Refik Anadol müzenin belleğini sanat yaptı

Burada ilk yazmaya başladığım gün sitenin bir özelliği  dikkatimi çekmişti. sonra da her gün dikkatle ve zevkle okumaya başladığımda bu özellik kafamda daha da netleşti.

10haber.net hem modern yaşama ait olayları ve yaşamları en iyi takip edip haberleştiriyor hem de bu  tavrıyla modern ‘durumumuza’ yeni tanımlar getiriyor.

***

Eğer sitenin kurucusu İsmet Berkan ile aramızda sümekte olan modern-post modern tartışmasını izliyorsanız onun modern düşünceyi net biçimde içselleştirmiş olduğunu ve moderni kapsamlı biçimde savunduğunu biliyorsunuzdur. Onun bu tavrı sitenin tercih ettiği haberlere  ve yorumlara da yansıyor.

Hakkında övgü yapıyor olabilirim ama bu arada İsmet’in son yazısına cevabımı da hazırlamaktayım.

***

Sitenin moderni tanımlayan haberleri arasında sanatçı Refik Anadol ile New York’un etkili sanat eleştirmeni arasında yaşanan tartışma hakkındaki haber bence sitenin modern hayatta neyin önemli olduğu konusundaki tavrını göstermek açısından çok önemliydi.

***

Village Voice yıllarından bu yana ilgiyle takip edip severek okuduğum Jerry Saltz şimdilerde New York dergisinde yazıyor ve sosyal medyada da çok aktif. Village Voice’daki yazılarını topladığı ‘Seeing Out Loud’ kitabını arada bir hem bilgilenmek hem de keyif için okurum.

***

Güçlü mizah kültürü nedeniyle içinden büyük stand-up komedyenleri çıkarmış olan yahudi cemaatinin bu boyutundan almış olması gereken hayli yıpratıcı bir mizah anlayışı var Saltz’ın.

***

‘Unsupervised adını verdiği eseri MOMA da sergilenen Refik Anadol ile arasındaki tartışma eleştirmenin bu zaman zaman tuhaf olabilen mizah anlayışı yüzünden de sertleşmiş olabilir.

Ben Refik Anadol’un eserini dijital ortamda gördüğümde çok şaşırmış ve çok da beğenmiştim. Bu nedenle genelde fikirlerine saygı duyduğum eleştirmenin eseri beğenmemesini ve bunu bir bilgisayar ekran koruyucusuna benzetmesini şaşkınlıkla karşılamıştım.

***

hakkında yazacağı eserleri görmeden önce sanatçısıyla konuşmayan Saltz’ı eleştirisinin ağırlığı yüzünden eleştirmek, hiçbir eleştirmene bu yüzden kızmak doğru olmadığından haddim değil.

Neyse sonra Anadol ile Saltz buluştular da iş daha fazla büyümeden sona erdirildi.

***

Adorno’un 1953 yılında kaleme aldığı ‘Valery, Proust ve müze’ başlıklı çok önemli bir makalesi var.

benim çok önem verdiğim sanat tarihçisi ve teorisyeni Hal Foster ‘Tasarım ve Suç’ adlı kitabında Valery ile Proust’un ‘görmenin müzesel diyalektiğini’ oluşturduklarını anlatıyor. Adorno’ya göre Valery müzenin ‘geçmişin sanatını ölüme yolladığımız yer’ olduğu düşüncesini temsil etmektedir.

Proust ise tam da Valery’nin durduğu yerden, sanat eserlerinin özel aile mezarlıkları gibi olan müzedeki ölümünden sonraki hayatı ile işe başlar. Onun hareket noktası atölyedeki sanat üreticisi değil müzedeki izleyicidir. Proust’un idealist izleyicisi için müze atölyenin fantasmagorik mükemmelliğe ulaşmış hali, sanat üretiminin maddi dağınıklığının damıtılıp süzüldüğü tinsel bir yerdir… Proust’a göre müze bir şeyleşme alanından ziyade düşlemsel bir yeniden canlanma hatta tinsel idealizasyon mekanıdır.’ (Hal Foster,’Tasarım ve Suç’ sayfa95-96)

***

Moma gibi müzeler bu bahsedilen düşlemsel yeniden canlanmayı, görülen sanatın geçmişle bağlantısını da izleyenin kafasında canlandırarak gerçekleştirir. bu açıdan müzelerin bizlerde canlandırdığı sanatsal bellek çok önemlidir.

***

Refik Anadol’un bu sanatsal belleğe yaklaşımı gerçekten çok orijinal ve devrimci.

Anadol Unsupervised’da MoMA koleksiyonunda bulunan ve 200 yıl içinde üretilmiş sanat eserlerini yapay zeka kullanarak yorumladı. Resim ve fotoğraflardan araba ve video oyunlarına kadar müzede yer alan tüm çalışmalar yapay zeka destekli soyut görüntülere dönüştürüldü.

Eser, Refik Anadol Studio’nun kolektif görsel anılara dayalı veri estetiğini araştıran “Machine Hallucinations” projesinin parçası. Sanatçı ve ekibi projenin başladığı 2016’dan bu yana dijital arşivlerden ve kamu kaynaklarından veri toplayarak, bunları makine öğrenmeli sınıflandırma modelleriyle işliyor. Ekip Unsupervised için müzede 130 binin üzerindeki parça meta veriyi bir makinenin zihninde işledi.

Ve sonuç dediğim gibi bence muhteşem bir görsel şölen olmuş. herkese dijital ortamda bulup izlemesini tavsiye ediyorum.