara göre daha çok tercih ettiği tasarruf araçları ise dokuz puan farkla hisse senedi ve borsa, yedi puan farkla döviz vadeli hesap oldu. Bireysel emeklilik fonlarının tercih edilme oranı yüzde 8 olarak gerçekleşirken bu oran TL vadeli hesapta yüzde 6 oldu. Kripto para fonlarının tercih edilme oranı ise yüzde 6’dan yüzde 4’e geriledi.
Yastık altında 600-700 milyar dolarlık altın ve döviz var
Finansal Okuryazarlık Derneği (FODER) Danışma Kurulu Üyesi ve T-Gate Yönetim Kurulu Üyesi Attila Köksal Türkiye’de yastık altındaki 600-700 milyar dolarlık döviz ve altın birikiminin ekonomiye hiçbir katkısı olmadığını belirterek şunları söylüyor:
“Türk hane halkı birikimlerinin üçte birini TL’ye, üçte birini dövize, yüzde 10-15’lik bölümünü altına ve yüzde 5 civarındaki kısmını da fonlara yatırım yaparak kullanıyor. Bu yaklaşık 350-400 milyar dolar arası bir rakam. Yani finansal sistem içindeki miktar. Bu nasıl bir portföy? Bir kere kısa vadeli. KKM çıktıktan sonra TL mevduatın büyük kısmı dövize dönüştürüldü. Bu kez sistemdeki birikimin neredeyse 3/4’ü döviz oldu. Dolayısıyla biz Türkiye’ye yatırım yapmıyoruz. Vatandaşın portföyüyle ülke ekonomisi arasında çıkar çatışması var. Siyasetçi diyor ya, ‘Döviz lobisi var’… O dediği hepimiziz. Ülke olarak dövize yatırım yapmışız. Dolayısıyla dövizin yukarı gitmesini istiyoruz.”
