Gerald Durrell’den Korfu Üçlemesi: Ege’de bir ada, çatlak bir aile ve binlerce canlı

Ülkede hayvanları katledecek yasa için mecliste kavgaların çıktığı günlerde başladım bu kitaplara. Bitirdiğimde yasa onaylanmıştı. Bu nedenle böylesine doğa ve insan sevgisiyle dolu bu romandan bana kalan ‘neden böyleyiz’ sorusu oldu. Kertenkeleden kaplumbağaya, zeytin ağacından asmaya, yakamozdan deniz kestanesine kadar Yunanistan’ın Korfu adasına övgü olarak okunabilecek bu romanı okuduğunuzda etrafınıza bambaşka gözlerle bakmaya başlayacağınız kesin.

Gerald Durrell’in ‘Korfu Üçlemesi’nin ilk romanı ‘Ailem ve Öteki Hayvanlar’ daha önce farklı yayınevleri tarafından yayımlandı, hatta en son Helikopter Yayınları’ndan ‘Büyülü Ada’ adıyla çıkmıştı, bunu da ekleyeyim ki okumuş ya da almış olanlar şaşırmasın. Üçlemenin son iki romanı ilk kez Türkçede yayımlandı. Alfa Yayınları uzun bir süredir gerek polisiyelerde gerekse başka seri romanlarda düzgün bir sıra izleyerek hepsini yayımlıyor, yayıncılık dünyamızda az rastlanan bu özeni de mutlaka belirteyim.

‘Korfu Üçlemesi’nin kitapları sırasıyla şöyle: ‘Ailem ve Öteki Hayvanlar’, ‘Kuşlar, Hayvanlar ve Hısım Akraba’, ‘Tanrıların Bahçesi’. Gerald Durrell pek çok başka kitaptan sonra üçlemenin ilkini 1956’da yazmış. Sanırım epey ilgi görünce de uzun aralar vererek (1969-1978) üçlemeyi tamamlamış. İlk kitabın ilk bölümünde Durrell ailesiyle tanışıyoruz. (Bu arada ailede bir yazar daha olduğunu belirteyim, Türk okurun ‘İskenderiye Dörtlüsü’, ‘Avignon Beşlisi’nden çok sevdiği Lawrence Durrell.) Brighton’da yaşayan Durrell ailesinin beş üyesi var. Baba vefat etmiş. Bayan Durrell, en büyük oğul 23 yaşındaki Larry (Lawrence Durrell), tek kız Margo, ortanca oğul Leslie ve 10 yaşındaki yazarımız Gerry.

Biraz eserekli, bolca gürültülü, epey hiperaktif aile

İngiltere’nin yazı da kışı da beter olduğundan hastalıktan başını kaldıramayan Durrell ailesinde isyan bayrağını çeken Larry, Korfu adasında bir arkadaşı olduğunu ve bir an önce bu lanet coğrafyadan kaçıp gitmeleri gerektiğini söylüyor. Pat diye İngiltere’deki evi boşaltıp tonla bavul ve sandıkla Korfu’ya gidiyorlar. Şaşırmayın. Romanları okurken Durrell ailesinin daha çok misafir gelebilsin diye hop büyük villaya, sonra akrabalar gelemesin diye hop yine küçük villaya taşınmalarını görünce, biraz eserekli, bolca gürültülü, epey hiperaktif ama dünyanın en sevgi dolu ve tatlı ailelerinden biri olduğunu anlıyorsunuz. Tabii buna zengin olduklarını da eklemek gerek çünkü öyle her isteyenin yaşayamayacağı kadar renkli bir hayat yaşıyorlar.

Yazar olmaya hevesli büyük ağabey Larry: Lawrence Durrell

Korfu adasına gelip yerleşmeleri, sağ kolları olacak Spiro’yla tanışmaları, banyosu olan bir ev bulmaları epey heyecanlı. Biz de bu arada ailenin üyelerini küçük Gerry’nin gözünden iyice tanıyoruz. Büyük ağbi Larry yazar olmaya hevesli -ki olacak-, eve hiç durmadan sanatçı arkadaşlarını çağıran, ukala, annesini ve kardeşlerini sinir eden bir tip. Açıkçası romanları okuduktan sonra en sinir olduğum karakter diyebilirim ama tabii tatlı yönleri de yok değil. Abla Margo’nun sivilce ve kilo sorunu var. Sonrasında aşk sorunları da araya ekleniyor. Gerry’e ve eve getirdiği bin bir türlü hayvana annesinden sonra en çok destek olan o.

Küçük ağbi Leslie’nin tek derdi silahlar. Bu nedenle Korfu’da avdı, atış talimiydi, o da mutlu mesut yaşıyor. Bayan Durrell dünyanın en yumuşak kalpli annesi. Neye hayır dese iki dakika sonra kıyamayıp vazgeçiyor, her çocuğunun hobisiyle, derdiyle ayrı ilgileniyor. Kafasına yılan da düşse, mutfağını fare de bassa “Acaba hayvan işini abarttın mı tatlım”dan daha ağır bir laf söylemeyen bir anne düşünün. Gerald Durrell’ın ilerleyen yaşamında doğa bilimci olması, kitap yazması, televizyon programcısı olması; hepsi annesinin onu sonuna kadar desteklemesi sayesinde. Kitapları okurken bu önemli detay hiç aklımdan çıkmadı.

