1924’te başlayan Fenerbahçe- Beşiktaş rekabetinin 100.yılındayız. İki takım bugüne dek 358 kez karşılaştı. Nice unutulmaz maç oynandı, olay yaşandı. Derbi tarihinin önemli satırbaşlarını, kahramanlarını küçük cinlikler de yaparak alfabetik şekilde derlemeye çalıştık.
(A) Ali Kemal Denizci: Adını Trabzonspor’da duyurdu. Karadeniz temsilcisinde şampiyonluklar yaşadı, milli takımın değişmez isimleri arasına girdi. 1978’de Fenerbahçe’ye transfer oldu. Sarı-lacivertlilerde 1979 ve 1980’deki lig maçlarında Beşiktaş’a iki gol attı.
Ali Kemal Denizci hem Fenerbahçe’de hem Beşiktaş’ta forma giydi.
1981’de Kara Kartalların yolu tuttu. Beşiktaş formasıyla 1981’de özel maçta Fenerbahçe ağlarını havalandırdı. Böylelikle iki takımda da derbide gol sevinci yaşadı. Şenol Birol, Tayfur Havutcu, Mert Nobre, Tümer Metin, Mamadou Niang ve Gökhan Gönül de hem Beşiktaş hem de Fenerbahçe formalarıyla gol kaydına muvaffak oldular.
Elvir Boliç derbi tarihinin en erken golünü attı.
(B) Bolic: Beşiktaş-Fenerbahçe rekabetinde bilinen en erken golü Elvir Bolic attı. İki takım arasında 10 Mart 1996’da İnönü Stadı’nda yapılan lig maçının 21. saniyesinde fileleri havalandıran Fenerbahçeli Bolic, rekabetin kayıtlara geçen en erken golüne imza attı. Sarı-lacivertli takım bu müsabakadan 2-1 galip ayrıldı.
Cafer Çağatay, Fenerbahçe- Beşiktaş derbisinde fileleri sarsan ilk futbolcuydu.
(C) Cafer Çağatay: Derbi tarihinde ilk golü 18 Kasım 1924’te Fenerbahçe’nin Beşiktaş’ı 4-0 yendiği mücadelede sarı-lacivertli takımdan Cafer Çağatay kaydetti. İki takım arasındaki ilk randevu olmasıyla da özel bir yere sahip bu mücadelede 5.dakikada golü bulan Çağatay, döneminin en iyi sol kanat savunucuları arasındaydı. Zaman zaman sol açık olarak da görev alan Cafer Çağatay Fenerbahçe’nin dışında Altınordu İdman Yurdu’nda da oynadı. Çağatay, A Milli Takım’ın tarihindeki ilk maçı olan 1923’tek Romanya karşılaşmasında da forma giydi.
Mehmet Özdilek’in vuruşunda hakem Ahmet Çakar gol kararı verdi.
(Ç) Çizgiyi geçti mi geçmedi mi?: 16 Kasım 1991’deki lig maçının son bölümüne 2-1 geride giren Beşiktaş’ın 87.dakikada Mehmet Özdilek ile bulduğu beraberlik golünde topun gol çizgisini geçip geçmediği uzun süren tartışmalara neden oldu. Fenerbahçe’nin defans oyuncusu Semih Yuvakuran, Şifo Mehmet’in kaleye gönderdiği topu çıkarırken, maçın hakemi Ahmet Çakar, yardımcısı Çetin Oytuner ile “gol” kararı verdi. İtirazlar sonucu değiştirmedi. Bu olaydan 17 yıl sonra dönemin yayıncı kuruluşu Lig TV’deki bir programda Piero aygıtının yaptığı ölçüm pozisyonda topun kale çizgisini dört santim geçtiğini ortaya koydu. Bu karşılaşmanın ilginç hikayelerinden biri de Fenerbahçe kalecisi Engin İpekoğlu’nun mücadelenin ardından mikrofonlara yaptığı küfür içeren açıklamaydı.
Beşiktaş’ın 75. kuruluş yıldönümü etkinliklerine Fransız şarkıcı Dalida geldi.
(D) Dalida: 1978 tarihindeki derbinin özel bir konuğu vardı. Beşiktaş’ın 75.kuruluş yıldönümü kutlamaları için İstanbul’a getirilen ünlü sanatçı Dalida da karşılaşmaya gelenler arasındaydı. Fransız şarkıcı şeref tribününün önünden sahaya çıktı, seyircileri selamladı, çamur zeminde kısa bir tur attı ve başlama vuruşunu yaptı. Seyirciler Dalida’nın o dönemki meşhur şarkısı ‘Salma Ya Salama’ dan uyarlanan tezahüratlar yaptı. Tabii tribünlerden yükselen her slogan masum değildi. Dalida anlamasa de özellikle Fenerbahçe taraftarının sinkaflı tezahüratlarından nasibini aldı.
