2023 en pahalı yıl oldu

2023, Merkez Bankası web sitesindeki verilere göre  Türkiye’de fiyatların son 19 yılda en çok arttığı yıl oldu. Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre Tüketici Fiyat Endeksi’ndeki (TÜFE) değişim aralık ayında bir önceki aya göre yüzde 2,93; bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 64,77; bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 64,77 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 53,86 olarak gerçekleşti. Yıl sonu enflasyon verisi, ekonomi yönetimini hedeflere uygun gerçekleştiği gerekçesiyle memnun etse bile fiyatların artmaya devam ettiğini ve bu artışın mayıs ayına kadar devam edeceğini gösteriyor.

Akademisyenlerin ve ekonomistlerin bağımsız biçimde oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu’na (ENAG) göre ise Tüketici Fiyat Endeksi (E-TÜFE) aralık ayında yüzde 4,12 arttı. E-TÜFE’nin 2023 yılındaki artışı yüzde 127,21 olarak gerçekleşti. İstanbul Ticaret Odası ise 2023 Aralık ayında İstanbul’da; perakende fiyat hareketlerinin göstergesi olan İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’nin bir önceki aya göre yüzde 3,52; yıllık bazda ise yüzde 74,88 oranında arttığını açıklamıştı.

Merkez Bankası enflasyon hedefinde net konuşamıyor

TÜİK’e göre yıllık bazda en az artış gösteren ana grup doğal gaz fiyatlarındaki sübvansiyon sayesinde yüzde 40,39 ile konut, en yüksek artış gösteren grup ise yüzde 93,24 ile lokanta ve oteller oldu. Giyim ve ayakkabı harcama ana grubu ise yüzde 40,74 ile fiyatların konuttan sonra en arttığı grup oldu. Ancak Merkez Bankası eski Başekonomisti ve Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hakan Kara yaptığı bir sosyal medya paylaşımıyla bu veriyi sorguladı:

Yorumsuz. pic.twitter.com/npEm2M0whS

— Hakan Kara (@ali_hakan_kara) January 3, 2024

Doçent Dr. Orhan Karaca da yaptığı sosyal medya paylaşımında daha önce büyük ölçüde paralel seyreden TÜİK ile İTO verilerinin farklılaştıktan sonra birbirine yaklaşmaya başladığına dikkat çekerek şunları vurguladı:

2023 yılı enflasyonu TÜİK’e göre %64,8 olurken İTO’ya göre ise 10,1 puan daha yüksek ve %74,9 olarak gerçekleşti. İki serideki aylık değişim oranları daha önce büyük ölçüde paralel seyrederken, “hiçbir şey olmadıysa bile bir şeyler oldu” ve Nisan 2022-Mayıs 2023 döneminde… pic.twitter.com/ad4HDMsYxQ

— Orhan Karaca (@Dr_OrhanKaraca) January 3, 2024

Ana harcama grupları itibarıyla 2023 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre en az artış gösteren ana grup yüzde -1,33 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık, 2023 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 5,30 ile eğlence ve kültür oldu. Endekste kapsanan 143 temel başlıktan (Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması-COICOP 5’li Düzey) 2023 yılı Aralık ayı itibarıyla, 20 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 11 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 112 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti.

TÜİK’in açıkladığı 2023 enflasyonu geçen yıl fiyatların rekor düzeyde arttığını, Türkiye’de işlerin özellikle 2021’de zıvanadan çıkmaya başladığını gösteriyor. 2019’da yüzde 11,84 olan perakende fiyat artışları yüzde bir sonraki yıl yüzde 14,60’a çıktı. Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal’ın görevden alındığı ve faizlerin aşağıya çekilmeye başlandığı 2021’de ise bu oran yüzde 36,08’e fırladı. TL’nin değer kaybını önlemek için kur korumalı mevduat gibi ‘asrın icadı’ projelerin yoğun şekilde devreye alındığı ve faizlerin ardı ardına düşürüldüğü 2022’de  ise gerçek anlamda bir enflasyon patlaması görüldü. Fiyatlar 2022’de yüzde 64,27 oranında  artarken seçimlerin yapıldığı geçen yıl ise genişlemeci politikalar nedeniyle enflasyon uçuşuna devam etti.

Şimşek: Enflasyonda revize hedeflerimizi tutturuyoruz

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek 2023 yılı enflasyon verilerinin açıklanmasının ardından sosyal medya hesabından değerlendirmede bulundu. 2023 yılsonu gerçekleşmelerinin uyguladıkları programla uyumlu seyrettiğini belirten Şimşek sosyal medya paylaşımında şu görüşleri dile getirdi:

Uyguladığımız programın gerçekçi ve tutarlı hedefleri sayesinde öngörülebilirliği artırdık.

2023 yılsonu gerçekleşmeleri programımız ile uyumlu seyrediyor ve revize hedeflerimizi tutturuyoruz.

Aylık enflasyonda devam eden düşüş ile yılsonu enflasyon yüzde 64,8 gerçekleşti.…

— Mehmet Simsek (@memetsimsek) January 3, 2024

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, enflasyonla mücadelenin kararlılıkla devam etmesi sayesinde Orta Vadeli Program’daki yıl sonu öngörüsü altında kalmayı başardıklarına dikkat çekti.

