Basılı kitabın zamana meydan okuduğu yer: TÜYAP İstanbul Kitap Fuarı 40 yaşında

Yıl 1982… 12 Eylül askeri darbesi karanlık olup çökmüş koca bir ülkenin üzerine. Kitap okumanın suç olduğu, kitapların da bu suçun delili olduğu zamanlar. Taksim Etap Otel’de 28 yayınevinin katıldığı bir fuar düzenlenir. Devrim gibi bir şeydir bu eylem o yıllar için. Ki rahmetli Deniz Kavukçuoğlu da “12 Eylül karanlığı altındaki yıllarda böyle bir atılım, adeta devrim niteliğindedir” der yıllar sonra. Kitaba düşman bir rejime karşı kitap fuarı düzenlemek devrim olduğu kadar bir meydan okumadır aynı zamanda…

Okur sahip çıkar kitaba ve fuarına ve her yıl büyüte büyüte bu günlere gelinir. Bu günler dediğimiz de yarım milyonu aşan bir ilgidir… O günlerden bu günlere sadece kitap düşmanlarına meydan okunmadı. Aynı zamanda dijital dünyaya da meydan okuyor yayın dünyası. Her şeyin dijitalleştiği bir zamanda basılı kitap hala gözde…

Basılı kitabın hala varolma nedeni beynimizin okuma eylemi eğilimi

Geçen gün 40. TÜYAP İstanbul Kitap Fuarı’nın programının açıklandığı toplantıda Türkiye Yayıncılar Birliği Başkanı Kenan Kocatürk’e sorduk bunu: Nasıl oldu da hala kitap dijitalleşemedi?

Tabii ki kitabın da dijitalleşmesi için hamleler yapıldığını, e-kitabın bir dönem çok gözde olduğunu anlattı Kocatürk ve bilimsel araştırmaların ortaya koyduğu gerçekler karşısında yayın dünyasının daha temkinli bir yol haritası çizdiği söyledi:

“Yapılan araştırmalar okuma eyleminin basılı kitap söz konusu olunca e-kitaba göre daha uzun sürdüğünü gösterdi. Dijital ortamda en fazla 30-40 dakika sonra okuma eylemini okurun sonlandırdığı anlaşıldı. Oysa basılı kitapta okurun alışkanlığına göre üç dört saate çıkabiliyor. Çünkü beynimiz her sayfa çevrildiğinde bir es veriyor ve eylemin bir başı bir de sonu olduğunu anlıyor. Dijital okuma pratiğinde beynimiz böyle algılamıyor ve bir belirsizlik içinde kalıyor. Bunun için de yarım saat içinde eylemi sonlandırmak istiyor. Bu gerçek anlaşıldığı zaman yayın dünyası daha hibrit bir yol haritası çizdi kendine yani dijital dünyanın nimetlerinden yararlansa da tamamen vazgeçmedi basılı kitaptan.”

Yani gazetelerin dijitalleştiği, dijital ekranın hayatın her alanına sirayet ettiği bir dünyaya, beynimizin okuma eylemi alışkanlığı kitabın basılı olarak kalmasını sağlamış durumda.

Kitapla haşır neşir olan çocuklar hayatta daha avantajlı

Peki dijital dünyaya doğan yeni kuşaklar büyüyünce basılı kitaba veda edecek miyiz? Kocatürk yine bilimsel araştırmalardan bahsediyor: “Basılı kitapla 0-4 yaş arasında haşır neşir olan bir çocukla, haşır neşir olmayan bir çocuk arasında kendini ifade etme, okuduğunu anlama konusunda ciddi farklar var olduğu görüldü. Mesela babası ve annesi tarafından kendisine kitap okunan çocuğun, okuma yazma öğrendikten sonra okuduğu ya da dinlediği cümleyi anlama kapasitesi, kendisine kitap okunmayan çocuğa göre beş kat daha fazla. Yani basılı kitapla tanışan bir çocuk dijital dünyada bile hala basılı kitabı tercih ediyor. Dünyada öğrencilerin okulda öğrendikleri bilgi ve becerileri günlük yaşamda kullanma becerisini ölçmek için kullanılan Pisa sınavlarında Türkiye’nin durumu düşünün, bu direkt kitap okuma eylemiyle ilgili.”

