Malatya 6 Şubat depremlerinden en çok etkilenen illerden biriydi. Kentin hafızası olan caddeler, mahalleler ve mekanlar yok oldu. On binlerce insan kenti terk etti, yüz binlercesi eksi derecelerde çadırda kalmak zorunda kaldı.
Türkiye’yi sarsan ve 50 bin kişinin öldüğü depremin üstünden neredeyse bir yıl geçti. Depremzedeler hayata, kentler eski günlerine dönmek için çabalıyor.
Adıyaman’da, Hatay’da, Gaziantep’te, Malatya’da ihmal nedeniyle ölen yüzlerce insan için adalet mücadelesi de bu çabanın içinde. Mezara dönüşen binalardan biri de Malatya’daki Trend Garden Rezidans’tı.
Malatya’nın merkezinde, araştırma hastanesinin karşısında, işlek bir bulvarda sekiz katlı otel olarak da kullanılan binalardandı Trend Garden Rezidans. Doğu için yüksek kat, ‘rezidans’ ismi hala büyük bir lüksü temsil ederken güvenlik ve dayanıklılığı da gösteriyordu. Ama öyle olmadı; 6 Şubat’ta bina tamamen çöktü.
Enkazdaki insanlara günlerce ulaşılamadı, 31 kişi hayatını kaybetti, onlardan birinin kimliği hala tespit edilemedi…
Trend Garden Rezidans’ın sahipleri depremin ardından tutuklandı, fakat kısa süre sonra serbest bırakıldı. Savcı bilirkişi raporunun ardından sanıklar için ‘taksirle ölüm ve yaralanmaya neden olma’ suçundan iddianame düzenledi.
Kâr hırsıyla hareket eden bina sahiplerinin faciaya nasıl zemin hazırladığı bilirkişi raporunda tek tek anlatıldı.
Resmi belgelere göre Trend Garden Rezidans, 1997’de yapıldı. 10 Temmuz 2000’DE yenileme adı altında ruhsat verilen yapı bodrumla beraber 8 kat ve 22 metre yükseklikteydi. Bina iki dubleks, 12 daire, bir depolu dükkan, kapıcı dairesi ve sığınaktan oluşuyordu.
1 Kasım 2011’de yine yenileme adı altında verilen başka bir ruhsatta ise yapı bodrum +7 kat, bina yüksekliği 21 buçuk metre, 12 daire, 1 adet dükkan, 343 metrekare ortak alandan oluşuyordu. 23 Kasım 2011 tarihli tadilat adı altında verilen ruhsatta ise zemin kattaki bir dükkan 2 dükkana dönüştürüldü.
Tadilatlar yapılırken yıllar ilerliyor, Malatya gelişiyordu. Şehrin gelişmesiyle beraber tespit edilemeyen bir tarihte binadaki 12 daire, sahipleri tarafından bölünerek 42 daireye yükseltildi. Balkonlar, kesmeler tadilatla yok edildi. Bina son halini 2019’da aldı; ‘lüks’ görünümlü 42 dairenin olduğu yedi katlı bir yapıydı artık. 2019’da son halini aldığı ise mülk sahiplerinin TBMM’de kabul edilip, televizyonlara reklamı verilen ‘imar affına’ yaptıkları başvurudan anlıyoruz.
Depremde 31 kişiye mezar olan bu yapıya dair bilirkişi, ihmalleri tek tek şöyle anlattı:
- Şüpheliler 12 daire ve teras kattaki iki daire olmak üzere toplam 14 daire olan binayı piyasadan temin ettikleri ustalar vasıtasıyla 42 daire haline getirdi.
- Bunlar binanın statiğini etkileyebilecek nitelikte tadilatlar olmasına rağmen bu işlemi uzmanlık alanına göre herhangi bir proje hazırlatmadan yaptılar.
- Herhangi bir kaydı da olmayan daire arttırma işlemi 2019 yılında ‘imar barışı’ sayesinde resmiyete kavuştu ve her daire için yapı kayıt belgesi hazırlandı…
Trend Garden Rezidans’ın 31 kişiye mezar olmasına neden olan ihmal ve göz yumma süreci de burada başlıyor.
Bilirkişi binanın enkazından alınan karot numunesinin ortalama basınç dayanımının proje tasarım dayanımından düşük olduğunu tespit etti.
Raporda, binanın ruhsat yenilenmesi süreçlerinde mimari projede yapılan değişiklikler için statik projede düzenleme yapılmadığını belirten bilirkişi yenilenen ruhsatların ilk statik proje esas alınarak verildiğini söyledi.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın dosyaya sunduğu başka bir evrak ise yapının 24 Ocak 2020’ta Elazığ’da yaşanan depremin ardından incelendiğini, incelemede ‘hasarsız’ olarak işaretlendiğini ortaya koydu.
Üstelik bu yapı söz konusu belgede hala eski halindeymiş gibi; 16 bölüm ve 14 daire olarak gözüküyor.
Deprem yönetmeliğine uygun değildi, imar affından yararlandı
Bilirkişi raporundaki en feci bulgu ise binanın inşa edildiği 1997 yılına kadar gidiyor. Türkiye’de yapılar, aralıklarla yapılan deprem yönetmeliklerine göre yapılıyor. Trend Garden Rezidans’ın yapıldığı yıl 1975 yönetmeliği geçerliydi. O yönetmelik, sonrasında 3 kere revize edildi. Şu anda yapılar, 2018 yönetmeliğine göre inşa ediliyor.
Fakat 31 kişiye mezar olan Trend Garden Rezidans’ı inceleyen bilirkişi, yapının kolonlarının ve kirişlerinin 1975 yönetmeliğine göre bile uygun olmadığını tespit etti. Mahkemeye sunulan raporda, “Binanın statik projesi ve hesap raporlarının ilk ruhsatın verildiği tarihte geçerli olan ve ruhsat yenilemesi yapılan tarihlerde yürürlükte olan güncellemiş yönetmeliklere göre de bina projesinin aynı şartları (kolon boyuna donatı yüzdeleri, kolon en boy oranları, kolonlarda etriye aralıkları) sağlamayacağı açıktır” denildi.
Yani inşa edildiği tarihten sonra üç kez yenileme bir kez tadilat ruhsatı alıp, 2019’da imar affından yararlanan yapı, en başından beri hiçbir yönetmeliğe uygun değildi.
Yani 2019’da imar affından yararlanan yapının projesi bile incelenmemişti.
İmar barışı nedir?
Hükümet tarafından ‘imar barışı’ denilerek reklamları yapılan ve 2018’de yasalaşan imar affı uygulaması ruhsata aykırı yapılara ‘yapı kayıt belgesi’ verilmesi anlamına geliyor. 2018’de dönemin Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum imar barışından yaklaşık 7 milyon 400 bin kişinin yararlandığını açıklamıştı.
Tüm sanıklar tahliye olmuştu
31 kişinin hayatını kaybettiği Trend Garden Rezidans ile ilgili 15 Aralık’ta görülen davada tutuklu dört sanık hakkında tahliye kararı verilmişti.
Tutuklu sanık Bülent Yeroğlu ise binanın projesini yaptığını, belediyenin de yaptığı kontrollerden sonra projeyi onaylandığını savunurken “Ben projeyi yaptım, gerekli onaylar alındı ve bina yapıldı. Daha sonra yapılan tadilatlar nedeniyle bina yıkılmıştır. Yıkılan bina benim tasarladığımdan çok farklıdır” demişti.