Sosyal medya paylaşımında uygulanan para ve maliye politikaları sayesinde aylık bazda enflasyondaki düşüşün temmuz ayından bu yana devam ettiğini belirten Yılmaz şu görüşleri dile getirdi:

TÜFE’deki değişim 2023 Aralık ayında bir önceki aya göre yüzde 2,93, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 64,77 olarak gerçekleşmiştir. Enflasyonla mücadelenin kararlılıkla devam etmesi sayesinde Orta Vadeli Program’daki yıl sonu öngörümüzün de altında kalmayı başarmış…

— Cevdet Yılmaz (@_cevdetyilmaz) January 3, 2024

İstanbul’da aylık enflasyon başını eğmeye başladı yıllık ise direniyor

CHP: Enflasyonu düşük açıklamak insanların parasını gasp etmektir

CHP Genel Başkan Yardımcısı Gamze Taşcıer, TÜİK’in açıkladığı aralık ayı enflasyon verilerine ilişkin, “Saray güdümündeki TÜİK masa başında hazırlanan enflasyon verisini açıkladı. Emeği karşılığı ücret alan ve emeklilerin tümünü doğrudan ilgilendiren enflasyonun bilerek ve isteyerek düşük açıklanması, on milyonlarca insanın parasını daha cebine girmeden gasp etmektir” dedi. Taşçıer bugün özellikle emekliler, olağanüstü düşük aylıklara mahkum edilmiş bir halde hayatta kalmaya çalıştıklarını belirterek şunları söyledi:

“Bugün Türkiye’de 6.1 milyon emekli ya bir işte çalışıyor ya da iş arayışını sürdürüyor. Kayıt dışılarla birlikte bu sayının çok daha yüksek olduğu, bir gerçek olarak karşımızda duruyor. Biz CHP olarak, Erdoğan iktidarının kendi elleriyle batırdığı ekonominin, kendi elleriyle batırdığı ekonominin ve patlattığı enflasyonun faturasını emekçiye, emekliye kesmesini kabul etmiyoruz. Kemer sıkılacaksa, önce saraydan başlasın, önce bu tabloyu yaratanlar kemer sıksın.”

Üretici enflasyonu ürünlere yansıtmış

TÜİK 2023 yılı Aralık ayında Yİ-ÜFE’nin (2003=100) kasıma göre yüzde 1,14, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 44,22, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 44,22 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 49,93 arttığını açıkladı. TÜFE’nin hem aralık ayında hem de yılın tamamında ÜFE’ye göre hayli yüksek oranda artışı öteden beri maliyet artışlarını ürüne yansıtamadığından ve kârsızlıktan yakınan üreticinin bu kez farklı davrandığını gösteriyor.

Çekirdek enflasyon da uçtu

Cumhurbaşkanlığı Bütçe ve Strateji Başkanlığı enflasyonla ilgili değerlendirmesine göre çekirdek enflasyonda yıllık artış oranı yüzde 70,64 olarak gerçekleşti. Değerlendirmede çekirdek enflasyonla ilgili “Çekirdek enflasyonun 12 aylık ortalama değişim oranı 1,65 puan artışla yüzde 56,82’den yüzde 58,47’ye yükselmiştir. Temel Mallar grubu yıllık fiyat artışı yüzde 52,81, Hizmet grubu yıllık fiyat artışı ise yüzde 90,66 olarak gerçekleşmiştir.” denildi.

Başkanlığın değerlendirmesine göre 2023 yılı Aralık ayında TÜFE’nin yüzde 2,93 oranında arttığı belirtilerek “Aralık ayındaki artışla birlikte yıllık enflasyon bir önceki aya kıyasla 2,79 puan artarak yüzde 64,77 düzeyinde gerçekleşmiştir” denildi. Değerlendirmeye göre yüzde 4,81 oranında artan gıda ve alkolsüz içecekler grubu fiyatları aralık ayı enflasyonunun temel belirleyicisi oldu ve grubun enflasyona katkısı 1,26 puan olarak gerçekleşti.

Bu arada yıl bazında en düşük artışın görüldüğü konut grubu fiyatları kışın da gelmesiyle birlikte artan ısınma ihtiyacı nedeniyle yüzde 4,97 artarak enflasyonun temel belirleyicilerinden oldu ve enflasyona katkısı 0,69 puan olarak gerçekleşti.

Bütçe ve Strateji Başkanlığına göre yüzde 3,65 oranında artan ev eşyası grubu fiyatları aralık ayı enflasyonunun temel belirleyicilerinden bir diğeri oldu ve enflasyona 0,30 puanlık katkı yaptı., Değerlendirmede şu görüşlere yer verildi:

“Yıllık enflasyona en büyük etki 18,31 puanla gıda ve alkolsüz içecekler, 11,63 puanla ulaştırma ile 7,29 puanla lokanta ve oteller gruplarından gelmiştir.

C endeksi, (enerji, gıda, içecek, tütün, altın hariç TÜFE) Aralık ayında yüzde 2,31 oranında artmıştır. Çekirdek enflasyonun ana alt kalemlerinden Temel Mallar grubu fiyatları yüzde 2,24 oranında artarken, Hizmet grubu fiyatları yüzde 2,36 oranında artmıştır.”