Sinan Alayoğlu, dokuz golün atıldığı maçta Fenerbahçe ağlarını üç kez havalandırdı.
(E) En gollü maç: İki takım arasındaki en gollü maç 11 Ağustos 1974’te TSYD Kupası’nda oynandı. İnönü Stadı’ndaki mücadeleyi Beşiktaş 5-4 kazandı. Karşılaşmada siyah-beyazlıların gollerini Sinan Alayoğlu (3), Tuğrul Şener ve Tezcan Ozan atarken, Fenerbahçe’nin golleri Osman Arpacıoğlu, Cemil Turan, Aydın Çelik ve Selahattin Karasu’dan geldi.
İki takim da en farklı galibiyetini yedi gol atarak aldı.
(F) Farklı galibiyetler: Futbolumuzun iki çınarı Beşiktaş ile Fenerbahçe, birbirlerine karşı en farklı skorları 7’şer golle aldı. 23 Mart 1941’deki özel karşılaşmayı siyah-beyazlılar 7-1 kazandı. Fenerbahçe ise en farklı galibiyetini 6 Aralık 1958’de yine bir özel maçta 7-0’lık skorla elde etti.
Ankara’da yıkılan 19 Mayıs Stadı iki takımın ilk gece maçına ev sahipliği yapmıştı.
(G) Gece maçı: Fenerbahçe ile Beşiktaş arasındaki ilk gece maçı 12 Haziran 1960’da Ankara’da oynandı. Müsabakanın başkentte olmasının sebebi 27 Mayıs ihtilalinin kısa süre önce gerçekleşmesi ve İstanbul’da spor faaliyetlerinin durdurulmuş olmasıydı. Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı’nın izniyle yapılan karşılaşmayı Fenerbahçe 1-0 kazandı. Beşiktaş ise mücadeleden önce 1959-1960 sezonunun şampiyonluk kupasını aldı.
Fenerbahçe- Beşiktaş derbilerinin en golcü ismi Hakkı Yeten.
(H) Hakkı Yeten: Derbi tarihinde en çok gol atan krampon Beşiktaş’ın sembol isimlerinden Hakkı Yeten. Baba lakaplı efsane forvet oyuncusu, 1931-1948 yılları arasında 17 yıl formasını giydiği ve uzun seneler kaptanlığını yaptığı siyah-beyazlı takımda Fenerbahçe’ye karşı oynadığı 58 maçta 32 kez fileleri havalandırdı. Hakkı Yeten, Beşiktaş’ın başkanı ve teknik direktörü olarak da Fenerbahçe derbilerinin heyecanını yaşadı. Üç kez A Milli Takım’da oynayan Hakkı Yeten’in ismi Beşiktaş’ın altyapı tesislerine verildi.
Imre Zinger, Fenerbahçe-Beşiktaş derbisindeki ilk yabancı teknik direktör oldu.
(I) Imre Zinger: Derbi tarihinde sahaya çıkan ilk yabancı teknik direktör 1925-1935 seneleri arasında Beşiktaş’ta görev yapan Imre Zinger oldu.
Fenerbahçeli Avni Kalkavan, derbide ilk golünü atan oyuncu oldu.
(İ) İlk lig maçı: İki ekip Milli Lig ismiyle başlayan günümüzde ise Süper Lig adını olan organizasyonda ilk kez 18 Mart 1959’da karşılaştı. Fenerbahçe maçı Avni Kalkavan’ın golüyle 1-0 kazandı.
Real Betis efsanesi Janos Kuszmann, Beşiktaş-Fenerbahçe derbisinde forma giyen ilk yabancı oyunculardan biriydi.
(J) Janos Kuszmann: 1959’da kurulan Milli Lig’de Beşiktaş ve Fenerbahçe yabancı oyunculu kadrolarla ilk kez 1 Ocak 1967’de kapıştı. Ali Sami Yen Stadı’nda Fenerbahçe’nin 1-0 kazandığı mücadelede Beşiktaş’ta Macar Janos Kuzsmann forma giydi. Bu müsabakada sarı-lacivertli takımda da iki ecnebi topçu vardı. Bu isimler kaleci Vasilije Radovic ile orta saha oyuncusu Lazar Lemic’ti.
Kemal Sunal, Beşiktaş’ın 12. adamı olarak sahaya çıktı.
