Dünyanın muhtemelen en bilinen tablosu Mona Lisa tartışma konusu. Ancak tartışılan Paris’teki Louvre Müzesi’nde sergilenen bildiğimiz tablo değil. ‘Isleworth Mona Lisası’ adlı tablo İtalya’nın kuzeyindeki Torino kentinde sergilenmeye başladı. Tablonun Leonardo da Vinci’nin erken dönem eseri olup olmadığına dair tartışmalar da sergiyle birlikte alevlendi. Uzmanlar tablonun kimliği hakkında ikiye bölündü.
‘Isleworth Mona Lisası’ adlı tablo için ortaya atılan iki görüşten biri eseri Leonardo da Vinci’nin o bildiğimiz ve Louvre’da sergilenen portresinden çok daha önce resmettiğini savunuyor. Diğer görüşe göreyse tablo kesinlikle başka bir ressama ait. Hatta bu görüşü savunan uzmanlar tabloyu ucuz bir kopyadan öteye geçemeyen bir çalışma olarak da nitelendirdi.
Eski bakandan tabloya sert eleştiri
Sanat tarihçilerin tartışmasını daha da şiddetlendirecek bir açıklama ise Torino’da sergilenmeye başlayan tablo hakkında konuşan ve Isleworth Mona Lisası’nı özel sahipleri adına tanıtan İsviçreli vakfın başkanı Joel Feldman’a ait. Feldman “Leonardo’nun iki Mona Lisa çizdiğini kanıtladık. Bu da tablolardan ilki olmaya tek aday” dedi.
Vakıf yöneticisi Feldman’a en sert tepkiyse geçen hafta görevinden istifa eden eski İtalya Kültür Bakanı Vittorio Sgarbi’den geldi. Eski bakana göre tablo tamamen bir hurda. Konu hakkında açıklama yapan Sgarbi şunları söyledi: “Bu bir hurda, bir uydurma, Leonardo’nun ruhundan yoksun ve buna kim neden inanıyor bilmiyorum.”
İtalyan bir soylu kadın olan Lisa del Giocondo’nun ya da insanların daha çok bildiği adıyla Mona Lisa portresini 1518 yılında Fransa Kralı 1. François satın almıştı. Fransa Kralı aynı zamanda Leonardo da Vinci’yi Paris’e davet etmiş ve çalışmalarını sürdürmesi için gerekli maddi imkânları sağlamıştı. Bu elbette tablonun sanat tarihi kitaplarındaki hikâyesi. Ancak Torino’da sergilenmeye başlayan ‘Isleworth Mona Lisası’nın hikâyesi bilinmezliklerle dolu.
Mona Lisa vakfı 1503 yılına işaret ediyor
1778’de İngiltere’ye götürülen tablo Somerset kentinde yaşayan Montacute ailesi tarafından satın alınır. Yaklaşık 150 yıl boyunca ailenin mülkü olan tablo 1913 yılında Isleworth merkezli bir tüccara satılır. Tabloya satın alan tüccar bir süre sonra koleksiyonundaki bu tabloyu İsviçre’ye götürür. Zürih merkezli Mona Lisa Vakfı Louvre versiyonundan daha genç bir kadını gösteren ve arka planda sütunlar olan tablonun Leonardo da Vinci tarafından yaklaşık 1503 yılında tamamlandığını iddia ediyor. Paris’te sergilenen ve her yıl milyonlarca turistin akın ettiği versiyon ise 1513 tarihli.
İkinci bir Mona Lisa tablosunun varlığına dair en güçlü işaret Leonardo da Vinci’nin emlak envanteri. Sanatçının hizmetçisinin Milano’da yazdığı ve Mona Lisa tablosunu da içeren 1525 tarihli emlak envanterinde ‘Isleworth Mona Lisası’ da yer alıyor. Ancak bugün herkesin bildiği tablo 1518’de Fransa Kralı 1. François tarafından satın alınmıştı. Tablonun gerçek olduğunu savunan sanat tarihçisi Jean-Pierre Isbouts ise şunları söyledi: “Yaşayan hiçbir sanatçı ağzın yumuşak modellemesini ya da ellerin inceliğini ve parlaklığını gerçekleştiremezdi. Dolayısıyla bu eser yüksek Rönesans’ın ilk örneğidir.”
