Bugün size süt üreticileri ve tüketicileri için önemli bir ürün olan süt tozundan bahsedeceğim. Benim gibi süt tozu olmadan kahve içemeyenler için önemli bir ürün olan süt tozu üretim ve ihracatındaki düşüşle ithalattaki artışı değerlendireceğiz.
Süt tozu çikolata, pastacılık, yem sektörü başta olmak üzere birçok sektörde kullanılıyor. Yoğurt ve dondurmaya % 3-4, koyulaştırılmış süt ürünlerine % 12-18, çikolata ve benzeri ürünlere % 10 ila % 35 arasında katılıyor.
Bu kadar kullanım alanı olan süt tozu ülke olarak ne zaman süt krizine girsek imdadımıza yetişti. Çünkü süt tozu üretilen süt ve süt ürünleri içinde en uzun raf ömrü olması nedeniyle uzun süre saklanmasını, taşınmasını ve işlenmesini sağlar. Süt üretimi arttığında üreticinin sütü alınarak yağlı ve yağsız olarak süt tozuna dönüştürülürdü. Bu şekilde piyasadaki fazla süt alındığı için fiyatlar istenilen seviyeye çekilerek sütün para etmesi sağlanırdı.
Önceki gün Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) geçen yılın kasım dönemine ait süt ve süt ürünleri üretim verilerini açıkladı. Açıklanan veriler içinde ocak-kasım döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre toplanan inek sütü % 4,3, krema % 24,1, içme sütü % 0,8, inek peyniri üretimi % 9,8, diğer peynirler % 33,3, ayran % 8,1, yoğurt % 4,4 ve ayran üretimi % 8,1 artarken kaymak % 10,7, tam yağlı süt tozu % 1,0, yağsız süt tozu üretimi % 24,8 ve tereyağı üretimi % 10,3 azaldı.
Bunlar içinde ticarete konu olan yağsız süt tozu üretimi son 19 aydır yıllık olarak (bir önceki yılın aynı ayına göre) azalıyor. Bu azalmanın sonucu dış ticaret verilerine de yansıdı.
2010 yılına kadar yağsız süt tozu dış ticaretinde ithalatçı olan Türkiye 2011 yılı ile beraber ihracatçı konumuna geçti. Bu geçişle birlikte yağsız süt tozu üretimi arttı. 2010 yılında 22,6 bin ton olan yağsız süt üretimi 2022 yılında 89,2 bin tona çıktı.
Süt toz üretimi (ton)
Kaynak: TÜİK, 2023 yılı Ocak-Kasım dönemini kapsamaktadır.
2023 Ocak-Kasım döneminde yağsız süt tozu üretimi bir önceki yılın aynı dönemine göre % 24,8 azalarak 83,7 bin tondan 62,9 bin tona düştü. Bu azalış ihracat verilerine de yansıdı. 2022 yılında 44,1 bin ton olan yağsız süt tozu ihracatı % 98 azalarak 1,1 bin tona düştü. Aynı dönemde ithalat ise % 120 artarak 146 tondan 322 tona çıktı.
13 yıldır üst üste ihracatçı olduğumuz yağsız süt tozu ihracatından neden vazgeçtik? İçeride süt üreticisinin para kazanmadığı ve kurun bu kadar yükseldiği bir yerde neden bindiğimiz dalı kesiyoruz?
Her süt fiyatı düştüğünde devletin müdahalesi yerine sütü dönüştürerek üreteceğimiz süt ürünlerinin satışı ile ülke ekonomisine katkı verme şansı var iken bundan vazgeçmemeliyiz. Bu durumun önüne geçmek için, süt tozu üretimini teşvik edecek, ihracat desteği ile pazarları genişletecek ve ithalatı azaltacak politikalar uygulanmalı. Bu yapıldığı takdirde bir taşla iki kuş vuracağız. Hem süt tozunu satacağız hem tereyağı ithalatını da azaltmış olacağız.
Ulusal Süt Konseyi çiğ süt tavsiye alım fiyatını 2 lira artırdı
Ulusal Süt Konseyi (USK) geçen cumartesi günü 2024 yılı çiğ süt tavsiye alım fiyatını açıkladı. Böylece fiyat çiğ süt primi hariç bir önceki yılın aralık ayına göre % 17,4, bir önceki yılın aynı dönemine göre % 58,8 artışla 13 lira 50 kuruş oldu. Bu fiyat hesaplanırken öyle uzun uzun düşünülerek hesap yapıldığını düşünmüyorum. Son bir yılda yem fiyatlarındaki artışa bakılıp ona göre karar verilmiş gözüküyor.
Ancak şu anda piyasada çiğ süt alım fiyatları 14 lira ila 14,50 lira arasında değişiyor. Bu konuda Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) daha önce yaptığı açıklamada bir litre sütün üretim maliyetinin 14 lira 80 kuruş olduğunu belirterek ocak ayında çiğ sütün % 20 kârla 17 lira 76 kuruş olması gerektiğini açıkladı.
Almanya’da ise süt fiyatları kasım ayında bir önceki yıla göre % 29,1 azaldı. Düşüşün tek nedeni üretim maliyetlerinin düşmesi.
Bizde süt üretim maliyetleri bu kadar artarken açıklanan fiyat beklentinin altında kaldı. Bakalım yeni süt krizi kapımıza ne zaman dayanacak.
