Türkiye’nin yaşanan sorunlara kesin ve kalıcı çözümler bulmaya çalışmaktansa o sorunu çeşitli yan yollar kullanarak ‘çözme’ alışkanlığına bir yenisi geliyor. Özellikle Avrupa ülkelerinden vize almakta zorlanılması, bu ülkelerin henüz vize uygulamadığı özel bir hizmet pasaportu olan Yeşil Pasaport’un yaygınlaşmasına neden olmuş durumda. Ama anlaşılan o ki, bu yaygınlık daha da artacak; çünkü Meclis’te henüz Yeşil Pasaport alma hakkı olmayan çok farklı meslek kesimlerine de bu pasaportun verilmesini öngören tam 19 ayrı yasa teklifi var.
Türk vatandaşları 60’lı yıllardan beri kitlesel biçimde Avrupa ülkeleri başta olmak üzere Batı ülkelerine göç ediyor. Başlangıçta düzenli olan bu göçlerin düzensizleşmesi ve kaçak girişlerle kalışların artması üzerine Avrupa ülkeleri ve İngiltere 80’li yılların ikinci yarısından itibaren Türk vatandaşlarına vize uygulamaya başladı.
Bu vize uygulaması başından beri son derece sert şartları içeriyordu ve vize almak oldukça zordu. Ancak Türkiye’nin ‘Beyaz yakalı’ diyebileceğimiz işlerde çalışan, görece refaha sahip vatandaşları bu zorluklardan yakın zamana kadar etkilenmiyordu. Ama özellikle son 4-5 yıldır artık orta üst sınıfa mensup, belirli bir işi ve hayat düzeyi olan, bankada parası, adına kayıtlı tapusu bulunanlar bile vize alamaz oldular. Bunun sebebi, tam da bu ekonomik sınıflara mensup Türk vatandaşlarının artık göçmen olmaya başlamasıydı. Üniversite öğretim üyelerinden meslek sahibi Türklere kadar, özellikle genç kuşakların geleceklerini Batı ülkelerinde arama arayışı arttıkça bu ülkelerden vize almak da zorlaşmaya başladı, bir süreden beri gündemdeki önemli sorunlardan biri Avrupa ülkelerinin vize başvurularının yüzde 30’dan fazlasını reddeder hale gelmesi.
Bu sorun başlayınca çeşitli yan yoldan çözüm arayışları da başgösterdi. Bu bulunan ‘yan yol’ çözümlerinden biri, Türkiye’nin bazı vatandaşlarına verdiği ve henüz vize uygulanmayan özel hizmet pasaportlarının yaygınlaşması oldu. Örneğin, bir kamu görevi nedeniyle yurt dışına kısa süreli gidip gelecek ama devlet memuru olmayanlar için verilen Gri Pasaport yaygın kullanılmaya başlandı. Ama bazı belediyelerin Avrupa’ya gri pasaportla yolladığı grupların toplu halde iltica etmesi veya ortadan kaybolması bir sorun haline geldi. Ama bu sorun Gri Pasaportun yaygınlaşmasını engellemedi. Örneğin artık sarı basın kartı sahibi gazeteciler gri pasaport alabiliyor.
Fakat gri pasaporttan daha iyisi var: Yeşil Pasaport. Bu da bir ‘özel hizmet pasaportu’ ve aslında genel olarak devlet memurları ile onların ailelerine veriliyor. AB ülkelerinin vize aramadığı yeşil pasaporta şu gruplar sahip olabiliyor:
- TBMM eski üyeleri ve eski bakanlar,
- Birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunan ya da emekli olmuş memur ve diğer kamu görevlileri,
- Büyükşehir il ve ilçe başkanları (görev süreleri boyunca),
- Birinci dereceden emekli olan eski belediye başkanları,
- Devlet sporcuları,
- Belirli şartlara tabi olmak üzere Özelleştirilen Türk Telekom, T.C. Ziraat Bankası, Halk Bankası ve Emlak Bankası çalışanları,
- 2017’de çıkan “İhracatçılara Hususi Damgalı Pasaport Verilmesine İlişkin Esaslar” isimli yasa gereğince belirli ihracat oranlarını geçmiş iş insanları,
- Yeşil pasaport alma hakkı bulunan kişilerin 25 yaşını aşmamış çocukları.
