2022 yılında Yeni Zelanda Ocak 2009’dan sonra doğanlara yasal olarak tütün ürünü satılmasını engellemek için sigara satın alma yasağı yaşını artıran tartışmalı yasayı kabul etmişti. Yasa sigaraya bağlı binlerce ölümü önlemek ve sağlık sistemine milyarlarca dolarlık tasarruf sağlamak amacıyla hazırlanmıştı.
İngiltere’de gelecek nesiller için sigarayı aşamalı olarak ortadan kaldırma planının ilham verdiği düşünülen yasa sigarayı daha pahalı ve erişilmesi zor hâle getirecek bir dizi başka önlem de içeriyordu. Tütün ürünlerindeki yasal nikotin miktarının önemli ölçüde azaltılması, bunların sadece özel tütün mağazaları aracılığıyla satışına izin verilmesi ve ülke çapında yasal olarak sigara satmasına izin verilen mağaza sayısının 6 binden sadece 600’e düşürülmesi bu önlemler arasındaydı.
New Zealand scraps world-first smoking ‘generation ban’ to fund tax cutshttps://t.co/dY1VOcih9G
— The Guardian (@guardian) November 27, 2023
Yasanın Temmuz 2024’ten itibaren yürürlüğe girmesi bekleniyordu ancak popülist söylemleriyle bilinen koalisyon hükümeti önlemleri “sıkı ve baskıcı” bularak yasayı iptal etti.
Bütçe kaygısı: Yasaklar yılda bir milyar dolara mal olacaktı
Cumartesi günü yeni Maliye Bakanı Nicola Willis sigara satışından elde edilecek gelirin vergi indirimlerine aktarılmasıyla birlikte yasanın mart ayında tamamen rafa kaldırılacağını söyledi.
Willis ülke basınına verdiği demeçte tütün ürünleri satabilecek dükkan sayısının azaltılmasının ve kısıtlamaların çeşitliliğinin kraliyete sağlanan geliri önemli ölçüde azaltacağını söyleyerek “Vergi indirimini finanse etmemize yardımcı olacak ekstra gelir kaynaklarına ve diğer tasarruf alanlarına dönecek olursak, dumansız hava sahası mevzuatında yapılan değişikliklerin hükümet gelirleri üzerinde önemli bir etkisi olduğunu unutmamalıyız. Bu yıllık yaklaşık bir milyar dolar kayıp demek” dedi.
Willis koalisyon ortaklarının kısıtlamaların geri alınması konusunda “ısrarcı” olduğunu da ekledi.
Başbakan Luxon: Sigaranın karaborsaya düşmesini engelliyoruz
Başbakan Christopher Luxon değişikliğin illegal tütün pazarı oluşmasını ve sigaranın karaborsaya düşmesini engelleyeceğini, mağazaların sigara tiryakileri tarafından hedef alınmasının önüne geçeceğini söyledi.
Yeni Zelanda Radyosu’na konuşan Luxon “Sigara dağıtımını küçük kasabalardaki tek bir dükkanda yoğunlaştırmak suç için büyük bir mıknatıs olacaktır” dedi.
Başbakan hükümetin eğitim ve diğer yumuşak yöntemlerle sigara içme oranlarını düşürmeye devam edeceğini söyledi.
Sağlık yetkilileri tepkili
Halk sağlığı uzmanları politikanın tersine çevrilmesinin yılda beş bin kişinin hayatına mal olabileceğini ve özellikle sigara içme oranı daha yüksek olan Maorilere (Yeni Zelanda yerlileri) zarar verebileceğini söyleyerek şok olduklarını ifade etti.
Sivil toplum kuruluşları da karara tepki gösterirken Yeni Zelanda Sağlık Koalisyonu Başkanı Prof. Dr. Lisa Te Morenga “Bu halk sağlığı için büyük bir kayıp, tütün endüstrisi için ise büyük bir kazanç” dedi.
Te Morenga düzenlemelerin tam olarak uygulanması halinde önümüzdeki 20 yıl içinde sağlık sistemi maliyetlerinde 1.3 milyar dolar tasarruf sağlanacağını ve sigaraya bağlı ölüm oranlarının kadınlarda yüzde 22, erkeklerde yüzde 9 azalmasının önünü açacağını söyledi.
Yeni Zelandalı uzman “Toplumda yerleşik hâle gelen zararlı ürünlerle ilgili gidişatı değiştirmek bireyler, hatta toplulukların işi değil. Tüm nüfusu etkileyecek düzeyde iyi ve cesur politikalar gerekiyor” diye ekledi.
Önde gelen Maori halk sağlığı kuruluşu Hapai te Hauora yasanın iptalinin “Māori toplumu için felaket” olacağını söyledi. Kuruluşun İcra Kurulu Başkanı Jason Alexander da “Bu hareket tütünün zararlarından en çok etkilenen toplulukların seslerinin ekonomik çıkarlar lehine göz ardı edildiğini gösteriyor” dedi.
