Son 18 yılın en zamlı ağustos ayı, enflasyon yüzde 60’a dayandı

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ağustos ayı enflasyon verilerini açıkladı. Buna göre, 2023 Ağustos’unda Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) bir önceki aya göre yüzde 9,09 arttı, böylece yıllık enflasyon yüzde 47,83’ten yüzde 58,94’e çıkarak yüzde 60’a dayandı. Enflasyon bu yılın il 8 ayındayüzde 43,06 oldu. Tüketici enflasyonu böylece bu yılın en yüksek seviyesine çıkarken harcama gruplarının geneline yayılan fiyat artışları görüldü.

Ağustos ayı enflasyon verisi temmuz ayındakinin altında kalmasına rağmen son vergi artışlarının, ardından gelen zamların, asgari ücret zammının ve kur geçişkenliğinin etkili olmaya devam ettiği görülüyor.

Ağustos ayı enflasyonu için ortalama tahmin, Reuters anketinde aylık yüzde 7, yıllık yüzde 55,9, Anadolu Ajansı anketinde ise aylık yüzde 7,32, yıllık yüzde 56,37 olmuştu. Ağustos ayı verileri enflasyonun hem aylık hem de yıllık bazda piyasa beklentilerinin üzerinde gerçekleştiğini gösteriyor.

İstanbul Ticaret Odası (İTO) ise İstanbul’da perakende fiyat hareketlerinin göstergesi olan İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi, ağustos bir önceki aya göre yüzde 8,8, toptan fiyat hareketlerini yansıtan Toptan Eşya Fiyatları İndeksi ise yüzde 6,65 oranında artığını açıklamıştı.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) eski Baş Ekonomisti ve Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hakan Kara, sosyal medya paylaşımında  son aylarda TÜİK’in enflasyon ölçümünde bir yapısal değişim sezdiğini belirterek şu görüşleri dile getirdi:

Tam ispatlayamam ama son aylarda TÜİK’in enflasyon ölçümünde bir yapısal değişim seziyorum.

2022 Mart ayından bu yana ciddi farklılaşan İTO-TÜİK aylık enflasyon farkı seçimden sonraki üç ayda tekrar sıfıra yaklaştı. pic.twitter.com/Ad6tWvOQuf

— Hakan Kara (@ali_hakan_kara) September 4, 2023

TÜİK, bu kez ENAG’ı solladı

Bağımsız ekonomist ve akademisyenlerden oluşan Enflasyon Araştırma Grubu’nun (ENAG), ağustos ayı TÜFE verisi TÜİK’in gerisinde kaldı. ENAG göre ağustos ayında tüketici fiyat endeksi (E-TÜFE), temmuz ayına göre yüzde 8,59 oranında arttı. Böylece yıllık enflasyon, ağustosta yüzde 128,05’e yükseldi. Yılbaşından bu yana tüketici fiyatlarındaki artış oranı ise yüzde 83,96 olarak hesaplandı.

TÜİK’e göre, ağustosta en az artış gösteren ana harcama grubu temmuzdaki gibi konut oldu. Konuttaki yıllık yükseliş yüzde 24,97. Bu ana harcama grubunun en az fiyat artışı  görülen grup olmasında konutun artık yatırım aracı olmaktan çıkması rol oynadı. Konutta fiyat artışlarının hız kestiğini belirten ekonomistler önümüzdeki aylarda düşüş görülebileceğini öne sürüyorlar. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 89,31 ile lokanta ve oteller oldu. Bu grubu yüzde 77,55 ile sağlık, yüzde 72,86 ile gıda ve alkolsüz içecekler izledi.

Ulaştırmayı ağustosta da akaryakıt uçurdu

TÜİK’e göre ağustosta bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 16,61 ile ulaştırma oldu. Ulaştırmadaki yüksek oranlı artışta akaryakıttaki ÖTV ve KDV düzenlemeleri ve döviz kurlarındaki artış nedeniyle yağmur gibi gelen zamlar etkili oldu. Ulaştırma geçen ay da aylık bazda en yüksek fiyat artışının gerçekleştiği ana harcama grubu olmuştu.