İşte bu gerçekler nedeniyle yayın dünyası şevkle girdikleri dijitalleşme süreciyle ilgili farklı bir yol haritası çizmiş. Beynimizin okuma eyleminde basılı kitaba yatkınlığını göz önüne alınarak, dijital dünyaya adapte olmaya çalışmış yayıncılar. Sonuç basılı kitap hala gözde işte…

39 yılda 12 milyon okura ulaşıldı

Türkiye’de kitabın en çok ilgi gördü yer de TÜYAP İstanbul Kitap Fuarı… 1982’deki fuarı 62 bin okur ziyaret ettiğini biliyoruz. 39 yıl boyunca da toplam 12 milyon okur yolunu düşürmüş fuara. 15 bin yayınevi ve sivil toplum kuruluşunu katılmış. Pandemi olmasaydı belki bugün 750 bin insan gidecekti kitap fuarına. Çünkü 2019’da 600 bini geçmişti fuara giden okur sayısı. Pandemide zorunlu mola verildi. Geçen yıl düzenlendiğinde 465 bin okur fuara gitti. TÜYAP Fuarlar Yapım A.Ş. Genel Müdürü İlhan Ersözlü bu yılki hedeflerinin yarım milyonu geçmek olduğunu söylüyor.

Gelelim 40 yaşındaki TÜYAP İstanbul Kitap Fuarı’nın bu yılki programına…

Onur Yazarı Prof. Dr. Nermin Abadan Unat

28 Ekim-5 Kasım arasında gerçekleşecek kitap fuarın bu yılki teması Yaşasın Cumhuriyet. Cumhuriyetin edebiyatla, kitapla olan serüveni de çeşitli etkinliklerin ana konusu olacak. Fuarın Onur Yazarı ise Türkiye’nin Cumhuriyet serüvenine tanıklık eden, hocaların hocası olarak anılan, yazar, çevirmen, hukukçu, sosyolog, siyaset ve iletişim bilimci Prof. Dr. Nermin Abadan Unat. Fuar süresince Unat’ın yaşamı ve eserleri üzerine, kendisinin de katılımıyla çeşitli panel ve söyleşiler düzenlenecek. Ayrıca yazarın yaşamına ve eserlerine odaklanan bir kitap da yayımlanacak.

Fuar kapsamında, 28-31 Ekim tarihleri arasında açık olacak uluslararası salonda bu sene yurt dışından Kuzey Makedonya, Almanya, Çin, Romanya ve İran’dan yayınevleri yer alacaklar. Bu yayınevleri söyleşiler ile ilgili ülkelerdeki yayıncılık dünyasıyla  ilgili bilgiler paylaşacaklar. Bu yılın odak pazar ülkesi ise Hindistan…

Ayrıca Türk edebiyatının yurtdışında görünür kılınması için başlatılan TEDA projesi kapsamında Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkilileri 15 farklı ülkeden gelecek yayıncılar, katılımcı yayınevleri temsilcileriyle birebir görüşmeler gerçekleştirip telif alışverişinde bulunacak.

Çizgi roman ya da günümüz tabiriyle grafik roman fuarın özel ilgi gösterdiği bir tür olacak bu yıl. 1 Kasım Çarşamba günü ‘İllüstratör ve Yayıncı Buluşması’ gerçekleştirilecek. Buluşmanın hedefinde bu türe meraklı çocuk ve gençler var. Bunun için fuar 1 Kasım’da tüm çocuk ve gençlik yayıncılarıyla ile illüstratörleri buluşturmayı hedefliyor. Etkinlik kapsamında, yayınevi yetkilileri ile illüstratörlerin bir araya geleceği ikili görüşmelerin yapılması planlanıyor.

Rakamlarla 40. Tüyap İstanbul Kitap Fuarı

* Fuar 10 salonda düzenlenecek.

* Toplam 40 bin metrekarelik alanda kurulacak.

* Fuara yurt içi ve yurt dışından 998 yayınevi ve sivil toplum kuruluşu katılacak.

* Fuarda 400’den fazla kültür etkinliği düzenlenecek.

* Fuarda 2000’den fazla yazar imza günü düzenleyecek.

TÜYAP’ın Onur Yazarı, bir Cumhuriyet çınarı: Nermin Abadan Unat