Dağlık Karabağ’da ateşkes sağlandı, Erivan karıştı

Azerbaycan’ın salı günü Dağlık Karabağ bölgesinde Ermeni hükümetine karşı başlattığı operasyonda ateşkes sağlandı. Yerel saatle 13:00’ten itibaren yürürlüğe giren anlaşma, bölgede aktif olan Ermeni silahlı güçlerinin dağıtılmasına yönelik hükümler içeriyor.

Sadece bir gün sürmüş olsa da operasyon sırasında ölü ve yaralı sayısı gece boyunca arttı. Operasyonlar sırasından en az 32 kişinin öldüğü, 200 kişinin ise yaralandığı bildirildi. İhtilaflı bölgedeki Geghan Stepanyan, hayatını kaybedenlerden yedisinin sivil olduğunu, bu yedi kişiden ikisinin çocuk olduğunu söyledi.

Karabağ’ın başkenti Hankendi ile Bakü’den temsilcilerin perşembe günü Azerbaycan’ın Yevlah kentinde müzakereler için bir araya geleceği doğrulandı. Dağlık Karabağ’daki yerel yönetimin feshedilmesini talep eden Azerbaycan, görüşmelerde bölgenin yeniden Bakü hükümetine entegre edilmesine ilişkin planların ele alınacağını bildirdi.

Hankendi’de yasalara aykırı bir şekilde seçilen yerel hükümet ise bölgenin yeniden entegrasyonuna dair bir konudan bahsetmedi. Yapılan açıklamada, “Ermeni silahlı kuvvetlerinin kalan birliklerinin Rus barış gücünün konuşlandığı bölgeden çekilmesi, Dağlık Karabağ savunma ordusunun silahlı birliklerinin dağıtılıp tamamen silahsızlandırılması ve ağır silahların mümkün olan en kısa sürede imha edilmesi amacıyla Dağlık Karabağ topraklarından çekilmesi’ konusunda anlaşmaya varıldığı belirtildi.

Azerbaycan medyasının Dışişleri Bakanlığı’na dayandırdığı haberinde Bakü’nün çatışmanın yaşandığı ‘stratejik açıdan önemli pozisyonlardan 90’dan fazlasının kontrol altına alındığını duyurdu. Bakanlıktan bir sözcü, “Bu silahlı güçlerin Karabağ’dan gönüllü olarak ayrılmalarını sağlamak için gerekli koşullar sağlandı” dedi. Ulusa sesleniş yapan Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev, Karabağ’daki ayrılıkçı Ermeni silahlı güçlerin bölgeden çekilmeye başladığını söyledi.

Birleşik Krallık’ın Azerbaycan elçisi Elin Suleymanov, El Cezire’ye verdiği demeçte, “Bu güçlerin provokasyonları, silahların konuştuğu olaylara neden oldu. Bunlar arasında Azerbaycanlı sivillerin mayın ile öldürülmesi ve Azerbaycan’ın bu güvenlik tehdidine verdiği karşılık da var” dedi. Suleymanov bölgedeki Ermeni silahlı kuvvetlerin çekilmesiyle barış müzakerelerinin yeniden ciddi bir şekilde başlayabileceğini belirterek, “Herkesin yararına olacak kalıcı bir barış süreci için birlikte çalışabiliriz” sözlerini dile getirdi.

Arabuluculuğu Rusya yaptı

Taraflar, anlaşmaya arabuluculuk edenin Rus barış gücü olduğunu söyledi. Vedomosti gazetesinin bildirdiğine göre, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi ile görüşmesinde, Dağlık Karabağ’da barışçıl bir çözüme ulaşılmasını beklediklerini belirtti. Rusya Savunma Bakanlığı ise barış gücü merkez üssünde şu anda 1049’u çocuk olmak üzere 2261 sivilin bulunduğunu bildirdi.

Hankendi’de bulunan bir gazeteci Ermeni basınına kentteki çatışmaların durduğunu belirterek, “Yine de insanlar sığınaklardan çıkmakta tereddüt ediyor, sadece birkaç kişi hava almak için dışarı çıktı” diye aktardı.

Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, ilerleyen saatlerde yaptığı açıklamada, Dağlık Karabağ’ın Azerbaycan’ın ‘iç sorunu’ olduğunu vurgulayarak, “Azerbaycan, Ermenistan tarafından da daha önce kabul edildiği üzere kendi toprakları üzerinde faaliyet yürütüyor. Bu, Azerbaycan’ın kendi iç meselesidir” dedi.

Paşinyan ateşkese sıcak bakıyor

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ise bölgedeki çatışmanın şiddetinin büyük ölçüde azaldığını teyit etti. Bununla birlikte Paşinyan, Armenpress’e verdiği demeçte, Ermenistan’ın ateşkes anlaşmasına müdahil olmadığını söyleyerek, “Ağustos 2021’den beri Dağlık Karabağ’da askerimiz olmadığını defalarca söyledik” dedi ve anlaşmada sözü geçen Ermeni askerlerinin hangi askeri birlikler olduğunun açık olmadığını söyledi. 

Paşinyan ayrıca televizyonda Ermenilere seslendiği bir konuşmada, “Askeri tırmanışın devam etmemesini umuyoruz, çünkü mevcut durumda istikrarı sağlamak ve çatışma faaliyetlerini durdurmak çok önemli” dedi.