TÜİK’e göre ağustos ayında fiyatların bir önceki aya göre en az arttığı ana harcama grubu yüzde 3,11 ile eğitim oldu. Eğitimin başladığı eylül ayı öncesi bu ana harcama grubundaki düşük oranlı artış dikkati çekti.

138 temel başlıkta fiyatlar arttı

Endekste kapsanan 143 temel başlıktan (Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması-COICOP 5’li Düzey) 2023 yılı Ağustos ayı itibarıyla, 1 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 4 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 138 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti.

İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’deki artış 2023 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre yüzde 9,32, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 47,21, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 63,52 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 57,77 oldu.

Ağustosta şampiyonluk şans oyunlarının

Ağustos ayı zam şampiyonu yüzde 74,67’lik artışla şans oyunları oldu. Şans oyunlarını aylık yüzde 53,35 artışla taksi ile şehiriçi yolcu taşımacılığı ücretleri takip etti. Karayolu ile şehirlerarası yolcu taşımacılığındaki aylık artış yüzde 42,44, demiryolu ile şehiriçi yolcu taşımacılığındaki artış yüzde 36,57, kişisel ulaştırma araçlarının yakıt ve yağlarındaki artış ise yüzde 26,11 oldu. Fiyat düşüşü gerçekleşen tek ürün ise yüzde 2,72 azalışla patates ve bazı yumru bitkiler oldu.

Üretici fiyatları da uçtu

TÜİK’e göre 2023 yılı Ağustos ayında Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) bir önceki aya göre yüzde 5,89, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 31,59, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 49,41 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 71,97 artış gösterdi.

Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri ise madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 66,42 artış, imalatta yüzde 54,41 artış, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 8,21 azalış, ve su temininde yüzde 67,09 artış olarak gerçekleşti.

Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında yüzde 46,41, dayanıklı tüketim malında yüzde 61,05, dayanıksız tüketim malında yüzde 66,46, enerjide yüzde 20,70 ve sermaye malında yüzde 64,88 artış olarak gerçekleşti.

Bakan Şimşek: Mücadele zaman alacak

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, ağustos ayı enflasyon verisinin açıklanmasından sonra yaptığı sosyal medya paylaşımında “Geçiş dönemindeyiz” dedi. Bakan Şimşek paylaşımında şu görüşlere yer verdi:

Enflasyonla mücadelenin biraz zaman alacağını biliyoruz. Geçiş dönemindeyiz. Enflasyonu kontrol altına almak ve daha sonra düşürmek için ne gerekiyorsa (parasal sıkılaşma, kredi politikası ve gelirler politikaları) yapacağız. Sonuçta sabretmemize değecek.

Enflasyonla mücadelede… https://t.co/aag0TfjihE

— Mehmet Simsek (@memetsimsek) September 4, 2023

18 yıldır böyle Ağustos görülmedi

Ağustos her yıl fiyatların makul ölçülerde arttığı bir ay olarak bilinirdi. Nitekim Ağustos, 2005’ten beri bu yıl hariç TÜFE’nin en yavaş arttığı aylardan biri oldu. Bu sürede tam 5 yıl ağustos ayında (2006, 2008, 2009, 2013 ve 206) fiyatlar düştü yani TÜFE eksi çıktı. 11 yıl da artışlar hep yüzde 1’in altında oldu. Yüzde 2,30’la bundan önceki rekorun sahibi 2018 dahil 3 yılda yüzde 1’in üzerinde seyreden TÜFE görüldü. Ancak 2019 ve 2020 yıllarında tekrar inişe geçip yüzde 0.86’ya demir atan TÜFE “Faiz sebep enflasyon netice” teorisinin uygulanmaya başlaması ve Merkez Bankası başkanlarının görevden alınıp faizlerin düşürülmesi sonucu hem 2021’de hem de 2022’de tekrar başını kaldırdı. Ancak 2023 Ağustos’u, yine 18 yılın en sıcak Temmuz’unda yapılan vergi artışlarının ve izleyen zamların etkisiyle rekor kırdı. 2023 Ağustos’u, en yüksek fiyat artışlarının görüldüğü aylar arasına da girdi. ‘Top 10’ listesine giren ağustos ayının daha uzun yıllar listede kalacağı kesin gibi.

