Türkiye’nin gündemi bariz bir şekilde dün yapılan yerel seçim. Başka bir ülkenin daha gündemi seçim olabilirdi ancak savaş o ülkeyi seçime gitmekten alıkoydu. Rusya’nın 2022’deki işgalinden bu yana cephede direniş mücadelesi veren Ukrayna savaş olmasa bugün sandığa gidecek ve Ukrayna’yı yönetecek kişinin bir dönem daha mevcut Devlet Başkanı Volodimir Zelenski olup olmayacağına karar verecekti.
Oyuncu, komedyen ve yapımcı olarak isim yapmış Volodimir Zelenski beş yıl önce Ukrayna devlet başkanı seçildi. Rusya’nın ilan ettiği savaş olmasa belki bu kadar konuşulan bir lider olmayacak, görev süresini tamamladıktan sonra ya bir dönem daha seçilecek ya da koltuğunu başka bir siyasetçiye devredecekti. Ama ülkesinin uğradığı işgal tehlikesi ve savaş onun dünyanın en konuşulan liderleri arasında yer almasına yol açtı.
Ukrayna’da savaş çanları çaldıktan sonra sıkıyönetim ilan edildi ve savaş henüz bitmediğine göre mantıken bir seçim yapılmaması gerekiyor. Ama özellikle ABD’deki Cumhuriyetçiler seçimin demokrasi için gerekli olduğunu belirterek seçim yapılması için diretiyordu. ABD’li Cumhuriyetçilere göre Zelenski’nin görev süresinin mayıs ayında dolacak olmasına rağmen seçim yapılmamasını yardımların kesilmesi için neden olarak görüyor.
Zelenski ve seçmenler ne diyor?
Ne var ki Rusya’nın Ukrayna’nın doğusunda adım adım ilerlemeye devam ettiği ve milyonlarca Ukraynalının evlerini terk ederek daha güvenli ülkelere göç etmek zorunda bırakıldığı bir dönemde seçimin nasıl yapılacağı bir tartışma konusu olmuştu. Zelenski bu fikre açık olduğunu söylese de son aylarda yaptığı açıklamalarda mevcut durumda seçim düzenlenmesinin acil bir ihtiyaç olmadığını belirtti. Zaten Ukrayna anayasası da savaş zamanında seçim yapılmasına izin vermiyor. Seçim yapılabilmesi için sıkıyönetimin askıya alınması gerekiyor.
Kamuoyu yoklamaları da Ukraynalıların pek seçim yanlısı olmadığını gösteriyor. Geçen ay Kiev Uluslararası Sosyoloji Enstitüsü’nün anketine katılanların sadece yüzde 15’i ülkenin seçime gitmesi gerektiğini söyledi. Seçimin yapılmasına sıcak bakmayanlardan bazıları Zelenski’den memnun olduğunu söylüyor ama savaş uzadıkça bu memnuniyet azalmaya başladı.
Demokratik hakları korumayı amaçlayan grubu Ukrayna Seçmenler Komitesi’nden Oleksiy Koshel ise Zelenski’nin başta seçimlere sıcak bakıp sonra kararını değiştirmesinde siyasi hesapların ağır bastığını düşünüyor. Koshel’e göre Zelenski’nin seçimlere sıcak baktığı dönemde desteği gayet yüksekti ama yıl sonuna doğru destekleri azalmaya başlayınca seçime soğuk bakılmaya başlandı.
Ukrayna son zamanlarda karadaki savaşında güçlükler çekiyor. Amerikan Kongresi 60 milyar dolarlık yeni yardım paketi konusunda ayak sürümeye devam ederken Ukrayna destekçisi temsilciler ve senatörler bile seçim konusunda sıkıntı çıkarıyordu. Örneğin Ukrayna destekçisi Güney Carolina Senatörü Lindsey Graham geçen yıl Kiev’de düzenlediği basın toplantısında “Bu ülkenin saldırı altındayken bile özgür ve adil seçimlere sahip olduğunu görmek istiyorum. Amerikan halkının Ukrayna’nın farklılaştığını bilmeye hakkı var. Burası geçmişte yozlaşmış bir ülkeydi” sözlerini dile getirmişti.
Ama son zamanlarda ABD’nin seçim baskıları da azalmaya başladı. Yine Graham örneğinden gidecek olursak bu ayın başlarında yaptığı Ukrayna ziyaretinde “Konuştuğum herkes seçime gitmeden önce savaşın daha iyi bir noktaya gelmesi gerektiğini söyledi. Sahada bulunduğumdan bu bana da mantıklı geldi” dedi. Rusya şu anda Ukrayna topraklarının yaklaşık yüzde 20’sini kontrol altında tutuyor. Savaşın en kanlı cephelerinden biri olan Bahmut’tan sonra Avdiyivka’nın da kontrolünü ele geçiren Rusya adım adım ilerlemeye devam ediyor.
İşgal altındaki topraklarda Rusya seçim yaptı
İşgal altındaki topraklarda zaten birkaç hafta önce Rusya seçim düzenledi. Zaporijya, Luhansk, Herson ve Donetsk’te de seçim düzenlendiği için seçimler cuma günü başlayıp pazar günü son bulmuştu. Diyelim ki Ukrayna her türlü seçime gitti, buralarda sandık kurması olası değildi. Ukrayna ülkenin geri kalanında seçim düzenleyip işgal altındaki bölgeleri pas geçseydi bu, o yerleri gözden çıkardığı şeklinde yorumlanabilirdi. Rusya için de rahat provokasyon yapabileceği bir alan yaratılmış olurdu.
Ayrıca işin bir de cephede savaşan askerler boyutu var. Cephe hattında sandık kurulamayacağına ve bu askerler de oy vermek için yerlerini bırakamayacağına göre oy kullanamayacaklardı. Zelenski ve ekibi, savaşan askerleri oy hakkından mahrum bırakmanın doğru olmayacağını savunuyor. Askerlerin bir kısmıysa seçimde oy kullanamayacaklarından ziyade hükümet değişimi arasında yaşanacak iktidar boşluğunun savaşa zarar vereceğinden endişe ediyor.
Seçmenlerin Zelenski’ye güveni yüzde 62’lere kadar geriledi. Koshel, Zelenski’ye güvenin düşmesini insanların kriz dönemlerinde iktidardakilere güveninin doğal olarak düşmesinin ötesine geçtiğini düşünüyor. Eski Genelkurmay Başkanı Valeri Zalujni’nin seçmenlerden gördüğü destek yüzde 80’leri aştı. Bir seçim yapılırsa Zalujni gibi ordu içinden çıkan kişilerin Zelenski’den daha iyi oy olabileceği düşünülüyor.