(K) Kemal Sunal: 26 Ekim 1980 tarihinde İnönü Stadı’nda oynanan Fenerbahçe- Beşiktaş maçı öncesinde siyah-beyazlı takım objektiflerin karşısına geçtiğinde seyirciler büyük bir şaşkınlık yaşadı. Kadro 12 kişiydi. Çünkü bu karşılaşmada, Aziz Nesin’in aynı adlı romanından uyarlanan ‘’Gol Kralı’’ adlı filmin çekimleri yapılmaktadır. Beşiktaş’ın 12.adamı ise ünlü aktör Kemal Sunal’dı. Filmde Fenerbahçe-Beşiktaş maçı ya da spikerin anlatımıyla Kanaryalar ile Kartalların kapışması 6 golle Beşiktaş’ın lehine sonuçlanıyor, siyah-beyazlı takım şampiyon, Sait ise gol kralı oluyordu. Gerçekteyse Fenerbahçe 1980-1981 sezonunun 6.haftasındaki bu karşılaşmadan 1-0 galip ayrıldı.
Lefter jübilesini Fenerbahçe-Beşiktaş maçında yaptı.
(L) Lefter: Uzun yıllar Fenerbahçe formasını başarıyla terleten Lefter Küçükandonyadis, jübilesini 3 Haziran 1964’te sarı-lacivertlilerin Beşiktaş ile oynadığı maçla yaptı. 22.181 seyircinin izlediği karşılaşma 1-1 bitti. Ordinaryüs lakaplı Lefter, 1967-1968 sezonunda 2.Lig takımı Boluspor’la antrenör – futbolcu olarak anlaştı ve kısa süreliğine de olsa sahalara geri döndü.
Sarı kart cezalısı Mehmet Ekşi’yi Türkiye Kupası’nda oyanatan Beşiktaş hükmen yenik sayıldı.
(M) Mehmet Ekşi vakası: Fenerbahçe Stadı’nda 4 Mayıs 1983’te oynanan Türkiye Kupası çeyrek final ilk maçı 1-1 sona erdi. Ancak Beşiktaşlı Mehmet Ekşi’nin çift sarı kart cezası olmasına rağmen oynadığının anlaşılması üzerine sarı-lacivertli ekip, karşılaşmada 3-0 hükmen galip sayıldı. Beşiktaş, rövanş maçını 2-1 kazandığı halde kupaya veda etti. Bu olayda fatura Mehmet Ekşi’ye kesildi. Milli oyuncu sezon sonunda Beşiktaş’tan ayrıldı. Fenerbahçe ise yarı final ve final karşılaşmalarında rakiplerine üstünlük sağlayarak kupayı kazandı.
Beşiktaş’ın Fenerbahçe’ye attığı ilk golün altında Nafi Bey’in imzası vardı.
(N) Nafi Bey: Beşiktaş’ın Fenerbahçe’ye karşı ilk golünü Nafi Bey attı. Ancak bu mücadele 3-1 sarı-kanaryaların üstünlüğüyle tamamlandı. Nafi Bey aynı zamanda başarılı bir bilardo oyuncusuydu. Ankara’da vazife yaptığı yıllarda Başbakan İsmet İnönü’ye bilardo dersleri verdi.
İnönü Stadı’ndaki son derbide skoru belirleyen gol Olcay Şahan’dan geldi.
(O) Olcay Şahan: 3 Mart 2013’teki Fenerbahçe – Beşiktaş mücadelesi, futbolumuza yıllarca hizmet veren, birçok tarihi maça ve olaya tanıklık eden BJK İnönü Stadı’nda oynanan son derbi olarak kayıtlara geçti. Beşiktaş’ın 3-2 kazandığı maçta siyah-beyazlı ekipten Olcay Şahan’ın 90 +3’te attığı gol İnönü’deki son derbi golüydü.
Özcan Arkoç hem Fenerbahçe hem Beşiktaş kalesini korudu.
(Ö) Özcan Arkoç: Derbi tarihinde iki takımın da kalesini koruyan en kariyerli eldivenlerden biri Özcan Arkoç. Profesyonel futbol yaşantısına Vefa’da başlayan Arkoç, 1958 – 1962 arası Fenerbahçe’de, 1962-1964 arasında Beşiktaş’ın file bekçiliğini yaptı. Daha sonra rotayı yurt dışına çevirdi. Önce Austria Wien’de ardından Alman Hamburg’da oynadı. Alman ekibiyle Kupa Galipleri Kupası finaline çıktı ve Can Bartu’nun ardından Avrupa kupalarından final oynayan ikinci Türk futbolcu oldu. Başarılı bir teknik direktörlük kariyeri de olan Arkoç, 1977’da Hamburg’un başında Liverpool’a karşı UEFA Süper Kupa maçına çıktı. Bu arada Engin İpekoğlu, Rüştü Reçber ve Adem İbrahimoğlu da iki takımla da derbi heyecanı yaşayan önemli file bekçileri arasında.