Şimdi bu kapsam daha da genişletilmek isteniyor ve bu genişletme taleplerini içeren tam 19 ayrı yasa teklifi Meclis’te görüşülmeyi bekliyor. Bu tekliflere göre yeşil pasaport verilmesi istenen meslek grupları arasında TMMOB’a bağlı 15 yıl kıdemi olan mühendis ve mimarlar ile malul ve muharip gazilerden eczacılara, gazetecilerden TIR şoförlerine, belde belediye başkanlarından serbest muhasebecilere, tüm hakim-savcılardan engelli memurlara, bekçilerden muhtarlara, gardiyanlardan özel sektördeki doktorlara, tiyatro sanatçılarından öğretim görevlilerine, TBMM danışmanlarından sendika yöneticilerine dek geniş kesimler var.
Şu an Türkiye’de zaten 1 milyon 200 bin kişinin yeşil pasaportu var. Teklifler kabul edilirse eş ve çocuklarla birlikte en az 800 bin kişi daha yeşil pasaport alacak. Türkiye’de 50 bin muhtar, 29 bin bekçi, 68 bin infaz koruma memuru (gardiyan), üç bin sendika yöneticisi, 15 yıl kıdemi olan basın kartlı üç bin gazeteci, 18 bin eczacı ile 16 bin hakim-savcı yeşil pasaport talep ediyor.
Dışişleri ve İçişleri Bakanlıkları ise Avrupa ülkelerinin yeşil pasaporta da vize koyacağından endişe duyup yeni taleplere sıcak bakmıyor.
Kimler yeşil pasaport bekliyor?
TBMM İçişleri Komisyonu’nda görüşülmeyi bekleyen ancak muhalefetten geldiği için kanunlaşma ihtimalinin zayıf olduğu düşünülen yasa teklifleri ile şu meslek gruplarına da yeşil pasaport verilmesi isteniyor:
– Derecelerine bakılmaksızın tüm hakim ve savcılar.
– Özel sektörde çalışan tiyatro sanatçıları.
– Adalet Bakanlığı infaz koruma memurları.
– Çarşı ve mahalle Bekçileri.
– 20 yıldır ticaret yapan iş insanları.
– 10 yıldır uluslararası nakliye işi yapan TIR şoförleri.
– 10 yıl kıdemli üniversite öğretim üyeleri.
– Belde Belediye Başkanları
– 15 yıl kıdemli eczacılar.
– TBMM ve Büyükşehir Belediye danışmanları.
– İl ve İlçelerde görev yapmış eski belediye başkanları.
– Türkiye çapında örgütlü sendika yönetim kurulu üyeleri.
– Yeminli mali müşavir ve serbest muhasebeciler.
– 15 yıl kıdemli basın kartı sahibi gazeteciler.
– 15 yıl kıdemli özel sektör doktorları.
– Köy ve mahalle muhtarları.
– Yüzde 40 engelli ve 10 yıl kıdemi olan devlet memurları.
– TMMOB’ye bağlı 15 yıl kıdemi olan mühendis ve mimarlar
– Malul ve muharip gaziler
40 ülke yeşil pasaporta vize istiyor
Halihazırda 40 ülke zaten yeşil pasaportlu olanlardan da vize istiyor. Bu ülkeler şunlar:
ABD, Kanada, İngiltere, Avustralya, Meksika, Afganistan, Benin, Butan, Cape Verde, Doğu Timor, Eritre, Ermenistan, Etiyopya, Gambiya, Gana, Gine, Güney Sudan, Güney Kıbrıs, Kiribati, Komor, Kongo, Kuzey Kore, Laos, Lesotho, Liberya, Madagaskar, Mali, Malavi, Mikronezya, Myanmar, Nauru, Nepal, Nijerya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Senegal, Solomon Adaları, Somali, Sudan, Uganda ve Yeni Zelanda.
