Türkiye’nin 2021 sonu girdiği yüksek enflasyon ortamında kiralarda yaşanan büyük sıçramayı frenleme amacıyla Haziran 2022’de yürürlüğe konan 25 kira artışı sınırlamasının, temmuz ayı itibarıyla sonlanması bekleniyor. Bir emlak danışmanlık şirketi olan ve bu konuda raporlar yayınlayan Endeksa, 2 yıldır devam eden kira sınırlamasının piyasaya olan etkilerini değerlendirdi. Endeksa’nın analizine göre, kira sınırlaması hiçbir işe yaramadı, hatta aksine kiralarda fahiş artışlar yaşandı. Analize göre, 2 yıllık sınırlama dönemi boyunca Türkiye genelinde ev kiraları nominal olarak yüzde 265 oranında arttı. Bu veriler enflasyondan arındırıldığında, Türkiye genelindeki ortalama kiraların iki yıllık süreçte reel olarak yüzde 47 oranında artmış olduğu görülüyor.
Bazı illerde artışlar enflasyonun 5-6 katı oldu
İl bazındaki 2 yıllık nominal kira değişimlerine bakıldığında ise, bazı kentlerde Türkiye ortalamasının çok üzerinde artışlar kaydedildiği görüldü. Örneğin en yüksek nominal kira artışlarının görüldüğü Ordu, Manisa, Edirne, Hatay ve Kocaeli’nde konut kiraları Haziran 2022 sonrasında ortalama 5 – 6 kat arasında artarken, aynı illerde enflasyondan arındırılmış verilere göre kira bedelleri 2 kat artmış durumda. Bu veriler, özellikle pandemi öncesinde ortalama kira fiyatları Türkiye ortalamasının altında kalan birçok ilde yüzde 25 sınırlamasına rağmen astronomik kira artışları yaşandığını ortaya koyuyor.
En fazla reel artış Ankara’da
Pandemi nedeniyle yaşanan kapanmalar sırasında kira artışları konusunda rekor kıran Antalya, Adana, Muğla gibi illerde ise son iki yıllık süreçte kira bedellerinin reel olarak yüzde 10-24 oranında düştüğü görülüyor. İstanbul, Ankara ve İzmir olarak en büyük 3 ilin kira değişim seviyeleri analiz edildiğinde ise Ankara’nın diğerlerinden farklı bir seyir izlediği görülüyor. Buna göre Türkiye reel değişim ortalaması yüzde 47 iken, İstanbul yüzde 31 ile ortalamanın altında artış gösterdi. Ortalamanın üzerinde kira artışı gösteren iki ilden İzmir’de ise 2 yıllık reel kira değişimi yüzde 52 iken Ankara’da bu oran yüzde 105.
Endeksa Kurucu Ortağı ve Genel Müdürü Görkem Öğüt, düzenlemenin kaldırılmasının sektörü pozitif yönde etkileyeceğini söyledi. Özünde kiracıların alım gücünü koruma amacı taşıyan bu düzenlemenin piyasadaki arz talep dengesini sarstığını vurgulayan Öğüt şu değerlendirmeleri yaptı: “Endeksa verilerine göre, yüzde 25 kira sınırlaması Türkiye genelinde ortalama kira fiyatlarındaki reel artışı kısmen durdurabildi. Verilerimiz iki yıllık süreçte kiraların reel olarak yüzde 47 arttığını gösteriyor. Ancak son bir yıllık verilere baktığımızda, Türkiye genelindeki kiralar reel olarak yüzde 8 düştü. Dolayısıyla ilk yıl ev sahiplerinin kiraları çok yüksek oranlarda artırdığını; ikinci yılda ise düzenlemenin kira artış oranlarını baskıladığını söyleyebiliriz. Bununla birlikte, evini ilk kez kiraya verecek birçok ev sahibi bu düzenlemenin süreceği ve bir sene sonra kiraya yüzde 25’ten daha fazla zam yapamayacağı tahminiyle hareket etti. Ancak düzenlemenin kaldırılmasıyla orta vadede, piyasa arz talep dengesini bulacaktır.”
Satışlara hareket getirecek
Öğüt kira fiyatlarının artık serbest piyasada belirlenecek olmasının konut satışlarına da hareketlilik getireceği görüşünde. Öğüt “Son dönemlerde kiracı-ev sahipleri arasında yaşanan anlaşmazlıkların artması, kiracılı evlerin satışına da yansıyor. Eskiden kiracılı ev daha değerliyken son dönemlerde kiracısı olmayan boş evler daha değerli görülmeye başlamıştı. Düzenlemenin kalkmasıyla bu bakış açısında da bir değişim yaşanabilir. Endeksa olarak, sektörün bu dinamik sürecini yakından izleyerek büyük veri analizi uzmanlığımızla müşterilerimize en güncel bilgileri sunmaya devam edeceğiz” dedi.