Emeklinin zammı ve kira artışı belli oldu

Ağustos ayında enflasyon aylık yüzde 9,09 olarak gerçekleşti. Buna göre SGK ve Bağ-Kur emeklileri Temmuz ayı için yüzde 9,49, Ağustos ayı için de yüzde 9,09 enflasyon farkını şimdiden hak etmiş oldu. Böylece sadece 2 ayda alacakları zam oranı yüzde 19,44 oldu. Ancak bu zam Ocak ayındaki maaşlara yansıyacağı için her ay açıklanan aylık enflasyonu oranında birikimli olarak hesaplanacak. Geriye Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık aylarının enflasyon verilerinin açıklanması bekleniyor.

Memur ve memur emeklileri için 2024-25 yıllarındaki mali ve sosyal haklarının belirleneceği 7. Dönem Kamu Toplu Sözleşmesi görüşmelerinde 2024 yılı Ocak ayı için yüzde 15 zam alacakları kesinleşti. Ağustos enflasyonunun yüzde 9,09 olarak gerçekleşmesinden dolayı memur ve memur emeklileri de şimdiden toplu sözleşmeden gelen zam oranının üstünde zammı hak etmiş oldu. Memur ve memur emeklileri için de enflasyon oranlarının aylık olarak birikimli hesaplanması neticesinde zam Ocak ayında belli oluyor. Bunun için geriye kalan Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık aylarının enflasyon verilerinin açıklanması bekleniyor.

Ağustos ayı enflasyonunun açıklanmasıyla birlikte iş yerlerine yapılacak kira artış oranı belirlendi. Türkiye İstatistik Kurumu, Ağustos ayına ilişkin enflasyon oranlarını açıkladı. Buna göre kira kontrat süresi bu ay dolan işletme sahipleri kiralarına yüzde 56.28 oranında zam yaparak ödeme gerçekleştirecek. Geçtiğimiz ay zam oranı yüzde 57.45 olmuştu. Konutlarda kira artış oranı ise 2 Temmuz 2024’e kadar sınırlama nedeniyle yüzde 25 olacak.

‘Tahmine şimdiden geldik bile’

Ekonomist Doçent Dr. Orhan Karaca da TCMB’nin yüzde 58’lik yıl sonu tahminine şimdiden geldik bile” diyerek sosyal medya paylaşımında şu görüşlere yer verdi:

Ağustos ayında aylık enflasyon %9,09, yıllık enflasyon %58,94 olmuş. TCMB’nin %58’lik yıl sonu tahminine şimdiden geldik bile… Hayırlı uğurlu olsun. https://t.co/ZRZwVZcjEe pic.twitter.com/sofwvMzyjA

— Orhan Karaca (@Dr_OrhanKaraca) September 4, 2023

TCMB eski Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Fatih Özatay’a göre ekonomide rasyonele döneceğim derken bir türlü rasyonele dönememe riski giderek artıyor. Özatay sosyal medya paylaşımında şunları dile getirdi:

Kademeli rasyonele dönüşün böyle bir açmazı var işte:
Rasyonele döneceğim derken bir türlü rasyonele dönememe riski giderek artıyor.
Enflasyon 11 puan artarak %59’a yükseldi.

Ayrıntılı bir program olmayınca ve para politikasında gecikmeli ve yavaş adımlar atılınca, kur ve…

— Fatih Özatay (@OzatayFatih) September 4, 2023

Finansal danışman ve DEVA Partisi Genel Merkez Yönetim Kurulu Üyesi Ömer Rıfat Gencal “Enflasyon bütün kötülüklerin anası olmaya devam ediyor” diyerek yaptığı sosyal medya paylaşımında şu görüşleri dile getirdi:

Enflasyon bütün kötülüklerin anası olmaya devam ediyor

Ağustos ayı tüketici fiyat endeksi artışı %9

Yıllık fiyat artış hızı %59’a ulaştı ama hala İTO ve @ENAGRUP ile aradaki fark çok büyük pic.twitter.com/QrTdPzxWd6

— Ömer Rıfat Gencal (@omgencal) September 4, 2023

 

Cumhurbaşkanlığı Külliye’si ne diyor?