Bu arada Putin ile Paşinyan hem Karabağ’da yaşananları hem de ikili ilişkileri konuşmak için telefonda görüştü. Bu görüşme, Paşinyan’ın bir İtalyan gazetesine verdiği, ‘Rusya Ukrayna savaşı nedeniyle daha kendine yetemiyor, bizi nasıl korusun?’ minvalindeki söylemlerinden sonra dikkat çekici. Paşinyan hükümeti, son zamanlarda ABD ile ortak tatbikat yapma ve Ukrayna’ya insani yardım gönderme gibi Batı eksenine kayma meyli göstermişti.

Erivan karıştı

Ancak Erivan’daki karışık durum devam ediyor. Yüzlerce protestocu bir araya gelerek hükümetin Dağlık Karabağ’daki etnik Ermenileri desteklemek için çaba göstermesini istedi. Çoğu gençlerden oluşan protestocular, Erican’ın merkezindeki Cumhuriyet Meydanı’nda toplandı.

Erivan’da Tiyatro ve Sinema öğrencisi olan esasen Hankendi doğumlu 21 yaşındaki Samvel Sarkisyan, Ermenistan’ın Karabağ’a yardım etmesi gerektiğini söyleyerek, “Ermenilerin Artsakh ile birleşip savaşmasına ihtiyacımız var. Ermeniler başka bir ülkeyi, başka bir dini kabul edemez. Biz niye edelim? Ermenistan neden kendi parçasını başka bir ulusa versin?” dedi. Meydandakilerden bazıları, ‘Artsakh!’ diye bağırırken, bazıları da Paşinyan’ı kast ederek, “Hain Nikol!” diye bağırdı.

#BREAKING #Armenia Live from the protest in Yerevan in front of the Government building.
Footage: RIA pic.twitter.com/2JxneJwGDh

— The National Independent (@NationalIndNews) September 20, 2023

Azerbaycan operasyonu neden başlatmıştı?

Bakü’yü operasyon başlatmaya iten olay iki ayrı yerde patlayan mayınlar oldu. Hocavent’te Ahmetbeyli-Fuzuli- Şuşa kara yolu üzerinde Azerbaycan Otomobil Yolları Devlet Ajansı’na ait bir kamyonun geçişi sırasında mayının patlaması sonucu kamyondaki iki kişinin yaşamını yitirdiği bildirildi. Olay yerine giden polis aracının başka bir mayına basması sonucu 4 polis de öldü.

Azerbaycan, bu mayın patlamalarından Ermeni silahlı güçlerini sorumlu tuttu. Azerbaycan Savunma Bakanlığı tarafından salı günü yapılan açıklamada, yetkililer bölgedeki ‘geniş ölçekli provokasyonları bastırmak’ amacıyla ‘terörle mücadele operasyonu’ başlatıldığını bildirdi.

Ermeni tarafı ise Azerbaycan’ın iddialarının, ilgiyi ‘Laçin Koridoru’nun kapatılmasının yarattığı insani krizden çekmeyi amaçlayan bir yalan’ olduğunu iddia etti. Bölgede son zamanlarda en çok konuşulan konu Laçin Koridoru’nun yeniden açılıp açılmadığıydı. Aralık 2022’de çevre aktivisti olduğunu söyleyen Azeri siviller Laçin Koridoru’nu kapatmaya başladı ve Nisan 2023’te Azerbaycan koridor boyunca yeni bir güvenlik kontrol noktası oluşturmuştu.

Bu da Ermenistan ve Dağlık Karabağ arasındaki insan ve ürün akışını acil tıbbi tahliyeler dışında kesintiye uğratmıştı. Azerbaycan bu kararı, yolun silah kaçakçılığı için kullanılmasını önlemek amacıyla aldığını söylese de ABD başta olmak üzere birçok Batı ülkesi bunun ‘insani durumu hızla kötüleştirdiğini’ belirtmişti.

Ateşkes imzalanana kadar iki ülke arasında üçüncü bir Karabağ savaşının başlayacağından korkuldu. Siyasetçi Roben Vardanyan, İngiliz haber ajansı Reuters’a demeç veren Ruben Vardanyan, bunun ‘büyük bir savaşın başlangıcı’ olduğunu söylemişti. “Azerbaycan tam teşekküllü operasyon başlattı” diyen Verdanyan, “Bize ya gitmememiz ya da bölgenin Azerbaycan’a ait olduğunu kabul etmemiz gerektiğini söylüyorlar. Bu temelde tipik bir etnik temizlik operasyonu ve çok sayıda sivilin öldürüldüğü bir savaş” iddiasında bulundu.

Azerbaycan Savunma Bakanlığı ise saldırıların esas hedefinin sınır hattındaki mevziler, Ermeni ordusunun uzun zamandır ateşleme mevkii olarak kullandığı yerler, savaş varlıkları ve askeri tesisler olduğunu belirterek, tehlikeli bölgedeki sivil halkın tahliyesi için insani koridor açıldığını bildirmişti. Bakanlık ayrıca operasyonların Ermenilerin yasa dışı askeri oluşumları teslim olana ve ayrılıkçı hükümet dağıtılana kadar devam edeceğini açıklamıştı.

Erdoğan ve Paşinyan görüştü: Dağlık Karabağ’da neler oluyor?