Esprili, sade ama detaylı anlatım

Gelelim kitaplarımızın yazarı Gerry’e… 10 yaşından 14’üne kadar Korfu’da yaşayan, Yunancayı söken, yerli halktan biri olan, sabahtan akşama kadar böcek, bitki toplama derdinde, eşeğiyle, köpeğiyle, keleriyle, ishakkuşuyla ilişkisi gözlerimiz yaşartacak denli duygusal olan bu çocuğun büyüyüp de yaşadıklarını böylesine esprili bir biçimde, sade ve ama detaylı bir anlatımla aktardığı için ne şanslıyız. Kendi hocalarından, adadaki köylülerin düğününden, adetlerinden, yemeklerinden, ailesine gelen misafirlerden bahsederken okuru bir an bile sıkmamasının dışında bir de bakmışız ki neredeyse biz de aileden biri gibi olmuşuz. Tabii bunda savaşın yaklaşan ayak seslerine rağmen ailede ırkçılık denen mefhumun olmamasının, çalışanlarla ve köylülerle saygıya dayalı eşit bir ilişki kurmaya çalışmalarının ve az evvel de söylediğim gibi bolca sevgi ve hoşgörünün çok payı var.

Durrell’in ikinci kitabı yazarken kurguladığı oyun

Gerald Durrell ilk kitaptan yıllar sonra ikinciyi yazarken şöyle bir oyun kurgulamış: İlk kitabın sonunda savaşın yaklaşması sebebiyle aile İngiltere’ye geri dönüyor. Adada yazdığı ilk kitabı okuyan ailesi kendilerini çok yanlış tanıttığı için Gerry’e ateş püskürüyor, Gerry “O zaman ben de şunları şunları anlatırım” diyerek tüm itirazlara rağmen ikinci kitabı yazıyor. İkinci kitabın sonunda savaş öncesi tüm Avrupa’ya dağılmış kardeşlerin annelerine çektikleri telgraflar var. Üçüncü kitapta böyle bir kurguya gerek kalmamış, Gerald Durrell anlatacaklarım daha bitmedi deyip yazmış herhalde. Yani üç roman da Korfu’yu ve 1935-1939 arasını anlatıyor. Aileye misafir gelmeyen kalmadığı için romanlarda bolca karakter, bolca olay, adalıların düğünleri, ayinleri, hatta küçük Gerry’nin anbean şahit olduğu doğum bile var.

Kitabın en zor okunan bölümü

Gerald Durrell’in ömrü boyuca unutmadığı Korfu için yazdığı bu üçlemeyi genelde kahkahayla okuduysam da köylü bir kadının doğuran köpeğinin bir yavrusunu Gerry’e hediye ettikten sonra geri kalan 10 yavruyu canlı canlı gömmesi, yaşadığımız ve katliam yasasının sonuçlarını görmeye başladığımız bugünlerde benim için zor oldu. Allahtan Gerry durumun erken farkına vardı ve topraktan ağzı gözü dolmuş ama hâlâ yaşayan yavruların hepsini kurtarıp şaşkınlıkla kendisini izleyen köylülerin gözleri önünde eve götürdü. Annesine ağlayarak “Neden” diye sorması pek bir işe yaramadı çünkü onca soruna çözüm bulabilen Bayan Durrell bile bu vahşeti anlamlandıramadı. Sanırım o dönemler Yunanistan, hayvanlarına özel bir isim vermeyen, ‘pet’ diye ayrı bir ev hayvanı sözcüğü bulunmayan, onları işine yarayan ‘mallar’ olarak gören ve işine yaramadığı an öldürebilen, bu vahşetin de gayet normal görüldüğü memleketimizle benzerlik taşıyormuş. Şimdilerde değişmiştir umarım ki.

Korfu’nun biraz asabi ve alkolik halkıyla tanışmak

“Ne var ki ‘niçin’ kelimesi her an karşıma çıkıyor, elim böğrümde kalakalıyorum. Marangoz arılar niçin gül yapraklarından küçük yuvarlak parçalar koparıp götürüyorlardı? Karıncalar niçin bahçedeki bitkilere zarar veren yeşil sinek taburlarıyla sanki tutkulu bir aşk yaşıyorlardı? Bitki saplarına ve zeytin ağaçlarına yapışan garip, kehribar rengi, saydam ölü böcekler ve böcek kabukları da neydi?” sorularıyla bizi de meraklandıran tatlı mı tatlı Gerry’le, ona doğaya ve yaşama dair pek çok şey öğreten hocalarıyla, Korfu’nun biraz asabi ve alkolik halkıyla, çatlak ama sevgi dolu ailesiyle tanışmak ve bu zor günlerde biraz olsun gülümsemek için Korfu Üçlemesi’ni ya da en azında ilk kitap ‘Ailem ve Öteki Hayvanlar’ı okumanızı mutlaka öneririm.

Kitapları okuduktan sonra Google’da arattığınız böcekler, deniz canlıları, bitkiler yüzünden arama geçmişiniz epey değişecek, benden söylemesi…

Ayşen Anadol üç kitabı da bazen yerel ağız kullanarak, kelime oyunlarının, şarkıların, şiirlerin başarıyla üstesinden gelerek çevirmiş.

Çevrimiçi: Sosyal medyadaki hayatlarımıza dair çok tanıdık öyküler