Van’ın Erciş ilçesindeki Morgedik Barajı’nda bulunan dipvak tünelinde hidrojen siyanür seviyesinin yüzde 40 olması, çevre ve halk sağlığı açısından ciddi endişeleri de beraberinde getirdi.
İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü’ne yapılan ihbar üzerine başlatılan incelemeler, bölgede su ve toprak kirliliği olasılığını gündeme getirdi. Devlet Su İşleri (DSİ) ekipleri, acil olarak sudan numune alıp analizler için laboratuvara gönderdi.
Yetkililer, incelemelerin sürdüğünü ve şu ana kadar olayın kaynağı hakkında kesin bir bilgiye ulaşılamadığını belirtirken, edinen bilgilere göre Dicle Üniversitesi’nden kimya ve çevre mühendisliği uzmanlarının bölgeye sevk edilmesi bekleniyor.
Çevre aktivisti Zeynel Abidin Çelebi, hidrojen siyanür oranının, yalnızca insan sağlığını değil, bölgedeki ekosistemi de tehdit ettiğini vurguladı.
Gazete Duvar’dan İdris Yılmaz’ın haberine göre Çelebi, “Yıllardır bölgede çevresel tehditlere karşı uyarılarda bulunduk. Ancak bu uyarılar dikkate alınmadı. Şimdi ise karşı karşıya kaldığımız bu tehlike, tarım arazilerini, su kaynaklarını ve hayvancılığı doğrudan etkiliyor. Kısa vadede solunum yolu rahatsızlıkları, uzun vadede ise kalıcı sağlık sorunları yaratabilir” şeklinde konuştu.
Ayrıca, hidrojen siyanürün bölge halkının geçim kaynağı olan tarım ve hayvancılık faaliyetlerini tehdit ettiğini ve böylece bu durumun ekonomik zorlukları da beraberinde getireceğini belirten Çelebi, “Ekolojik dengenin bu şekilde bozulması, yalnızca bugünü değil, geleceği de olumsuz etkiliyor” dedi.
Siyanür suya karışmış olabilir
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşarı Prof. Dr. Mustafa Öztürk, konuyla ilgili medya kuruluşlarına yaptığı değerlendirmede, “Bu rapordan anladığımız kadarıyla, baraj bölgesinde havada 20.00 ppm (yüzde 40 oranında) hidrojen siyanür tespit edildi. Fakat bu havada bulunan siyanürün suya karışıp karışmadığına dair herhangi bir değer belirtilmemiş. Dolayısıyla acilen suda siyanür analizi yapılması gerekiyor” dedi.
Ayrıca tünele ve bölgeye kesinlikle girilmemesi gerektiğini belirten Öztürk, “Girmek durumunda kalan görevlilerin dahi, fiber karbon özellikli, korumalı giyişiler giyinmesi şart. Aksi durumda ölümcül ve kalıcı etkileri olması muhtemel” ifadelerini kullandı.
Son olarak Öztürk, acilen tünelin havalandırılması ve havalandırma sisteminin kurulması gerektiğini belirti.
Van-Hakkari Tabip Odası Başkanı Op. Dr. Ahmet Koç da siyanürün insan sağlığı üzerindeki olası etkilerine dair uyarılarda bulundu. Koç, “Morgedik Barajı’nda yüzde 40 seviyesindeki hidrojen siyanür oranı, kritik bir eşiktir. Kısa vadede solunum yollarında ciddi sorunlar yaratabilir, uzun vadede ise kalp ve sindirim sistemi üzerinde kalıcı hasarlara yol açabilir” dedi.
Bu tehlikeli gazın insan vücudu üzerinde oldukça toksik etkiler yarattığını belirten Koç, baraj çevresinde yaşayan halkın özellikle dikkatli olması gerektiğini söyledi. Ayrıca, bölgedeki maden faaliyetlerinin ve olası kimyasal sızıntıların detaylı bir şekilde araştırılmasının şart olduğunu belirtti.
Morgedik Barajı’nın önemi
Morgedik Barajı, Van’ın Erciş ilçesine 36 kilometre mesafede, Deliçay Deresi üzerinde, 1997 yılında inşasına başlanan ve 2015 yılında tamamlanarak hizmete giren önemli bir sulama barajı. 17 köy ve 5 mezraya tarımsal sulama hizmeti sunan baraj, aynı zamanda Erciş ilçesinin çeşitli mahallelerine içme suyu sağlıyor.
Barajın sağladığı su, yaklaşık 100 bin kişilik bir nüfusun ihtiyaçlarını karşılıyor.
Barajın, 59 metre yüksekliğe ve 708 bin metreküp gövde hacmine sahip olduğu, toplam su toplama kapasitesinin ise 102.50 hm³ olduğu belirtiliyor. Morgedik Barajı, 17 bin 574 hektarlık bir alanı suluyor.
Ancak barajın çevresel etkileri ve özellikle inci kefali balığının üreme alanı olan Deliçay Deresi üzerindeki olumsuz etkileri, geçmişte de çevreci grupların eleştirilerine konu oldu.
