Rusya ekonomisinde muamma: Savaş zarar mı verdi yoksa güçlendirdi mi?

Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) geçen hafta Rusya’yla ilgili yayınladığı rapor dikkat çekici tespitler içeriyordu. Raporda Rusya ekonomisinin Ukrayna savaşı sırasında iyi dayandığına vurgu yapılarak, “Geçen yıl hafif bir gerileme yaşandı, bu yıl küçük bir daralma ile karşı karşıya ancak 2024 yılında sağlıklı bir büyüme seviyesine sahip olacağını tahmin ediyoruz” deniliyordu.

The Guardian’da yayınlanan analize göre bu rapor, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden kısa bir süre sonra ülkenin yüzde 15’e varan bir daralmayla karşı karşıya olduğu uyarısıyla ve geçen ay oligark Oleg Deripaska’nın uluslararası yaptırımların gelecek yıl Kremlin’in mali kaynaklarını tüketeceği yönündeki tahminiyle çelişiyor gibi görünüyor.

Ancak bazı uzmanlar IMF’nin gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) gibi geleneksel ekonomik ölçütlere odaklanmasını, ortada bir savaş olduğu ve bu rakamın artan askeri harcamalarla şişirildiği göz önüne alındığında uygunsuz olarak değerlendiriyor. Centre for Policy Research (CEPR) adlı akademisyenler ağı tarafından yapılan bir analiz, geçen yılki resesyonun, resmi rakamlara göre iki kat daha kötü olduğunu ortaya koyuyor.

ABD’den ‘yaptırım’ uyarısı: Türkiye-Rusya ticaretinin azaldığını görmek istiyoruz

Resmi rakamlara göre düşüş beklentinin altında

Rusya’nın GSYH’si 2022 yılında düştü ancak bu pek çok kişinin beklediği kadar fazla olmadı. Şubat ayında IMF nihai rakamların 2022’de GSYH’de yüzde 2’lik hafif bir düşüş göstermesini beklediğini, ardından 2023’te yüzde 0,3’lük bir artış ve 2024’te neredeyse yüzde 2’lik bir toparlanma beklediğini söyleyerek 145 milyonluk ekonominin sağlam olduğu ve savaşın ekstra maliyetlerini karşılayabileceği mesajını verdi.

Ancak bu değerlendirme, işgalin başlamasından bu yana özellikle de geçen yıl 120 bin sivilin zorunlu askerliğe alınmasından sonra artan askeri harcamaları da içeriyor. Princeton’da yaptırım uzmanı ve CEPR üyesi olan ekonomist Mikhail Mamonov, GSYH’nin savaşa doğrudan dahil olan herhangi bir ülke için, özellikle de resmi rakamların büyük olasılıkla çarpıtıldığı Rusya için bir rehber olarak kullanılmaması konusunda uyarıyor. Mağazalardaki harcamaların yüzde 10 düştüğünü ve bunun da reel ekonominin dramatik bir daralma yaşadığını gösterdiğini söyledi.

Putin itiraf etti: Batı’nın yaptırımları Rusya’nın ekonomisine zarar verebilir

Akademisyenlere göre üretim ve harcamalardaki düşüş sürecek

Avrupa Merkez Bankası’ndan ekonomist Adrian Schmith ve Groningen Üniversitesi’nden Hanna Sakhno tarafından yapılan bir CEPR çalışması, özel sektör faaliyetlerini ölçmek üzere bir “iç talep izleyici” üretmek için tüketici harcamalarının ötesine geçti. Google aramaları, uçak bileti alımları ve konut fiyat verileri de dahil olmak üzere 15 ayrı kaynaktan yararlanıyor.

İkili, odak noktası askeri olmayan faaliyetlere çevrildiğinde Rusya’nın geçen yılki durgunluğunun resmi rakamların gösterdiğinden daha geniş ve derin olduğu sonucuna vardı. İkili, özel tüketimin resmi rakamlardaki yüzde 1,8’lik düşüşten daha yüksek oranda, yüzde 4 oranında düştüğünü ancak askeri harcamaların tüm yönlerini dışarıda bırakarak kesin bir değerlendirme yapmanın mümkün olmadığını söyledi.

Resmi ölçümler bile askeri olmayan ekonomiye verilen zarar hakkında ipucu veriyor. Aralık 2022’de Rusya’nın toplam mal ithalatı bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 20 azalırken, teknoloji ithalatı yüzde 30 düştü. Geçen yıl otomobil üretimi yüzde 67, kazı makineleri yüzde 53 ve televizyon alıcıları üretimi yüzde 36 oranında azaldı.

Perakende satışlardaki düşüş, savaşın ortalama bir alışverişçinin psikolojisi üzerindeki etkisini de ortaya koyuyor. Geçen mart ayından bu yana harcamalarda görülen ve bu yıl da devam etmesi beklenen düşüşte, çok ihtiyaç duyulan ve satın alınmak istenen ürünlerin ablukaya alınması da rol oynuyor.