Kaleye geçen futbolcu Pancu, Kadıköy panteri lakabını almıştı.
(P) Pancu: Unutulmaz Fenerbahçe- Beşiktaş maçlarından biri 17 Nisan 2005’te oynandı. Gol düellosu şeklinde geçen Kadıköy’deki buluşmanın 80.dakikasına girildiğinde skor tabelasında Beşiktaş’ın 3-2 üstünlüğü vardı. Fenerbahçe’nin kazandığı penaltıya şiddetli bir şekilde itiraz eden Beşiktaş kalecisi Oscar Cordoba, kırmızı kart görerek takımını 10 kişi bıraktı. Kırmızı kart öncesinde 3 oyuncu değiştirme hakkını kullanan siyah-beyazlı ekipte, Rumen futbolcu Daniel Pancu kaleye geçti. Uzatma bölümüyle birlikte 18 dakika kaleyi koruyan Rumen futbolcu, penaltı vuruşuna engel olamasa da kritik kurtarışlara imza attı. Bu arada son dakikada gol bulan Beşiktaş, karşılaşmayı 4-3 kazandı. Siyah-beyazlı kulüp, bu maçın anısına hatıra tişörtleri yaptırdı.
Beşiktaş efsanesi Rıza Çalımbay, 64 Fenerbahçe karşılaşmasında sahaya çıktı.
(R) Rıza Çalımbay: Derbi tarihinde en çok forma giyen futbolcu, Beşiktaş’ın en önemli oyuncularından Rıza Çalımbay. Altyapısından yetiştiği siyah-beyazlıların A takımında 17 yıl top koşturan Çalımbay, 64 Fenerbahçe karşılaşmasında sahaya çıktı. Beşiktaş’ta uzun seneler kaptanlık pazubandını takan Rıza Çalımbay, sarı-lacivertli takıma karşı ilk maçını 1980-1981 sezonunda sonuncusunu ise 1995-1996 sezonunda oynadı. Çalımbay, teknik direktör olarak da Fenerbahçe derbilerinde siyah-beyazlı takımın başında sahaya çıktı.
Fenerbahçe ile Beşiktaş arasındaki maçlarda şu ana kadar atılan son golün altında Sebastian Szymanski’nin imzası var.
(S) Syzmanski: Sebastian Szymanski, Fenerbahçe – Beşiktaş derbilerinde şu ana dek son gol atan futbolcu. Sarı-lacivertlilerin Polonyalı yıldızı ligin ilk yarısında Beşiktaş Park’ta oynanan ve 3-1 Fenerbahçe’nin üstünlüğüyle sona eren karşılaşmanın 90+6.dakikasında skoru belirleyen golü kaydetti.
1984-1985 sezonunda Şekerbegovic’in kaçırdığı gol Beşiktaş’ı şampiyonluktan etti.
(Ş) Şekerbegoviç: Fenerbahçe – Beşiktaş derbileri elbette daha çok atılan gollerle hatırlanır. Ama bir de kaçan gol var ki halen unutulmamıştır. 1984-1985 sezonunda iki takım müthiş bir şampiyonluk yarışı içindeydi. 20 Mayıs 1985’te İnönü Stadı’nda iki ekibi karşı karşıya getiren maç zirve düğümünü büyük ölçüde çözecekti. Karşılaşmanın 55.dakikasında Beşiktaş 2-1 öne geçti. Beş dakika sonra ise siyah-beyazlı ekip üçüncü gole çok yaklaştı. Fenerbahçe’nin file bekçisi Yaşar ile karşı karşıya kalan Şekerbegoviç topu kaleciye nişanladı. Sarı-lacivertli takım 75.dakikada bir gol buldu ve müsabaka 2-2 sona erdi. Fenerbahçe sezon sonunda averajla şampiyonluğa ulaşırken, Şekerbegoviç’in değerlendiremediği pozisyon halen Beşiktaşlıların hafızalarında.
Fenerbahçe ile Beşiktaş ilk karşılaşmasını Taksim Stadı’nda yaptı.
