Şimdi geriye kimse kalmadı… Domuz böbreği nakledilen son hasta da öldü

54 yaşındaki Lisa Pisano domuz böbreği nakledilip hayatta kalmayı başaran tek hastaydı. Pisano’dan önce domuz böbreği ya da kalbi takılanların hepsi ölmüştü. 54 yaşındaki kadını ilginç kılan, hem böbrek yetmezliği olması, hem de mekanik kalp pompasına ihtiyaç duymasıydı. Dolayısıyla hem kalp pompası takılmış, hem de domuz böbreği nakledilmişti Pisano’ya. Ayrıca diğer nakillerden farklı olarak domuzun timüs bezi de 54 yaşındaki kadına aktarılmıştı. Ne var ki ameliyatının yapıldığı NYU Langone Health’e göre Lisano pazar günü hayatını kaybetti.

Pisano’nun nakli 12 Nisan’da yapılmıştı, ancak kan akışında sorunlar yaşandığı için 29 Mayıs’ta böbreği mecburen çıkarılmıştı. Hastanenin yöneticisi Robert Montgomery salı günkü açıklamasında Pisano’nun cesur ve fedakâr olduğunu söyledi. Montgomery salı günkü açıklamasında “Lisa’nın tıbba, cerrahiye ve ksenotransplantasyona katkıları abartılamaz… Lisa başka bir insanın yaşaması için birinin ölmesinin gerekmediği bir geleceği gerçekleştirmemize yardımcı oldu” dedi.

Pisano böbrek naklinden sonra basın toplantısında naklin kendisi için işe yaramasa bile kendinden sonrakilerin işine yarayabileceğini söylemişti. Bu Pisano gibi domuzdan nakil olmaya gönüllü diğer hastalar için de geçerliydi. Hiçbirinin kaybedecek bir şeyi yoktu; insandan naklin mümkün olmadığı gruba giriyorlardı. Zaten Amerikan Gıda ve İlaç Ajansı (FDA) bu tarz deneylere sadece ölme ihtimali olan insanların katılmasına izin veriyor.

Sadece ABD’de organ nakli bekleyenlerin sayısı 100 binin üstünde. Türkiye’de Kasım 2023 itibarıyla böbrek nakli bekleyenlerin sayısı ise 24 bin 449. Bu çalışma ksenotransplantasyon alanında kaydedilen son gelişme olması yönünden önemli. Organ Tedarik ve Nakil Ağı’na göre nakil bekleme listesine her sekiz dakikada bir kişi daha ekleniyor. Her gün bu listedeki 17 kişi organ beklerken hayatını kaybediyor. Oysa hayvandan insana nakil olan ksenotransplantasyon başka bir insanın fedakârlığına gerek kalmayacak bir yöntem sunuyor. Uzmanlar hayvanlardan alınacak organların yaşanan donör sıkıntısına çare olacağını düşünüyor. Domuzun öne çıkmasının sebebi ise çok daha hızlı üremeleri ve daha az maliyetli olmaları.

Pisano ksenotransplantasyondan önce birçok yöntem denediğini söylüyordu. Ameliyatın ardından esas amacının torunlarıyla vakit geçirerek onlarla oyunlar oynamaktı.

Bu organları naklederken hayvanlarda olup da insanda olmayan ve bu yüzden yabancı ajan olarak algılanan genetik özelliklerin dışarıda bırakılması gerekiyor. Pisano’nun durumunda böbreğe ek olarak timüs bezinin nakledilmesinin sebebi kadının organı vücuduna kabul etme şansını artırmaktı. Ancak kalp pompası domuzdan nakledilen böbreğe yeterince kan pompalayamadığı için nakilden 47 gün sonra 29 Mayıs’ta çıkarıldı. Böbreğin idrar üretebilmesi ve atıkları filtreleyebilmesi için kan akışının düzenli olması şart. Bu sağlanamayınca Pisano’nun böbreği de işlevini yerine getiremez oldu.

Böbrek nakli yapılan ilk hasta mart ayında 62 yaşındaki Richard Slayman olmuştu. Hatta ameliyattan iki hafta sonra taburcu edilecek kadar iyi olduğu düşünülüyordu, ama o da nakilden iki ay sonra öldü.