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlğı’nın web sitesinde 2023 yılı Ağustos ayında TÜFE’nin yüzde 9,09 oranında arttığı belirtilerek  “Ağustos ayındaki artışla birlikte yıllık enflasyon bir önceki aya kıyasla 11,11 puan artarak yüzde 58,94 düzeyinde gerçekleşmiştir” denildi. Sitede ağustos enflasyonuyla ilgili şu görüşlere yer verildi:

-Yüzde 16,61 oranında artan Ulaştırma grubu fiyatları Ağustos ayı enflasyonunun temel belirleyicisi olmuştur. Grubun enflasyona katkısı 2,78 puan olarak gerçekleşmiştir.
-Yüzde 8,48 oranında artan Gıda ve Alkolsüz İçecekler grubu fiyatları Ağustos ayı enflasyonunun diğer temel belirleyicilerinden biri olmuştur. Grubun enflasyona katkısı 2,27 puan olarak kaydedilmiştir.
-Yüzde 6,89 oranında artan Konut grubu fiyatları Ağustos ayı enflasyonunun temel belirleyicilerinden bir diğeri olmuştur. Grubun enflasyona katkısı 0,86 puan olarak gerçekleşmiştir.

Yıllık enflasyona en büyük etki gıda ve alkolsüz içeceklerden

“-Yıllık enflasyona en büyük etki 18,13 puanla Gıda ve Alkolsüz İçecekler, 11,75 puanla Ulaştırma ile 6,91 puanla Lokanta ve Oteller gruplarından gelmiştir.

-C endeksi, (enerji, gıda, içecek, tütün, altın hariç TÜFE) Ağustos ayında yüzde 8,89 oranında artmıştır. Çekirdek enflasyonun ana alt kalemlerinden Temel Mallar grubu fiyatları yüzde 8,57 oranında artarken, Hizmet grubu fiyatları yüzde 9,19 oranında artmıştır.
-Çekirdek enflasyon yıllık artış oranı yüzde 64,85 olarak gerçekleşmiştir. Temel Mallar grubu yıllık fiyat artışı yüzde 51,97, Hizmet grubu yıllık fiyat artışı ise yüzde 79,57 olarak gerçekleşmiştir.
Çekirdek enflasyonun 12 aylık ortalama değişim oranı 0,34 puan artışla yüzde 54,72’den yüzde 55,06’ya yükselmiştir.
Yİ-ÜFE Ağustos ayında yüzde 5,89 oranında artmış ve Yİ-ÜFE yıllık artış oranı yüzde 49,41 olarak gerçekleşmiştir.
-Sanayinin dört ana sektöründen İmalat endeksi Ağustos ayında yüzde 5,41 oranında artmıştır. Buna göre yıllık değişim oranı yüzde 54,41 olarak gerçekleşmiştir.
-Sanayinin dört ana sektöründen Elektrik, gaz ve buhar fiyatları ise Ağustos ayında yüzde 10,16 oranında yükselmiştir. Buna göre yıllık değişim oranı yüzde 8,21 oranında azalış göstermiştir.
–Ana sanayi gruplarından Ara malı fiyatları Ağustos ayında yüzde 3,83 oranında artmıştır. Bir önceki yılın aynı ayına göre ara malı fiyatlarında yüzde 46,41 oranında yükseliş kaydedilmiştir.
-Enerji fiyatları ise Ağustos ayında yüzde 14,27 oranında artmıştır. Bir önceki yılın aynı ayına göre enerji fiyatlarında yüzde 20,70 oranında yükseliş kaydedilmiştir.”

TCMB eski Baş Ekonomisti ve Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hakan Kara da yaptığı sosyal medya paylaşımında  gıda fiyatlarındaki artışa şöyle dikkat çekti:

1978’den bu yana Temmuz-Ağustos gıda enflasyonu. pic.twitter.com/RYAv8P58g4

— Hakan Kara (@ali_hakan_kara) September 4, 2023