(T) Taksim Stadı: Beşiktaş ile Fenerbahçe arasında ilk maç 28 Kasım 1924’te oynandı. Bu karşılaşmanın adresi ise 1922’de kapılarını açan Taksim Stadı’ydı. Bir spor dergisinin yayımcısı olan Çelebizade Said Tevfik Bey’in girişimciliğiyle Taksim Kışlası’nın avlusunda inşa edilen stat 1939’a kadar birçok tarihi müsabakaya sahne oldu. Ülkemizde radyodan ilk maç naklen yayını 1933’te buradan gerçekleştirildi. Askeriyeden alınan ışıkların yardımıyla ilk gece maçı da 1939’ta Taksim Stadı’nda oynandı. Stadyum futbol karşılaşmalarının yanı sıra boks, bisiklet, güreş müsabakalarına da ev sahipliği yaptı.
Fenerbahçe, Beşiktaş’a karşı dört yıllık galibiyet özleminin Uche’nin son dakika golüyle bitirdi.
(U) Uche Okechukwu: Derbilerin en özel renklerinden biri de son dakika golleri. 1993-1994 sezonunda ligin ilk yarısında iki takımın buluşma adresi İnönü Stadı’ydı. 11 Aralık 1993’teki mücadelenin son saniyeleri yaklaşırken Fenerbahçe bir korner kazandı. Kullanılan vuruşu savunma uzaklaştırdı. Dönen topu alan sarı-lacivertli takımın stoperi Emre Aşık ortaladı, bir başka savunma oyuncusu Uche Okechukwu da sert bir vuruşla meşin yuvarlağı ağlara yolladı. Başta teknik direktör Holger Osieck olmak üzere Fenerbahçeliler büyük bir sevinç yaşadı. Sarı-lacivertli takım karşılaşmayı 2-1 kazanırken, 1989’dan sonra Beşiktaş karşısında ilk lig galibiyetini aldı. Bu mücadelenin bir özelliği de Kara Kartal’ın 1980’lerin sonundan 1990’lı yılların ilk yıllarına uzanan süreçte Fenerbahçe’ye ciddi bir üstünlük kurmasını sağlayan İngiliz çalıştırıcı Gordon Milne’in son derbisi olmasıydı.
358 maçın 134’ünü Fenerbahçe, 127’sini Beşiktaş kazandı.
(Ü) Üç yüz elli sekiz: Fenerbahçe ile Beşiktaş 1924 yılında start alan derbi tarihinde 358 kez karşı karşıya geldi. Bu maçlardan 134’ünü Fenerbahçe kazanırken, Beşiktaş 127 kez sahadan galibiyetle ayrıldı.
Vincent Aboubakar şu andaki kadrodaki oyuncular arasında derbide en çok gol atan oyuncu.
(V) Vincent Aboubakar: 359.randevu öncesinde iki takımın kadrolarında bulunan oyuncular içinde Fenerbahçe- Beşiktaş karşılaşmalarında en çok gol kaydeden isim toplam dört gole imza atan Beşiktaş’ın Kamerunlu santrforu Vincent Aboubakar.
Mustafa Denizli, altıncı yabancıyı oyuna sokarak Fenerbahçe’nin hükmen yenilmesine neden oldu.
(Y) Yabancı kuralı ihlali: İnönü Stadı’nda 16 Eylül 2000’de Beşiktaş ile Fenerbahçe arasında oynanan lig maçında siyah-beyazlı ekip ezeli rakibini 3-0 yendi. Fenerbahçe’nin teknik direktörü Mustafa Denizli, yeni uygulamaya giren 5+1 kuralına uymayıp, 61. dakikada 6. yabancı oyuncuyu da sahaya sürünce Beşiktaş’ın 3-0’lık galibiyeti hükmen olarak tescil edildi.
Zeki Rıza Sporel, bir maçta Beşiktaş’a dört gol atmayı başardı.
(Z) Zeki Rıza Sporel: Ezeli rekabette bir maçta en çok gol kaydeden oyuncu Fenerbahçeli Zeki Rıza Sporel. 18 Haziran 1926’da Fenerbahçe’nin 4-1 kazandığı özel karşılaşmada Sporel takımının tüm gollerini attı. Zeki Rıza Sporel aynı zamanda A Milli Takım’ın tarihindeki ilk gollerinin altındaki imzanın sahibiydi. 26 Ekim 1923’te Türkiye’nin ilk milli sınavında Romanya’ya iki gol attı. Kariyerinin tamamını Fenerbahçe’de geçiren Zeki Rıza Sporel, futbolumuzun ilk yıllarının en büyük golcülerinden biriydi. Sporel, sarı-lacivertli kulüpte başkanlık koltuğunda da oturdu. Bunun yanında milletvekilliği de yaptı.
Kaynaklar: fenerbahce.org, bjk.com.tr, Alican Küçükcan, Anadolu Ajansı, Atlas Tarih, fenerbahcetarihi.org, gastearsivi.com, Milliyet arşivi, Serbülent Şengün
